Ảnh hưởng của thức ăn đến tác dụng của thuốc

Thức ăn có thể làm thay đổi tác dụng cũng như độc tính của thuốc do ảnh hưởng đến các quá trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ thuốc. Hiểu được những ảnh hưởng này, người sử dụng sẽ chủ động lựa chọn thời gian uống thuốc hợp lý, biết phòng tránh một số loại thức ăn có ảnh hưởng nhiều đến tác dụng của thuốc, nhất là đối với những người bị bệnh mạn tính phải dùng thuốc lâu dài... ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của thức ăn đến tác dụng của thuốc Ảnh hưởng của thức ăn đến tác dụng của thuốcThức ăn có thể làm thay đổi tác dụng cũng như độc tính của thuốc doảnh hưởng đến các quá trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừthuốc. Hiểu được những ảnh hưởng này, người sử dụng sẽ chủ động lựachọn thời gian uống thuốc hợp lý, biết phòng tránh một số loại thức ăncó ảnh hưởng nhiều đến tác dụng của thuốc, nhất là đối với nhữngngười bị bệnh mạn tính phải dùng thuốc lâu dài...Thức ăn có thể làm thay đổi tác dụng của thuốc do cản trở hấp thu thuốctheo cơ chế cơ học. Sự tháo sạch thức ăn của dạ dày ảnh hưởng đến tốc độ dichuyển của thuốc trong đường tiêu hóa. Nếu uống thuốc lúc đói, thuốc chỉlưu lại dạ dày 10 – 30 phút rồi được tống ngay xuống ruột. Ngược lại, nếuuống thuốc sau bữa ăn, thuốc có thể lưu lại dạ dày khoảng 1 – 4 giờ. Cácthuốc kém bền vững trong môi trường acid (ampicilin, erythromycin,lincomycin...) hay các thuốc bào chế dưới dạng viên bao tan ở ruột hoặc cácthuốc được thiết kế để giải phóng hoạt chất kéo dài (aspirin, adalat LA,adalat LP,...) thì việc giữ lại tại dạ dày lâu là hoàn toàn bất lợi vì màng baoviên và các cấu trúc bào chế đặc biệt của dạng thuốc sẽ bị phá vỡ. Trái lại,các thuốc có độ tan kém (propoxyphen) sẽ có lợi nếu lưu lại lâu ở dạ dày.Thức ăn còn cản trở sự di chuyển của thuốc trong lòng ruột. Các loại thuốccần tác dụng tại chỗ trong lòng ruột (neomycin, sulfaguanidin...) sẽ có lợikhi uống sau ăn khoảng 1 giờ. Mặt khác, thức ăn còn cản trở sự tiếp xúc củathuốc với bề mặt ống tiêu hóa, làm giảm tác dụng của các thuốc có tác dụngtoàn thân. Tuy nhiên, tác dụng kích ứng trên niêm mạc dạ dày của một sốthuốc và các thuốc gây nôn do cơ chế ngoại biên sẽ bớt tác dụng phụ nàynếu uống thuốc trong khi ăn.Thức ăn giàu chất béo có tác dụng kích thích bài tiết dịch mật. Vì thế, thuốcnào tan mạnh trong lipid và từ đó hấp thu tốt thì nên dùng trong bữa ăn giàulipid (griseofulvin, sulfamid, các vitamin A, D, E và K...). Thức ăn còn làmthay đổi độ pH của dạ dày. Nhiều thuốc kém bền vững trong môi trườngacid của dịch vị (benzylpenicilin khi dùng đường uống chỉ đạt sinh khả dụngkhoảng 10%, ampicilin chỉ có sinh khả dụng khoảng 30%). Một số thức ăncó tác dụng hoạt hóa các tác nhân vận chuyển thuốc qua thành ruột, nhờ đósự hấp thu các thuốc có bản chất là hợp phần dinh dưỡng (vitamin, acidamin, chất khoáng...) sẽ dễ dàng hơn.Thức ăn còn ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc thông qua việc tác động đếnchuyển hóa thuốc. Với các thuốc chuyển hóa mạnh ở gan (hormon,morphin...) thì bữa ăn sẽ làm tăng lượng thuốc qua gan, tăng lượng thuốc cóhoạt tính trong máu. Một số thức ăn (thịt ninh, bắp cải, củ cải...) kích thíchcác men chuyển hóa thuốc ở gan. Khi ăn một lượng lớn các thức ăn này sẽdẫn tới giảm tác dụng của một số thuốc (warfarin, dicoumarol, phenytoin,theophyllin...). Một số thức ăn lại làm thay đổi độ pH của nước tiểu do đólàm thay đổi thải trừ thuốc. Các chất có bản chất là các kiềm yếu (quinidin,amphetamin...) sẽ thải nhanh khi nước tiểu có pH acid. Ngược lại, các thuốccó bản chất là các acid yếu (aspirin, sulfamid) sẽ thải nhanh khi nước tiểukiềm.Thức ăn cũng có thể đối kháng trực tiếp với tác dụng của thuốc: thức ăn giàuvitamin K như bắp cải, súplơ, đậu quả, cà chua, rau diếp, các loại rau có màuxanh sẽ cản trở và đối kháng tác dụng với thuốc chống đông nhóm coumarin(warfarin, dicoumarol). Các thức ăn chứa nhiều tyramin (phomat, chuối, gangà...) sẽ làm tăng tác dụng phụ (tăng nhịp tim, tăng huyết áp) của một sốthuốc chống trầm cảm (nialamid, iproniazid...). Thuốc corticoid, glycosid...khi dùng phải kiểm soát lượng natri, kali trong chế độ ăn