Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin: Chương 6 - ThS. Nguyễn Thị Diệu Phương

Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin: Chương 6 do ThS. Nguyễn Thị Diệu Phương biên soạn giới thiệu tới các bạn về chủ nghĩa tư bản độc quyền; chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước. Mời các bạn tham khảo bài giảng để bổ sung thêm kiến thức về lĩnh vực này.

 

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin: Chương 6 - ThS. Nguyễn Thị Diệu Phương Chương6  CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC  QUYỀN VÀ CHỦ NGHĨA TƯ  BẢN  ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC Ths:Nguyễn thị Diệu Phương     I. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN  1.1. Nguyên nhân hình thành CNTB độc quyền Theo  Lênin:  Cạnh  tranh  tự  do  nhất  định  dẫn  đến  tích  tụ,  tập  trung  sản  xuất.  Tích  tụ  tập  trung  sản  xuất  đến  một  trình  độ  nhất định sẽ dẫn đến độc quyền. Quá trình mang tính quy luật nói trên diễn ra  do những nguyên nhân chủ yếu sau: ­ Sự phát triển của LLSX dưới tác động của  tiến  bộ  KH­  KT  xuất  hiện  nhiều  ngành  SX mới.     Cạnh tranh tự do: dẫn đến hai xu hướng:                 +  Buộc  các  nhà  TB  phải  cải  tiến  kỹ  thuật, tăng quy mô.         + Các nhà tư bản nhỏ bị phá sản, hoặc  phải  liên  kết  nhau  để  đứng  vững  trong  cạnh tranh. Các xí nghiệp lớn cạnh tranh  khốc liệt khó phân thắng bại nảy sinh xu  hướng thỏa hiệp.     1.2. Đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc  quyền 1.2.1. Tập trung SX và các tổ chức độc quyền Tập trung SX đến một trình độ nhất định sẽ  dẫn đến độc quyền vì: Quy mô lớn làm cho cạnh tranh gay gắt  hơn,  phức  tạp  hơn  dẫn  đến  khuynh hướng thỏa hiệp, liên minh  Quy với nhau. mô  lớn  nên  trong  một  ngành  còn  một  số  ít  xí  nghiệp,  do  đó  các  xí  nghiệp  dễ  dàng  thỏa  hiệp  với  nhau.     a. Thực chất của độc quyền: Tổ  chức  độc  quyền  là  những  xí  nghiệp  lớn  hoặc  liên  minh  giữa  các  xí  nghiệp  lớn  TBCN  nắm  trong  tay  phần  lớn  việc  sản  xuất  và  tiêu  thụ  một  số  loại  hàng  hóa,  định ra giá cả độc quyền và thu lợi nhuân  độc quyền cao. b. Các hình thức của độc quyền Cacten (Cartel):              Là một liên minh độc quyền về: giá cả,  phân  chia  thị  trường,  số  lượng  hàng  hóa  sản xuất... Các nhà tư bản tham gia  Cacten   vẫn độc lập về sản xuất và lưu thông.     ­  Cacten  là  một  liên  minh  độc  quyền  không  vững chắc. Cacten phát triển nhất ở Đức. Xanhđica (Cyndicate):           Là tổ chức độc quyền về lưu thông; mọi  việc  mua  bán  do  một  ban  quản  trị  đảm  nhiệm.  Họ  vẫn  độc  lập  về  SX,  chỉ  mất  độc lập về lưu thông.           Mục đích của họ là thống nhất đầu mối  mua,  bán  để  bán  hàng  hóa  với  giá  đắt  và  mua  nguyên  liệu  với  giá  rẻ.  Phát  triển  nhất ở Pháp.     Tơrơt (Trust): Là một hình thức độc quyền thống nhất cả  việc SX và lưu thông dưới sự quản lý của  hội đồng quản trị. Các nhà tư bản tham gia tơrớt trở thành các  cổ đông thu lợi nhuận theo cổ phần. Tơrơt đánh dấu bước ngoặt về hình thức vận  động mới của QHSX TBCN.  Nước Mỹ là  quê hương của tơrơt.     Côngxoocxiom:             Là hình thức độc quyền đa ngành, tồn  tại  dươi  dạng  một  hiệp  nghị  ký  kết  giữa  ngân  hàng  và  công  nghiệp  để  cùng  nhau  tiến hành các nghiệp vụ tài chính lớn như:            Phát hành chứng khoán có giá.            Phân phối công trái.            Đầu cơ chứng khoán có giá  ở sở giao  dịch.            Hợp tác để thực hiện các dự án lớn. Thông thường đứng đầu một côngxoocxiom là  một ngân hàng độc quyền lớn.      c. Quan hệ giữa độc quyền (ĐQ) và cạnh tranh Khi hình thành các tổ chức độc quyền, cạnh  tranh gay gắt hơn phức tạp hơn. Thời kỳ ĐQ có các loại cạnh tranh sau:. cạnh tranh  cạnh tranh  cạnh tranh  giữa các tổ  giữa các  trong  chức độc  tổ chức  nội bộ  quyền với  độc  các tổ  các xí  quyền  chức  nghiệp  với nhau độc    ngoài độc    quyền d) Lợi nhuận độc quyền và giá cả ĐQ “...  độc  quyền  đem  lại  lợi  nhuận  siêu  ngạch,  nghĩa là một món lợi nhuận dư ra ngoài số  lợi  nhuận  TBCN  bình  thường  và  thông  thường  trên  toàn  thế  giới”  –  V.  I.  Lênin  (Toàn tập, tập 30, tr 221). Sự biểu hiện của quy luật giá trị và giá trị  thặng dư trong giai đoạn độc quyền: Quy luật giá trị biểu hiện thành quy luật giá  cả ĐQ .  Giá cả ĐQ có hai loại: + Giá cả ĐQ cao  :         dùng khi bán. + Giá cả ĐQ thấp:         dùng khi  mua.     ­ Quy luật giá  trị thặng dư biểu hiện  thành  quy luật lợi nhuận ĐQ cao: e. Biểu hiện mới của  ĐQ : Về hình thức:     Do sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học  công  nghệ  đã  diễn  ra  quá  trình  hình  thành  những  sự  liên  kết  giữa  các  độc  quyền  theo  chiều dọc và ngang hình thành các concern và    conglo ...