Bài giảng Lịch sử triết học - Chương 5

Nội dung của bài giảng Lịch sử triết học chương 5 Chủ nghĩa duy vật biện chứng - cơ sở lý luận của thế giới quan khoa học nhằm trình bày về thế giới quan về thế giới quan khoa học, nội dung và bản chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng với tính cách là hạt nhân của thế giới quan khoa học, nguyên tắc khách quan của chủ nghĩa duy vật biện chứng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Lịch sử triết học - Chương 5 Chương năm 1. Thế giới quan và các hình thức cơ bản của nó a) Thế giới quan Định nghĩa: TGQ là toàn bộ các quan điểm, quan niệm của CN về TG, về bản thân CN, về cuộc sống & vị trí CN trong TG ấy. Kết cấu: Các quan điểm, quan niệm hòa quyện trong mình tri thức & niềm tin, lý trí & tình cảm,… trãi rộng trên khắp các lĩnh vực, các cấp độ họat động của CN. Phân loại: TGQ cá nhân & TGQ cộng đồng. Chức năng chính: “Lăng kính” để CN nhìn nhận TG, “cẩm nang” hướng dẫn cuộc sống (định hướng họat động nhận thức & thực tiễn cho CN trong TG mà họ đang sống. 1. Thế giới quan và các hình thức cơ bản của nó b)Các hình thức cơ bản của TGQ TGQ thần thoại  Chứa đầy hình tượng hoang đường hoà quyện trong lý trí ngây thơ của CN mông mụi, cố truy tìm cội nguồn của mình trong những tưởng tượng viễn vông.  Thể hiện qua các huyền thoại. TGQ tôn giáo  Dựa trên niềm tin (cao hơn lý trí) vào sức mạnh của các lực lượng siêu nhiên, thần thánh chi phối GTN, trần tục (CN).  Thể hiện qua giáo lý (hạt nhân lý luận) & các nghi thức, tín ngưỡng (sùng bái lực lượng siêu nhiên).  Vừa phản ánh sự nghèo nàn của hiện thực, vừa phản kháng chống lại sự nghèo nàn ấy; Hướng CN đến TG hoàn thiện, hoàn mỹ sau khi chết. Nó là nhu cầu tinh thần của một bộ phận lớn nhân dân. 1. Thế giới quan và các hình thức cơ bản của nó  Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư ảo – vào trong đầu óc của CN – những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc sống hằng ngày của họ; chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang hình thức những lực lượng siêu trần thế”. [Ăngghen].  “Sự bất lực của GC bị bóc lột trong cuộc đấu tranh chống bọn bóc lột tất nhiên đẻ ra lòng tin vào một cuộc đời tốt đẹp ở TG bên kia, cũng giống như sự bất lực của CN dã man trong cuộc đấu tranh chống thiên nhiên đã đẻ ra lòng tin vào thần thánh, ma quỷ, vào những phép mầu, v.v.”. [Lênin]… TGQ triết học  Hệ thống quan điểm, quan niệm của CN về TG, về bản thân, cuộc sống & vị trí của CN trong TG ấy.  Xuất hiện khi CN đạt được trình độ nhận thức lý luận cao & XH có nhu cầu chỉ đạo cuộc sống bằng tư tưởng. 1. Thế giới quan và các hình thức cơ bản của nó  Thể hiện qua hệ thống các phạm trù.  Đồng nhất với triết học - hạt nhân lý luận của TGQ nói chung.  Khi phân biệt TGQ triết học với TGQ khác, C.Mác viết: “… các vị hướng về tình cảm, triết học hướng về lý trí; các vị nguyền rủa, than vãn, triết học dạy bảo; các vị hứa hẹn thiên đường và toàn bộ thế giới, triết học không hứa hẹn gì cả ngoài chân lý; các vị đòi hỏi tin tưởng tín ngưỡng của các vị, triết học không đòi hỏi tin tưởng vào các kết luận của nó, nó đòi hỏi kiểm nghiệm những điều hoài nghi; các vị dọa dẫm, triết học an ủi. Và, thật thế, triết học biết cuộc sống khá đầy đủ để hiểu rằng những kết luận của nó không bao giờ bao dung sự khao khát hưởng lạc và lòng vị kỷ – của cả thiên giới lẫn thế giới trần tục” [C.Mác].  Bao gồm TGQ duy vật và TGQ duy tâm. 2. Thế giới quan duy vật & lịch sử phát triển của nó a) Thực chất của TGQ duy vật & TGQ duy tâm TGQ duy tâm  Bản chất của thế giới là cái tinh thần;  Yếu tố tinh thần quyết định đời sống vật chất;  Lực lượng siêu nhiên chi phối đời sống hiện thực CN;  Các hình thức: thô sơ, tôn giáo, văn minh. TGQ duy vật  Bản chất của thế giới là cái vật chất;  Đời sống vật chất quyết định đời sống tinh thần;  CN quyết định đời sống hiện thực của chính mình;  Các hình thức: chất phác, siêu hình, biện chứng. 2. Thế giới quan duy vật & lịch sử phát triển của nó b)Lịch sử phát triển của TGQ duy vật TGQ duy vật chất phác  Xuất hiện vào thời cổ đại, khi thực tiễn - nhận thức của CN còn đơn giản; Là TGQ của một bộ phận giai cấp thống trị tiến bộ.  Thể hiện trong các trường phái duy vật: Aâm dương - Ngũ hành; Milê; Lôkayatta; Nguyên tử;…  Thành tựu:  Dựa vào cái tự nhiên, lý trí để lý giải thế giới một cách tự nhiên;  Đặt ra những vấn đề mà triết học & khoa học phải giải đáp; thúc đẩy nhận thức phát triển.  Hạn chế:  Đồng nhất vật chất với vật thể cụ thể; Mang tính trực quan, chất phác, chứa nhiều phỏng đoán, thiếu chứng cứ khoa học;  Không triệt để (không lý giải được bản tính của các hiện tượng tinh thần, quan hệ giữa cái tinh thần & cái vật chất);  Mới chỉ giải thích thế giới chứ chưa góp phần cải tạo thế giới. 2. Thế giới quan duy vật & lịch sử phát triển của nó TGQ duy vật siêu hình  Xuất hiện vào tk.17-18 ở Tây Âu, gắn liền với thực tiễn xây dựng CNTB và KHTN; Đề cao quan điểm cơ học và phương pháp phân tíc ...