Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin: Chương 2 - TS. Ông Văn Nam

Chương 2 Phép biện chứng duy vật thuộc Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin nhằm trình bày về các hình thức cơ bản của phép biện chứng duy vật, những đặc trưng của phép biện chứng duy vật. Phép biện chứng…là môn khoa học về những quy luật phổ biến của vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin: Chương 2 - TS. Ông Văn Nam NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN TS. ÔNG VĂN NĂM ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HCM Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT I. PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 1. Phép biện chứng và các hình thức cơ bản của phép biện chứng a. Khái niệm biện chứng và phép biện chứng - Biện chứng: dùng để chỉ những mối liên hệ, tương tác, chuyển hoá và vận động, phát triển theo quy luật của các sự vật, hiện tượng, quá trình trong giới tự nhiên, xã hội và tư duy. + Biện chứng thì có BCCQ và BCKQ. - Phép biện chứng: là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện chứng của thế giới thành hệ thống các nguyên lý, quy luật khoa học nhằm xây dựng hệ thống các nguyên tắc phương pháp luận của nhận thức và thực tiễn. 2 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT b. Các hình thức cơ bản của phép biện chứng - Phép biện chứng tự phát thời Cổ đại - Phép biện chứng duy tâm - Phép biện chứng duy vật Ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX do C.Mác và Ph.Ăngghen sáng lập và sau đó được V.I.Lênin phát triển vào đầu thế kỷ XX. C.Mác và Ph.Ăngghen đã kế thừa những hạt nhân hợp lý của phép biện duy tâm của Hêghen để xây dựng lên phép biện chứng duy vật với tư cách là khoa học về mối liên hệ phổ biến và sự phát triển. 3 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 2. Phép biện chứng duy vật a. Khái niệm phép biện chứng duy vật Định nghĩa: - Ph.Ăngghen cho rằng: “Phép biện chứng…là môn khoa học về những quy luật phổ biến của vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy. - “Phép biện chứng là khoa học về sự liên hệ phổ biến”. - V.I.Lênin: “Phép biện chứng là học thuyết về sự phát triển” 4 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT b. Những đặc trưng cơ bản và vai trò của phép BCDV - Những đặc trưng: + Một là, phép BCDV là phép biện chứng được xác lập trên nền tảng của thế giới quan duy vật khoa học. + Hai là, phép BCDV có sự thống nhất giữa thế giới quan (duy vật biện chứng) và phương pháp biện chứng (biện chứng duy vật), là công cụ để nhận thức và cải tạo thế giới. - Vai trò: + Giữ vai trò là nội dung đặc biệt trong thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin. + Tạo nên tính cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin. + Là thế giới quan và phương pháp luận chung nhất của hoạt động sáng tạo trong các lĩnh vực nghiên cứu. 5 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT II. NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT Nguyên lý là gì? Là những tư tưởng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng vì nó đóng vai trò là điểm xuất phát, mang tính định hướng cho những tư tưởng khác. 1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến a) Tóm tắt nguyên lý: Thế giới bao gồm nhiều sự vật hiện tượng không nằm cô lập tách rời nhau mà chúng luôn nằm trong mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau, ảnh hướng lẫn nhau, ràng buộc nhau và góp phần qui định sự tồn tại phát triển của nhau. - Cơ sở của nguyên lý: Là tính thống nhất vật chất của thế giới. 6 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT Khái niệm về mối liên hệ và mối liên hệ phổ biến - Khái niệm mối liên hệ dùng để chỉ sự quy định, tác động vào chuyển hóa lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa các mặt, các yếu tố của mỗi sự vật, hiện tượng trong thế giới - Khái niệm mối liên hệ phổ biến dùng để chỉ tính phổ biến của các mối liên hệ của các sự vật, hiện tượng của thế giới, đồng thời cũng dùng để chỉ các mối liên hệ tồn tại ở nhiều sự vật, hiện tượng của thế giới. 7 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT b.Tính chất của các mối liên hệ - Tính khách quan: Mối liên hệ là cái vốn có của các sự vật, hiện tượng; tồn tại độc lập không phụ thuộc vào ý thức của con người. - Tính phổ biến: Mỗi sự vật, hiện tượng là một hệ thống có cấu trúc. Không có sự vật, hiện tượng nào tồn tại một cách cô lập, biệt lập với các sự vật hiện tượng khác; trong một sự vật không thể có yếu tố hay bộ phận nào tồn tại tách biệt với các yếu tố hay bộ phận khác. - Tính đa dạng, phong phú: Trong thế giới có nhiều hình thức mối liên hệ, mà mỗi hình thức mối liên hệ có đặc điểm riêng, vai trò riêng đối với sự tồn tại, vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng. Ví dụ: mối liên hệ bên trong và bên ngoài, mối liên hệ bản chất và hiện tượng, mối liên hệ chủ yếu và thứ yếu, mối liên hệ trực tiếp và gián tiếp,… 8 Chương II: PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT c) Ý nghĩa phương pháp luận Một là: Quan điểm toàn diện - Cần phải xem xét mọi mặt, mọi mối liên hệ, của các sự vật hiện tượng. - Cần phải xem xét các sự vật, hiện tượng trong ...