Bản chất pháp lý của Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa Pháp

Bối cảnh hình thành Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa PhápVào đầu năm 1958, Pháp kiều sống tại thuộc địa Algeria của Pháp bất mãn với chính sách chiến tranh Algeria của mẫu quốc và lo lắng cho số phận của họ, nên đã nổi loạn chống lại chính phủ mẫu quốc. Chính phủ của Pfilmlin - mặc dầu được sự ủng hộ của Nghị viện, nhưng không có khả năng chấm dứt cuộc nổi loạn nên đã tuyên bố từ chức. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bản chất pháp lý của Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa PhápBản chất pháp lý của Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa Pháp 1. Bối cảnh hình thành Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa Pháp Vào đầu năm 1958, Pháp kiều sống tại thuộc địa Algeria của Phápbất mãn với chính sách chiến tranh Algeria của mẫu quốc và lo lắngcho số phận của họ, nên đã nổi loạn chống lại chính phủ mẫu quốc.Chính phủ của Pfilmlin - mặc dầu được sự ủng hộ của Nghị viện,nhưng không có khả năng chấm dứt cuộc nổi loạn nên đã tuyên bố từchức. Thời kỳ này, nước Pháp cũng chứng kiến cảnh hỗn loạn của hệthống chính trị có quá nhiều đảng, nên trong một thời gian chưa đầymười năm sau chiến tranh thế giới thứ II, nước Pháp đã phải thay đếngần mười chính phủ. Dân chúng chán ngán với các cuộc cãi cọ triềnmiền giữa các đảng phái, mặt khác cục diện thất bại trong chiến tranhAlgeria đang đến gần, thúc đẩy Tổng thống của nền Cộng hòa đệ tứ kêugọi General de Gaulle (tướng Đờ-Gôn)1[1] đứng ra thành lập mộtchính phủ hoàn toàn mới. General de Gaulle tiếp nhận lời đề nghị và bắt tay vào việc soạn thảomột bản hiến pháp mới. Ngày 28/9/1958 bản hiến pháp do General deGaulle soạn thảo được nhân dân nồng nhiệt tiếp nhận thông qua cuộctrưng cầu dân ý với 80% số phiếu ủng hộ. Bản hiến pháp này thiết lậpnên một nền cộng hòa mới, gắn liền với tên tuổi của General de Gaulle- nền cộng hòa đệ ngũ.1[1] General de Gaulle là anh hùng trong thế chiến II, và là một vị tướng rất có uy tín trong chiến tranhAlgeria. Ông ta từ đầu đã rất khôn ngoan đứng tách mình ra khỏi đám cãi cọ hỗn độn giữa các đảngphái và tạm rút lui khỏi chính trường, sau đó đột ngột quay lại chính trường. Lo lắng trước sự lộng quyền của Nghị viện và sự hỗn độn của hệthống chính trị quá nhiều đảng của nền cộng hòa đệ tứ đã để lại dấu ấntrong Hiến pháp 1958 của nước Pháp. General de Gaulle đã có hai phátkiến khắc phục hiện tượng này, đồng thời tăng quyền cho mình với tưcách là vị tổng thống đầu tiên của nền cộng hòa đệ ngũ: (i) tăng quyềncho Tổng thống, có nhiệm kỳ độc lập với Nghị viện và không bị Nghịviện bỏ phiếu bất tín nhiệm. Điều này giúp Tổng thống đứng ngoàicuộc chiến giữa các đảng phái trong nghị viện, tạo nên một nhân tố ổnđịnh cho hệ thống chính trị; (ii) thành lập Hội đồng Hiến pháp (Conseilde Constitution) để loại bỏ hay cản trở những đạo luật, những chínhsách không làm hài lòng Tổng thống dưới danh nghĩa xem xét tính hợphiến của đạo luật hay chính sách đó. Để đạt được mục đích này, cầnphải thành lập Hội đồng Hiến pháp, sao cho về mặt cơ cấu tổ chức, thìphải “cài” được càng nhiều người của Tổng thống vào trong Hội đồngHiến pháp càng tốt; về mặt thủ tục hoạt động thì phải dành ưu tiênquyền khiếu kiện lên Hội đồng Hiến pháp cho Tổng thống và hạn chếquyền này đối với nhóm chính trị đối lập với Tổng thống (cụ thể là phethiểu số trong nghị viện). Mong muốn hàng đầu của nhân dân Pháp cũng là mục tiêu hàng đầucủa General de Gaulle lúc đó thể hiện qua Hiến pháp 1958 là khắc phụckhủng hoảng chính trị do hiện tượng thay đổi xoành xoạch thành phầnđảng phái trong Nghị viện, cũng như trạng thái quá tập quyền của Nghịviện gây ra, bằng cách hạn chế bớt quyền của Nghị viện. Tuy nhiên, nhân dân Pháp mới chỉ chán ngán cảnh “sáng nắng chiềumưa” của Nghị viện Pháp lúc bấy giờ, nhưng may mắn không phải trảiqua một Nghị viện chà đạp lên nhân phẩm con người như Nghị việncủa Hitler ở Đức Quốc xã. Nhân dân Pháp có thể cũng đã đoán rằng, sẽcó ngày Nghị viện của Cộng hòa đệ ngũ sẽ ban hành một đạo luật tráihiến pháp và lo lắng trước hiện tượng đó. Nhưng nỗi lo này của ngườiPháp chưa lớn như người Đức láng giềng, hay nói cách khác, nhu cầukiềm tỏa Nghị viện chưa lớn đến mức cần một thiết chế thực hiệnquyền tài phán hiến pháp mạnh mẽ như Tòa hiến pháp của Cộng hòaliên bang Đức. Mặt khác, việc đặt đạo luật của Nghị viện dưới sự phán xét của Tòaán như người Mỹ vẫn làm từ năm 1803 là hoàn toàn xa lạ với quanniệm của người Pháp và người Âu châu lục địa nói chung lúc bấy giờ.Vì nguyên tắc tam quyền phân lập, kìm chế đối trọng (separation ofpower, check and balance) của người Mỹ trái với quan niệm “Nghị việntoàn năng” (Souveränität de Parlament) đang thống trị nước Pháp lúcđó. Với những nhân tố lịch sử này, General de Gaulle đã tạo ra một Hộiđồng Hiến pháp khác cơ bản với Tòa Hiến pháp Cộng hòa liên bangĐức và nền tài phán hiến pháp (Judicial Review) của người Mỹ. 1. Hội đồng Hiến pháp Cộng hòa Pháp: Cơ quan tài phánhiến pháp hay cơ quan chính trị? Nếu như Tòa án Hiến pháp Đức và các Tòa án của Liên bang HoaKỳ2[2] được tất cả các luật gia trên thế giới công nhận là cơ quan tàiphán hiến pháp, nhưng với Hội đồng Hiến pháp của Cộng hòa Pháp thìkhác. Rene Marcic - trong tác phẩm Verfasung und Verfassungsgericht(Hiến pháp và Tòa án Hiến pháp)3[3] - cho rằng, Hội đồng Hiến phápcủa Cộng hòa Pháp không phải là cơ quan tài phán hiến pháp dưới bấtkỳ góc độ nào. Nhưng đa số các giáo sư luật học Pháp lại cho rằng, Hộ ...