Bàn thêm về nguồn gốc của tôn giáo

Bài viết Bàn thêm về nguồn gốc của tôn giáo trình bày về: Khi nghiên cứu tôn giáo việc chỉ ra nguồn gốc hiện tượng xã hội đặc biệt này hết sức quan trọng; Trong tác phẩm chống Duyrinh, Ph. Ăwnghen đã đưa ra định nghĩa về tôn giáo; Nguồn gốc tâm lí của tôn giáo; tôn giáo không nằm ngoài thế giới vật chất,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn thêm về nguồn gốc của tôn giáoNghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 201211BµN TH£M VÒ NGUåN GèC CñA T¤N GI¸ONguyÔn Hoµi Sanh(*)1. Khi nghiªn cøu vÒ t«n gi¸o, viÖc chØsao ph¶i rÊt l©u sau khi xuÊt hiÖn conbiÖt nµy lµ hÕt søc quan träng. §iÒu ®ãgi¸o míi ®îc t¹o ra. “Theo M¸c, c¸i x·ra nguån gèc cña hiÖn tîng x· héi ®ÆcchØ ra lËp trêng, quan ®iÓm cña ngêinghiªn cøu. Quan träng h¬n, nã gãpphÇn lµm râ b¶n chÊt cña t«n gi¸o ®ångthêi gióp chóng ta cã thÓ ®o¸n ®Þnh vÒt¬ng lai tån t¹i, xu híng ph¸t triÓncña nã trong t¬ng lai còng nh viÖc ®ara c¸c gi¶i ph¸p quan träng cña chÝnhquyÒn ®èi víi t«n gi¸o.VÒ vÊn ®Ò nµy, trong lÞch sö triÕt häc ®·cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. KÕ thõa vµph¸t triÓn c¸c quan ®iÓm triÕt häc duy vËt,nhÊt lµ cña L. Phoi¬b¾c, ®øng trªn quan®iÓm duy vËt lÞch sö, c¸c t¸c gia kinh ®iÓncña Chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®· cã sù luËngi¶i vÒ nguån gèc ®Ých thùc cña t«n gi¸omét c¸ch khoa häc.Khi phª ph¸n L. Phoi¬b¾c, M¸c ®·®ång t×nh víi luËn ®iÓm hÕt søc næi tiÕngcña «ng: con ngêi s¸ng t¹o ra t«n gi¸o ,®ång thêi còng chØ ra nh÷ng h¹n chÕ cñaluËn ®iÓm nµy. §ã chÝnh lµ L. Phoi¬b¾c®· xem xÐt con ngêi mét c¸ch c« lËp,t¸ch rêi khái nh÷ng quan hÖ x· héi, xemcon ngêi lµ mét c¸i g× ®ã trõu tîngt¸ch biÖt khái thÕ giíi con ngêi, t¸chbiÖt khái x· héi. M¸c lu ý r»ng conngêi lµ s¶n phÈm cña x· héi vµ thÕ giíicon ngêi; chÝnh con ngêi Êy víi nh÷ng®Æc ®iÓm, hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn x· héi côthÓ ®· s¶n sinh ra t«n gi¸o. Bëi lÏ, nÕut¸ch con ngêi khái c¸c ®iÒu kiÖn ®ã, t¹ingêi trªn tr¸i ®Êt, c¸c quan niÖm t«nhéi s¶n sinh ra t«n gi¸o kh«ng ph¶i lµmét x· héi trõu tîng, mµ lµ mét x· héicô thÓ thuéc vÒ mét h×nh th¸i nhÊt ®Þnhtrong lÞch sö”(1). Nh vËy, theo M¸c, c¸i c¬së trÇn tôc cña t«n gi¸o lµ mét x· héi côthÓ cña con ngêi víi mét kÕt cÊu v«cïng phøc t¹p c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña conngêi. Trong ®ã, theo Ph. ¡ngghen yÕutè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cñat«n gi¸o lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt. ¤ngviÕt: “C¸i luËn ®iÓm cho r»ng “ph¬ngthøc s¶n xuÊt vËt chÊt quyÕt ®Þnh qu¸tr×nh sinh ho¹t x· héi chÝnh trÞ vµ tinhthÇn nãi chung”, r»ng chØ khi nµo hiÓu®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊtcña mçi thêi ®¹i t¬ng øng, khi nµo tÊtc¶ nh÷ng c¸i kh¸c ®Òu ®îc rót ra tõnh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt Êy th× míi cãthÓ hiÓu ®îc tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héivµ quèc gia, tÊt c¶ c¸c hÖ thèng t«n gi¸ovµ ph¸p luËt, tÊt c¶ c¸c quan ®iÓm lÝ luËn®· xuÊt hiÖn trong lÞch sö”(2). “C¬ cÊukinh tÕ cña x· héi lu«n lu«n lµ c¸i c¬ sëhiÖn thùc mµ xÐt ®Õn cïng ta ph¶i dùavµo míi gi¶i thÝch ®îc tÊt c¶ thîng*. ThS., §¹i häc Hµ TÜnh.1. NguyÔn §øc Sù (chñ biªn). C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen vÒvÊn ®Ò t«n gi¸o, Nxb. KHXH, 1999, tr. 22.2. C. M¸c - Ph. ¡ngghen. Toµn tËp, tËp 13, Nxb.ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1993, tr. 606 - 607.Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 201212tÇng kiÕn tróc lµ chÕ ®é ph¸p quyÒn vµ chÕhãa yÕu tè kinh tÕ, trong th göi JosephtriÕt häc vµ c¸c quan niÖm kh¸c cña mçiduy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh trong®é chÝnh trÞ còng nh quan niÖm t«n gi¸othêi k× lÞch sö nhÊt ®Þnh”(3).C¸c «ng cho r»ng sù xuÊt hiÖn vµ tånt¹i cña t«n gi¸o xuÊt ph¸t tõ hiÖn thùckh¸ch quan vµ nguån gèc quan träng cñat«n gi¸o chÝnh lµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x·héi. ¡ngghen cho r»ng: “Trong nh÷ngthêi k× ®Çu cña lÞch sö chÝnh nh÷ng lùcBlock, ¡ngghen ®· viÕt: “Theo quan ®iÓmlÞch sö xÐt ®Õn cïng lµ s¶n xuÊt vµ t¸is¶n xuÊt ra ®êi sèng hiÖn thùc. C¶ M¸cvµ t«i cha bao giê kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×h¬n thÕ… ”(7). Hai «ng còng cha bao giênãi r»ng ®ã lµ nguyªn nh©n duy nhÊtnÈy sinh tÝn ngìng, t«n gi¸o.2. Trong t¸c phÈm Chèng Duyrinh, Ph.lîng thiªn nhiªn lµ nh÷ng c¸i tríc tiªn¡ngghen ®· ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ t«ntr×nh ph¸t triÓn h¬n n÷a th× ë nh÷ng d©nlµ sù ph¸n ¸nh h ¶o - vµo trong ®Çu ãc®îc ph¶n ¸nh nh thÕ, vµ trong qu¸téc kh¸c nhau, nh÷ng lùc lîng thiªnnhiªn Êy ®· ®îc nh©n c¸ch hãa mét c¸chhÕt søc nhiÒu vÎ vµ hÕt søc hçn t¹p...Nhng ch¼ng bao l©u, bªn c¹nh nh÷nglùc lîng thiªn nhiªn l¹i cßn cã c¶ nh÷nglùc lîng x· héi t¸c ®éng - nh÷ng lùclîng nµy ®èi lËp víi con ngêi, mét c¸chcòng xa l¹ lóc ®Çu còng kh«ng thÓ hiÓu®îc ®èi víi hä, vµ còng thèng trÞ hä víic¸i vÎ tÊt yÕu bÒ ngoµi gièng nh b¶nth©n nh÷ng lùc lîng tù nhiªn vËy” .(4)Lªnin còng ®· kh¼ng ®Þnh: “Sù bÊt lùccña giai cÊp bÞ bãc lét trong cuéc ®Êutranh chèng bän bãc lét tÊt nhiªn ®Î ralßng tin vµo cuéc ®êi tèt ®Ñp ë thÕ giíi bªnkia, còng gièng y nh sù bÊt lùc cña ngêid· man trong cuéc ®Êu tranh chèng thiªnnhiªn ®Î ra lßng tin vµo thÇn th¸nh, maquû vµ nh÷ng phÐp mµu”(5).Nh vËy, víi M¸c vµ ¡ngghen, “chÝnhnh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cñax· héi, nh÷ng sù biÕn cña lÞch sö lµ nh©ntè quyÕt ®Þnh sù ra ®êi vµ tån t¹i cña t«ngi¸o”(6). Nhng c¸c «ng kh«ng bao giêxem nh©n tè kinh tÕ lµ nh©n tè quyÕt®Þnh duy nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cñalÞch sö. §Ó gi¶i thÝch cho ®iÒu nµy, vµcòng lµ ®Ó ...