Anh hùng rơm

Thời pháp thuộc, làng Bình An, tỉnh Rạch Giá được nổi danh là sung túc. Ruộng đất quá phì nhiêu, chẳng cần bón phân, mỗi công đất (một ngàn thước vuông) thâu hoạch hơn hai chục giạ. Qua tháng mười một, mãn mùa gặt, dân chúng còn hưởng thêm mùa dưa hấu trồng ngay trên ruộng. Nếu trúng mùa dưa thì rõ ràng là vốn một lời mười. Họ tha hồ mà ăn xài suốt tháng Giêng cờ bạc, đờn ca vọng cổ lai rai đến lúc tháng Ba, sa mưa. Nhịp sống của đoàn nông phu cứ trôi qua...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Anh hùng rơm Anh hùng rơm TRUYỆN NGẮN CỦA SƠN NAMThời pháp thuộc, làng Bình An, tỉnh Rạch Giá được nổi danh là sung túc. Ruộng đất quáphì nhiêu, chẳng cần bón phân, mỗi công đất (một ngàn thước vuông) thâu hoạch hơn haichục giạ. Qua tháng mười một, mãn mùa gặt, dân chúng còn hưởng thêm mùa dưa hấutrồng ngay trên ruộng. Nếu trúng mùa dưa thì rõ ràng là vốn một lời mười. Họ tha hồ màăn xài suốt tháng Giêng cờ bạc, đờn ca vọng cổ lai rai đến lúc tháng Ba, sa mưa.Nhịp sống của đoàn nông phu cứ trôi qua đều đều. Nhưng đến năm 1937, một biến cốkhá quan trọng xảy ra khiến dân chúng... nghẹt thở. Hầu hết những kẽ tay lấm chân bùntrong làng đều bị lên án là... kẻ ăn trộm trâu.Tiên cáo là một ông lạ mặt, người Việt Nam, mặc âu phục, tay xách cặp da, hút ống vố.Ông ta đến nhà thầy phó hương quản:- Có ai ở nhà không?Thầy phó hương quản ngơ ngác:- Xin lỗi, ông là ai? Xin cho biết quí danh.Ông ta nói:- tôi muốn nói chuyện...Thầy phó hương quản mời ông khách vào nhà. Ông ta mở cặp da, đưa ra một tấm danhthiếp:“ Nguyên Hưu Henri,Domaine agricole de Saigon.”Sau khi đọc sơ qua, thầy phó hương quản lấy làm bối rối:- Thưa ông. Xin ông vui lòng“thông ngôn” cho tôi được hiểu.Thông ngôn có nghĩa là thông dịch. Ông khách cứ hút thuốc, chưa chịu làm công việc ấy.Hồi lâu, ông trợn mắt:- Tấm“cạc” nầy nói nhiều rồi. Quyền hạn thanh tra... toàn Nam Kỳ thuộc địa của tôi nhưthế nào, chú phó hương quản dư hiểu.Khổ quá! Thầy phó hương quản đành nài nỉ, thú nhận sự dốt nát của mình:- Dạ, tấm“cạc” của quí ông... toàn là chữ Tây. Chắc là ở Sài Gòn!Khách cười nhếch mép:- Khá lắm. Còn hai chữ nữa“Nguyễn Hữu” tôi không thèm bỏ dấu cho đúng mẹo luậtLang Sa. Tôi thường giao thiệp với quan chủ tỉnh mà. Ðây, tôi tạm“thông ngôn ” cho chúhiểu: Tôi là Nguyễn Hữu Hăngri, thanh tra đồn điền Sai Gòn. Tôi vô dân Tây nên giữ chữNguyễn Hữu. Mới đây, sau khi tiếp xúc xa giao với quan chủ quận tôi ăn cơm ở nhà quanchánh sở mật thám. Bậy quá, chắc quan chủ quận phiền giận tôi...- Thưa ông sao vậy?- Ổng là anh em bạn học.Lần đầu tiên từ thưở nhỏ đến từng tuổi này. Thầy phó hương quản mới được vinh dự đónrước một nhân vật quan trọng. Lập tức, thầy gọi vợ ra chào khách, bắt gà làm thịt. Ôngkhách Hăngri nói, giọng bí mật:- Tánh tôi bình dân lắm. Tôi ưa làm quen với người chất phác như chú. Vừa vừa thôi,đừng bày tiệc tùng, tốn kém lắm.Thầy phó hương quản suy nghĩ hồi lâu rồi giả bộ như mình cũng rành tất cả lề lối làmviệc của người cầm giềng mối trị dân:- Ông nói chí lý quá. Các quan chủ quận đều rành chữ Tây. Ðọc sơ qua tấm“cạc” củaông, mấy ổng hiểu liền. Chẳng dám nào, ông cho phép...- Chú nói đi. Chỗ quen biết với nhau mà.- Ông cho tôi xin một tấm“cạc” như vầy để lộng kiếng, làm kỷ niệm. Hễ có khách quí tớinhà là tôi nhắc nhở, giới thiệu... lúc ông vắng mặt.Ông Hăngri cau mày:- Ðây! Chú giữ tấm“cạc” này. Nhưng mà chú phải dè dặt. Ðừng phô trương quá sớm. Tôimuốn giữ bí mật. Chờ đôi ba ngày nữa, xảy ra nhiều việc lạ lùng lắm, có lợi cho chú...trong tương lai.Thế là ông Hăngri nghiễm nhiên trở thành vị thượng khách của thầy phó hương quản.Thầy bắt đầu xa lánh bà con chòm xóm, vì lý do riêng. Trong lúc ông Hăngri nằm trên bộván gõ, đọc báo Lục Tỉnh Tân Văn thì thầy phó hương quản trèo cây dừa xiêm hái xuốngtrọn quày.Nhớ đến câu“gái ngoan làm quan cho chồng,” thiếm phó hương quản thắt lưng buộcbụng... sẵn sàng đi tiệm mua nào càri, củ hành, tiêu, tỏi đem về để thanh toán bằng bầy gàbầy vịt.Tối hôm ấy, ông Hăngri mở đầu câu chuyện:- Này chú phó hương quản. Chú là người đáng tin cậy, xứng danh là người làm việcnước. Tôi nhờ chú giúp tôi một vấn đề quan trọng. Chừng mãn nhiệm vụ thanh tra, tôi sẽgặp quan chủ quận, gởi gắm để thăng chức chú lên chức chánh hương quản.- Dạ, may phước cho đời tôi quá!- Vợ chú ngủ chưa? Ðừng cho đàn bà hay biết. Họ ưa chộn rộn.- Dạ, để tôi coi thử.Rồi chú trở ra:- Nó ngủ rồi.- Chú nên giữ bí mật hoàn toàn. Nếu hư hỏng công việc truy tầm của tôi, chú sẽ bị trừngphạt theo phép nước luật quan. Chừng đó mặc dầu thương mến chú, tôi cũng chẳng tàinào cạy gỡ dùm được.Dưới ánh đèn toạ dăng, trong khi sương mù mịt, bất chấp tiếng chó sủa ma trong xómvắng, ông Hăngri mở cặp da, đem ra một mớ giấy có đóng dấu đỏ. Thầy phó huơng quảnđếm thử: chừng ba chục tấm giấy cứng, màu xanh, lớn gấp đôi cái giấy thuế thân.Ông Hăngri lẩm bẩm:- A lo! A lo!Thầy phó hương quản giật mình, bước ra xa, vấn thuốc hút. Thầy càng tò mò, liếc quaxấp giấy xanh của ông Hăngri. Thầy sực nhớ đến loại giấy mà thầy có đôi ba tấm trongnhà.Thời thực dân, dân chúng gọi nôm na là đó là“bài kía” trâu bò, trên mỗi tấm, hài rõ tênchủ của gia súc, tên con gia súc, tuổi tác, dấu riêng... và số thuế đã nạp.Nhà thầy phó hương quản có hai con trâu và một con bò. Thầy đã lãnh“bài kía,” xác nhậnthầy làm chủ ba con gia súc đó. nếu bị trộm cắp, thầy đem“bài kía” để nhìn nhận của đãmất.Ông Hăngri thừa hiểu rằng từ nãy giờ cặp mắt tò mò của chủ nhà đan xăm xoi về phíamình.- Chú phó hương quản. Lại đây tôi dạy việc.- Dạ, tôi sẵn sàng.Ông Hăngri lật đật đem xấp...“bài kía” trâu bò ấy bỏ vào cặp da rồi đưa cho thầy phóhương quản xem một tấm giấy trắng có chữ đánh máy, chữ Pháp.Ông giải thích:“Số là đồn điền chúng tôi - ở chi nhánh Sóc Trăng - từ lâu thường bị ăn trộm trâu. Theotin riêng của sở mật thám Sài Gòn cho biết thì bọn bất lương đem số trâu bất hợp pháp ấyvề bán tại làng Bình An này. Vì vậy, thừa lệnh quan trên...”Thật là đất bằng sóng dậy. Thầy Phó hương quản cố gợi lại trí nhớ. Thỉnh thoảng vàingười ở xóm này mua trâu, nhưng là trâu tơ, sanh đẻ tại làng. Lúc nhậu nhẹt, nhiều ngườichế nhạo lẫn nhau:“mầy là chủ phồn ăn trộm trâu!” nhưng đó là tiếng thường lệ cũngnhư“đồ mặc dịch! đồ ma bắt.” Nó không có ngụ ý gì ráo.Thầy lẩm bẩm:- Té ra hổm rày ông làm nhiệm vụ mật thám.- Tôi là thanh tra!Phó hương quản bắt đầu e ngại:- Dạ, quan thanh tra muốn“ăn kết ...