Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế: Phần 2 - ĐH Phạm Văn Đồng

(NB) Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế: Phần 2 thông tin đến các bạn về các học thuyết kinh tế tiểu tư sản, các học thuyết kinh tế của chủ nghĩa xã hội không tưởng ở phương tây thế kỷ thứ 19, học thuyết kinh tế john maynard keynes và trường phái keynes, học thuyết về nền kinh tế hỗn hợp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế: Phần 2 - ĐH Phạm Văn Đồng Chương 5: CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ TIỂU TƯ SẢN 5.1 Hoàn cảnh ra đời và những đặc điểm cơ bản của các học thuyết kinh tế tiểu tư sản 5.1.1 Hoàn cảnh ra đời Cuối thế kỷ XVIII cách mạng công nghiệp ở các nước Tây Âu phát triển mạnh mẽ với các đặc điểm: - Sản xuất bằng máy móc và chế độ công xưởng trở nên phổ biến thay thế cho sản xuất nhỏ thủ công, làm cho nền sản xuất nhỏ của nông dân và thợ thủ công bị đe doạ, có nguy cơ bị phá huỷ toàn bộ, nó làm mất đi địa vị độc lập của người sản xuất nhỏ, biến đại bộ phận những người sản xuất nhỏ thành những người làm thuê. - Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản đã làm bộc lộ những mâu thuẫn, hạn chế của nó như: thất nghiệp, tình trạng tự phát vô chính phủ trong sản xuất kinh doanh, sự phân hoá giai cấp sâu sắc,… coi đó là sai lầm của chính phủ và những người lãnh đạo nhà nước gây ra. Họ phê phán nền sản xuất lớn TBCN nhưng không phê phán sở hữu tư nhân. Điều này dẫn đến sự phê phán chủ nghĩa tư bản và đòi hỏi phải thay thế nó bằng xã hội khác (Họ chủ trương hoặc đẩy mạnh nền sản xuất nhỏ hoặc chuyển thành CNTB nhỏ). Do đó xuất hiện sự phản kháng về mặt tư tưởng của những người sản xuất nhỏ, thợ thủ công làm xuất hiện một trào lưu tư tưởng kinh tế mới - Kinh tế học tiểu tư sản. Trong một thời gian dài, các tư tưởng tiểu tư sản ảnh hưởng đến quan điểm kinh tế ở nhiều nước. 5.1.2 Những đặc điểm cơ bản Kinh tế chính trị tiểu tư sản là học thuyết kinh tế đứng trên lập trường của giai cấp tiểu tư sản để phê phán gay gắt chủ nghĩa tư bản, phê phán nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tiểu tư sản (là sự phản kháng của giai cấp tiểu tư sản). Tư tưởng tiểu tư sản là tư tưởng của những người bênh vực, bảo vệ cho nền sản xuất nhỏ, chống lại sự phát triển của nền sản xuất lớn - sản xuất tư bản chủ nghĩa. 59 Đối tượng của sự phản kháng là: nền sản xuất tư bản chủ nghĩa mà còn chống lại cả nền sản xuất lớn - nền đại công nghiệp, chống lại giai cấp tư sản (tư bản lớn). Con đường mà họ lựa chọn: phát triển kinh tế và xã hội theo những chuẩn mực của xã hội cũ, đó là: đẩy mạnh sản xuất nhỏ hoặc chỉ chuyển thành tư bản nhỏ, gạt bỏ con đường tư bản chủ nghĩa song không phê phán sở hữu tư nhân và tự do cạnh tranh. Trường phái kinh tế chính trị tiểu tư sản sử dụng phương pháp luận duy tâm, siêu hình; thể hiện ở chỗ: Họ cắt rời các quá trình phát triển hợp quy luật của xã hội vì mục đích bảo vệ nền sản xuất nhỏ và bảo vệ những người sản xuất nhỏ độc lập. Kinh tế chính trị tiểu tư sản thể hiện tính không triệt để cả trong nhận thức các phạm trù kinh tế và trong biện pháp cải tạo xã hội mà nó đưa ra, đây là một trào lưu tư tưởng vừa có tính không tưởng, vừa có tính phản động, Một số đại biểu điển hình: - Sismondi sinh năm 1773, mất năm 1842. - Dierre-Proudon sinh năm 1809, mất năm 1865 5.2 Các học thuyết kinh tế tiểu tư sản 5.2.1 Học thuyết kinh tế của Sismondi (1773-1842) - Quá trình phát triển tư tưởng kinh tế của Sismondi có thể chia làm hai giai đoạn: + Giai đoạn đầu: Những năm đầu sống ở Anh (những năm 90 của thế kỷ XVIII) ông ủng hộ trường phái cổ điển (ủng hộ A.Smith), ủng hộ quan điểm tự do kinh tế, không có sự can thiệp của nhà nước. + Giai đoan sau: Do sự phát triển của cách mạng công nghiệp, trước những mặt trái của kinh tế thị trường và sự tàn phá nền sản xuất nhỏ của nông dân và thợ thủ công, ông chuyển sang phê phán chủ nghĩa tư bản và học thuyết kinh tế tư sản cổ điển. Trên cơ sở đó ông đứng về phía những người sản xuất nhỏ, bênh vực cho quyền lợi của họ trước sự tấn công của chủ nghĩa tư bản. Từ đó đã hình thành những quan điểm kinh tế đặc trưng của Sismondi, những quan điểm kinh tế tiểu tư sản. 60 Ý đồ của Sismondi là: Xây dựng một hệ thống lý luận khác trường phái kinh tế tư sản cổ điển nhằm bênh vực giai cấp tiểu tư sản, bảo vệ nền sản xuất nhỏ của nông dân và những người thợ thủ công. - Trong lịch sử kinh tế chính trị, Sismondi chiếm một vị trí đặc biệt. Một mặt ông là người bảo vệ nhiệt thành nền sản xuất nhỏ, chống lại quyết liệt sản xuất lớn tư bản chủ nghĩa, với tư cách ấy ông trở thành một đại biểu nổi tiếng nhất của tư tưởng kinh tế tiểu tư sản. Ông cũng được Marx coi là người sáng lập và đứng đầu trường phái này ở Pháp. - Với phương pháp duy tâm, chủ quan, Sismondi đã đưa ra nhưng giả thuyết phi lịch sử đối với các quá trình kinh tế- xã hội. Sự phê phán chủ nghĩa tư bản một cách tình cảm theo quan điểm tiểu tư sản và lí tưởng hóa nền sản xuất nhỏ là nét đặc trưng của chủ nghĩa Simondi. 5.2.1.1. Sự phê phán chủ nghĩa tư bản theo quan điểm tiểu tư sản Theo Sismondi, không thể định nghĩa kinh tế chính trị là khoa học về tài sản, ông cho rằng đối tượng nghiên cứu của kinh tế chính trị là phúc lợi vật chất của con người. Ông phê phán các nhà kinh tế chính trị cổ điển đã xem thường lợi ích của quần chúng - là những người sản xuất. Sismondi mong muốn có một xã hội, mà ở đó có sự phân phối công bằng. Theo ông, hạnh phúc của con người cũng như của xã hội không phải là ở chỗ phát triển sản xuất và phát triển lực lượng sản xuất mà ở chỗ phân phối đúng đắn những của cải vật chất tạo nên. Theo ông, để có hạnh phúc chung, thì thu nhập phải tăng lên cùng lúc với tư bản, mức tăng dân số không vượt quá việc tăng thu nhập; ông đã chứng minh được vấn đề phân phối lợi nhuận một cách bất công, nên máy móc đã trở thành một tai nạn đối với những người nghèo. Theo ông, những nhà nghiên cứu không thể bình tâm quan sát những đau khổ của con người mà không đưa ra phương sách cứu chữa. Lênin gọi những người thuộc phái Sismondi là những nhà lãng mạn kinh tế. Ông đối lập chủ nghĩa tư bản với chế độ gia trưởng. Ông lý tưởng hóa chế độ gia trưởng (nền sản xuất nhỏ), nó đẹp như một đóa hoa hồng. Đ ...