An toàn lương thực của các dân tộc thiểu số ở vùng cao Việt Nam dưới tác động của yếu tố xã hội và văn hóa

Nội dung chính của bài viết trình bày vấn đề an toàn lương thực của các dân tộc thiểu số ở vùng cao Việt Nam dưới tác động của yếu tố xã hội và văn hóa. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
An toàn lương thực của các dân tộc thiểu số ở vùng cao Việt Nam dưới tác động của yếu tố xã hội và văn hóaBµi 3An toµn l−¬ng thùccña c¸c d©n téc thiÓu sè ë vïng cao ViÖt Namd−íi t¸c ®éng cña yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸TiÕn sÜ V−¬ng Xu©n T×nhViÖn D©n téc häcAn toµn l−¬ng thùc (Food security) lµ vÊn ®Ò nãng báng cña toµn cÇu hiÖn nay, ®Æc biÖt víic¸c d©n téc thiÓu sè - nh÷ng c− d©n mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th−êng chÞu nhiÒu thiÖt thßi vµsèng ë møc nghÌo khæ. L−¬ng thùc ë ®©y ®−îc hiÓu kh«ng chØ lµ c¸c lo¹i ngò cèc (cung cÊp chÊtbét), mµ lµ toµn bé nguån thøc ¨n cña con ng−êi.Thùc ra, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc ®· ®−îc nªu lªn tõ nh÷ng n¨m cña thËp kû 70. N¨m1986, Ng©n hµng thÕ giíi (World Bank) ®· cã ®Þnh nghÜa nh− sau: An toµn l−¬ng thùc lµ c¬ héicã ®−îc cña tÊt c¶ mäi ng−êi ë mäi thêi gian ®Ó cã ®ñ l−¬ng thùc cho c¸c ho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖnsøc khoÎ. Cßn theo b¶n §Ö tr×nh kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ vÊn ®Ò l−¬ng thùc toµn cÇu cña Liªnhîp quèc häp t¹i Rome, th¸ng 11 n¨m 1996, mét lÇn n÷a l¹i kh¼ng ®Þnh: An toµn l−¬ng thùc chØtån t¹i khi tÊt c¶ mäi ng−êi, ë bÊt kú thêi gian nµo ®Òu cã ®−îc nguån l−¬ng thùc, kh«ng nh÷ng®Çy ®ñ mµ cßn ®¶m b¶o dinh d−ìng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ së thÝch ¨n uèng, ®¸p øng cho c¸cho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖn søc khoÎ cña hä (dÉn theo Jonathan Rigg, 2001).Nh− vËy, vÊn ®Ò then chèt cña an toµn l−¬ng thùc lµ ph¶i ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕpcËn víi c¸c nguån l−¬ng thùc vµ ph¶i thÝch øng víi sù ®æi thay cña nguån l−¬ng thùc Êy khinh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi chuyÓn ®æi. Theo Maxwel vµ Wiebe, an toµn l−¬ng thùc cñanh÷ng c− d©n kh«ng thuéc khu vùc ®« thÞ g¾n bã rÊt mËt thiÕt víi chÕ ®é së h÷u ®Êt ®ai vµ nguåntµi nguyªn. C¸c t¸c gi¶ ®· nªu lªn s¬ ®å cña chuçi quan hÖ ®ã nh− sau: §Êt ®ai - S¶n phÈm Thu nhËp - Tiªu thô - T×nh tr¹ng dinh d−ìng (Daniel Maxwel and Keith Wiebe, 1998). Trªn thùctÕ, an toµn l−¬ng thùc cßn cã liªn quan tíi gia t¨ng d©n sè, tíi thÞ tr−êng vµ dÞch vô vÒ l−¬ng thùc,tíi c¸c nguån trî cÊp, mèi quan hÖ x· héi, v¨n ho¸ vµ c¶ chÝnh s¸ch vÒ l−¬ng thùc cña mçi quècgia. Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc, cã thÓ ë nhiÒu cÊp ®é: tõ thÕ giíi, quèc gia, vïng,®Þa ph−¬ng, nhãm c− d©n ®Õn hé gia ®×nh.B¸o c¸o nµy tr×nh bµy vÒ t×nh tr¹ng an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë vïng caoViÖt Nam d−íi t¸c ®éng cña yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸. C¸c yÕu tè x· héi cã ¶nh h−ëng m¹nh mÏ®Õn an toµn l−¬ng thùc cña c− d©n n¬i ®©y chñ yÕu lµ chÕ ®é h−ëng dông ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch®Þnh canh ®Þnh c−, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch thÞ tr−êng...MÆt kh¸c, nh÷ng nh©n tè vÒ v¨n ho¸ nh− tËp qu¸n ¨n uèng, tËp qu¸n chia sÎ thøc ¨n, tËp qu¸nt−¬ng trî vµ gióp ®ì trong céng ®ång... còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn an toµn l−¬ng thùc cña hä.168I. T×nh tr¹ng an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè ëvïng cao ViÖt NamI.1. An toµn l−¬ng thùc trong x· héi truyÒn thèngTrong sè 53 d©n téc thiÓu sè ë n−íc ta hiÖn nay, trõ ng−êi Hoa, ng−êi Ch¨m vµ Kh¬-me, cãtíi 50 d©n téc chñ yÕu sinh sèng t¹i vïng cao. Trong x· héi truyÒn thèng, víi nÒn kinh tÕ tù cungtù cÊp, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc cña hä chñ yÕu dùa trªn nh÷ng c¬ së sau ®©y:- Nguån l−¬ng thùc tõ canh t¸c n«ng nghiÖp. Sèng trong khu vùc §«ng Nam ¸ lôc ®Þa - méttrong nh÷ng c¸i n«i ph¸t sinh ra c©y lóa, nªn víi c¸c d©n téc t¹i vïng cao n−íc ta, dï ë miÒn nóiphÝa B¾c hay vïng Tr−êng S¬n - T©y Nguyªn, cã ®iÓm kh¸ thèng nhÊt lµ ®Òu lÊy g¹o lµm nguånl−¬ng thùc chñ yÕu. Cã mét sè téc ng−êi sèng ë mét vµi ®Þa ph−¬ng nh− ng−êi HM«ng, ng−êiDao, ng−êi L« L« sinh sèng t¹i vïng cao nguyªn nói ®¸ tØnh Hµ Giang l¹i lÊy ng« lµm nguånl−¬ng thùc chÝnh, bëi do ®Æc ®iÓm sinh th¸i trong vïng chØ phï hîp víi c©y l−¬ng thùc nµy.Do lÊy g¹o lµm nguån l−¬ng thùc chñ yÕu nªn ho¹t ®éng chÝnh trong n«ng nghiÖp lµ canht¸c lóa. Tuú theo tõng n¬i, dùa trªn ®iÒu kiÖn sinh th¸i mµ ®ång bµo trång lóa n−íc hay lóa c¹n.T¹i nh÷ng khu vùc thung lòng - n¬i c− tró cña c¸c d©n téc nh− Tµy, Nïng, M−êng, Th¸i..., viÖccanh t¸c lóa n−íc kh¸ ph¸t triÓn, vµ trong truyÒn thèng, nhiÒu d©n téc ®· biÕt th©m canh. Cßn ëkhu vùc vïng rÎo cao, vïng T©y Nguyªn, mét nÒn n«ng nghiÖp n−¬ng rÉy l¹i ®−îc h×nh thµnh tõl©u ®êi. Tuy nhiªn, do ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Çu t− kü thuËt nªn n¨ng suÊt lóa trong x· héi truyÒnthèng kh«ng cao, lóa n−íc th−êng chØ ®¹t 1 - 2 tÊn/ha/vô. Víi lóa n−¬ng, nÕu lµ n−¬ng ph¸t ërõng giµ trong vô ®Çu còng ®¹t møc ®é trªn 1 tÊn/ha, cßn c¸c vô tiÕp theo th× gi¶m h¬n.Bªn c¹nh lóa lµ c©y trång chÝnh, ®ång bµo c¸c d©n téc ë vïng cao cßn trång thªm nhiÒuc©y l−¬ng thùc bæ trî, nh− ng«, s¾n, khoai sä, khoai lang, dong riÒng, kª, m¹ch... RÊt nhiÒu lo¹irau, ®Ëu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lo¹i nh− bÇu, bÝ, rau c¶i, rau dÒn, ®Ëu t−¬ng, ®Ëu ®òa, hµnh, tái, s¶,ít..., cïng víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nh− chuèi, ®u ®ñ, mÝt, døa..., còng ®−îc gieo trång (chñ yÕutrång trªn n−¬ng rÉy) ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu thùc phÈm hµng ngµy.Ch¨n nu«i ë vïng cao, bªn c¹nh viÖc ®¶m søc kÐo (tr©u, bß) hoÆc sö dông c ...