BÀI HỌC NGÀN VÀNG - CHƯƠNG XXIV

Dưới triều vua Ðột Quyết nước Nhục chi, có quan Tham tri bộ Hộ là người thanh liêm trung chính, rất được dân chúng và bạn đồng triều kính nể. Quan sanh được bốn người con, ba trai, một gái. Cô con gái đầu lòng đã có gia thất, theo chồng đi làm quan ở một tỉnh xa. Ba cậu con trai kế tiếp theo thứ tự là: Ðoàn Tín, Ðoàn Danh, và Ðoàn Hiệp. Ba anh em suýt soát tuổi nhau, cùng học một trường, cùng sống với nhau dưới một mái nhà, nhưng tánh tình không giống...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BÀI HỌC NGÀN VÀNG - CHƯƠNG XXIV BÀI HỌC NGÀN VÀNG CHƯƠNG XXIV BA ANH EM NHÀ HỌ ÐOÀN Dưới triều vua Ðột Quyết nước Nhục chi, có quan Tham tri bộ Hộ làngười thanh liêm trung chính, rất được dân chúng và bạn đồng triều kính nể.Quan sanh được bốn người con, ba trai, một gái. Cô con gái đầu lòng đã cógia thất, theo chồng đi làm quan ở một tỉnh xa. Ba cậu con trai kế tiếp theothứ tự là: Ðoàn Tín, Ðoàn Danh, và Ðoàn Hiệp. Ba anh em suýt soát tuổi nhau, cùng học một trường, cùng sống vớinhau dưới một mái nhà, nhưng tánh tình không giống nhau. Ðoàn Tín, người anh đầu ỷ cha mẹ giàu có, thích chơi hơn ham học.Anh ta tin ở số phận đã an bài sẵn, cái gì cũng do tiền định cả, dù mình cónhọc công hao sức cần cù chăm chỉ mà số nghèo vẫn cứ nghèo. Trái lại, nếumình có số giàu sang thì dù có hốt của đem đổ đi, của cũng cứ đến. Ðoàn Danh, người con trai thứ hai, trái lại, cần cù, chăm chỉ học hành,nhưng hay đau ốm. Anh tin ở mồ mả họ hàng mình là dòng khoa bảng nênsau này thế nào anh cũng trở thành một người khoa bảng, làm rạng rỡ tôngmôn. Ðoàn Hiệp, người con trai út, đúng như cái tên gọi, là một trang thanhniên hào hiệp. Tuy còn nhỏ tuổi, nhưng anh đã có chí lớn, hằng mong mỏiđem cái sở học để sau này phò vua giúp nước, chứ không muốn trở thànhmột con mọt sách, hay một cái đãy đựng chữ thánh hiền. Do tánh tình khác nhau đó, mà ba anh em thường hay khích bác nhau,mỗi khi ngồi lại với nhau là thế nào cũng sanh sự cãi vã, không ai chịu choai là phải. Quan Tham tri họ Ðoàn thực khổ tâm vì sự bất hòa của ba đứa contrai, và luôn luôn phải làm trọng tài để hòa giải sự xung đột của họ. Tuy vậy,quan cũng không hẳn vô tư, vì trong ba người con trai, quan có vẻ dànhnhiều thiện cảm, nhiều quí mến đối với Ðoàn Hiệp, đứa con út mà tánh tìnhcó nhiều điểm giống mình. Trái lại, bà vợ quan thì lại thường tỏ ra thiên vịngười con đầu là Ðoàn Tín, vì quan niệm về cuộc đời lại có nhiều điểmgiống bà. Do đó, sự bất hòa giữa các con nhiều lúc trở thành nguyên nhân chosự bất hòa giữa hai cha mẹ, vì ai cũng muốn binh vực cho đứa con “hạptuổi” của mình. Thế rồi một hôm Triều đình vua Ðột Quyết phát động chiến dịch phổbiến “BÀI HỌC NGÀN VÀNG” cho các quan trong triều và người ngoàidân chúng áp dụng. Hôm ấy, sau khi bãi chầu, quan Tham Tri họ Ðoàn cũng như các vịtriều thần khác đdều được vua ban cho một tấm biển có khắc “Bài học ngànvàng” với mấy chữ: “Phàm làm việc gì, trước phải xét kỹ đến hậu quảcủa nó”. Quan đem về đặt lên án thư và gọi ba con đến để giảng về ý nghĩa củabài học. Sau khi tường thuật sự xuất xứ và những lợi ích lớn lao thiết thựcmà “Bài học ngàn vàng” đã đem đến cho nhà vua, quan cất cao giọng hỏi: - Các con nghĩ thế nào về “Bài học ngàn vàng” này? Ba anh em theo thứ tự lớn nhỏ, lần lượt trả lời. Ðoàn Tín nói: - Theo con thì phàm mọi việc xảy ra trong đời đều do tiền định cả.Muốn làm giàu, mà số mình nghèo, thì dù có làm ra tiền vàng bạc bể, rồi taytrắng cũng hoàn tay trắng. Cho nên dù suy nghĩ cho chín chắn mọi việc mìnhlàm, kết quả chưa chắc đã đúng như ý mình suy nghĩ. Ðoàn Danh, người con thứ hai, cãi lại: - Anh nói như vậy không đúng. Mọi việc không phải do trời sắp đặt,mà do phúc ấm của dòng họ, mồ mả của tổ tiên mà ra. Dòng họ mình có mồmả đỗ đạt, làm quan thì dù có vất sách vào bụi, cũng cứ đỗ đạt làm quan.Trái lại, nếu không có mả, thì dù có văn chương chữ nghĩa hơn đời, cũng cứphải nằm co trong xó bếp, chẳng làm nên được danh phận gì. Cho nên cũngkhông cần suy nghĩ về hậu quả của việc mình làm, làm gì cho mệt trí. Cứ lotu bổ mồ mả, cúng vái ông bà cho thành kính, là được. Ðoàn Hiệp, người em út, nghe hai anh nói, không dằn được sự bựctức, lớn tiếng cãi lại: - Sai, sai bét tất cả! Nhà ta có thờ Phật, tin Phật mà hai anh nói nghenhư là những kẻ mê tín dị đoan gì đâu! Ðức Phật dạy chúng ta tin thuyếtnhân quả, gieo nhân nào, gặt quả ấy, chứ đâu có dạy chúng ta tin trời, tin đất,tin mả, tin mồ, tin, tin dòng, tin họ? Chúng ta có bổn phận cúng bái ông bà,săn sóc mồ mả là vì lòng tri ân đối với những vị đã sinh thành chúng ta , làvì lòng thương yêu tôn kính đối với các bậc trưởng thượng, chứ đâu phải đểnhờ vả, cầu xin các ngài làm nên cửa, nên nhà, nên chức, nên tước chochúng ta? Quan Tham Tri nghe Ðoàn Hiệp nói tỏ vẻ tán thành, gật đầu luôn mấycái. Ðoàn Hiệp càng thêm phấn khởi, định nói thêm nữa, nhưng vừa lúc ấy,mẹ chàng ở sau màn the bước ra, nghiêm nét mặt, mắng chàng: - Mày ăn nói ngạo mạn, không biết giữ gìn, thật quá phạm thượng đốivới trời đất, thánh thần, tiên tổ. Mày làm như trên đầu trên cổ không có aihết. Mày phải chừa cái tánh tự tin, tự phụ của mày đi, thì may ra mới kháđược. Mắng con xong, bà quay sang quan Tham Tri, nói có vẻ trách: - Ông ...