Bàn về án lệ và việc áp dụng án lệ ở Việt Nam

Án lệ có từ trước năm 1960 và đã được sử dụng trong một số văn bản pháp luật công khai trên các tạp chí chuyên ngành, đường lối xét xử của Tòa án về những vụ việc cùng loại được tập hợp, phân tích, bình luận. Hiện nay, án lệ đã được chính thức quy định và áp dụng trong xét xử. Bài viết này, tác giả đưa ra một số đặc điểm cơ bản về án lệ và việc áp dụng án lệ ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về án lệ và việc áp dụng án lệ ở Việt Nam Soá 3/2017 - Naêm thöù Möôøi Hai BÀN VỀ ÁN LỆ VÀ VIỆC ÁP DỤNG ÁN LỆ Ở VIỆT NAM Phạm Thị Thanh Xuân1 Tóm tắt: Án lệ có từ trước năm 1960 và đã được sử dụng trong một số văn bản pháp luật công khai trên các tạp chí chuyên ngành, đường lối xét xử của Tòa án về những vụ việc cùng loại được tập hợp, phân tích, bình luận. Hiện nay, án lệ đã được chính thức quy định và áp dụng trong xét xử. Bài viết này, tác giả đưa ra một số đặc điểm cơ bản về án lệ và việc áp dụng án lệ ở Việt Nam. Từ khóa: Án lệ; Tòa án; xét xử; thương mại quốc tế. Ngày nhận bài: 15/3/2017; Ngày hoàn thành biên tập: 18/4/2017; Ngày duyệt đăng: 1/6/2017 Abstract: Case Law appeared before 1960 and it has been used in some legal documents publicly in professional magazines, guidelines of hearing of the court on the same cases which have been collected, analyzed, discussed. Now, case law has been officially regulated and applied in hearing activity. This article focuses on some basic features on case law and its application in Viet Nam. Keywords: Case law; court; hearing; international trade. Date of receipt: 15/3/2017; Date of revision: 18/4/2017; Date of approval: 1/6/2017 1. Án lệ Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, Theo từ điển Black’s Law thì án lệ được hiểu quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về như sau:”Án lệ là việc làm luật của Tòa án khi công một vụ việc cụ thể được Hội đồng thẩm phán nhận và áp dụng các quy tắc mới trong quá trình TANDTC lựa chọn và được Chánh án TANDTC xét xử vụ việc đã được giải quyết làm cơ sở để đưa công bố là án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng ra phán quyết cho những trường hợp có tình tiết trong xét xử”. hoặc vấn đề tương tự sau này”2. Trong hệ thống Từ các khái niệm nêu trên, có thể chỉ ra một số thông luật (common law) thì án lệ được công nhận đặc điểm cơ bản của án lệ như sau: là một hình thức (nguồn) của pháp luật và được áp Thứ nhất, án lệ là những lập luận, phán quyết dụng rộng rãi, phổ biến. Đối với hệ thống dân luật trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật (civil law) thì án lệ được coi là nguồn thứ yếu, tuy do Tòa án ban hành trong qúa trình xét xử nên nhiên trong thời đại toàn cầu hóa kinh tế quốc tế nguồn luật án lệ còn được gọi là luật được hình hiện nay thì án lệ đã được áp dụng rộng rãi trong đó thành từ vụ việc (“case law”) và phải được Hội có các lĩnh vực xét xử, thương mại quốc tế. đồng thẩm phán TANDTC lực chọn và được Ở nước ta việc sử dụng khái niệm “án lệ” có từ Chánh án TANDTC công bố là án lệ. Thứ hai, án trước năm 1960, từ “án lệ” đã tồn tại và được sử lệ được hình thành phải mang tính mới. Nghĩa là, dụng trong các văn bản pháp luật chính thức công đây là quy tắc chưa có truớc đó. Thật ra, không khai trên các tạp chí chuyên ngành, đường lối xét xử phải khi Tòa án xét xử bất kỳ vụ việc nào cũng của Tòa án về những vụ việc cùng loại được tập hợp, đều tạo ra án lệ. Thông thường, khi có một việc phân tích, bình luận. Tuy nhiên, từ năm 1960, thuật tranh chấp tại tòa thì các Thẩm phán, Hội thẩm, ngữ “ luật lệ” được sử dụng thay cho khái niệm “án người tiến hành tố tụng khác cũng như những lệ”. Từ sau năm 1975 đến trước năm 2006 thì khái người tham gia tố tụng như: người bào chữa... sẽ niệm “án lệ” hầu như không được sử dụng một cách quan tâm đến hai vấn đề: (i) Vấn đề sự kiện; (ii) chính thức. Trong các sách, báo pháp lý, khái niệm Vấn đề pháp lý. Đối với các vụ việc đơn thuần chỉ “án lệ” vẫn được bàn luận, nhưng chỉ mang tính chất liên quan đến việc xác định tính chất pháp lý của nghiên cứu học thuật. Khái niệm án lệ chính thức sự kiện và đã có quy định trong văn bản pháp luật được ghi nhận tại Điều 1 Nghị quyết số hay tiền lệ trước đó để áp dụng, Tòa án không tạo 03/2015/NQ-HDDTPTANDTC ngày 28/10/2015:” ra án lệ khi giải quyết các vụ việc đó. Chỉ có các 1 Thạc sỹ, Trường Chính trị tỉnh Hải Dương 2 http://www.aallnet.org/main-menu/publications/llj/llj-archives/vol-103/spring-2011/2011-12.pdf. 11 HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP vụ việc liên quan đến vấn đề pháp lý cần giải Nam cần phải tuân thủ các nguyên tắc về minh quyết bằng pháp luật mà chưa có, lúc đó Tòa án bạch hoá, trong đó yêu cầu các toà án cần phải công mới tạo ra án lệ khi giải quyết những vụ việc này. bố công khai các bản án của mình. Nghị quyết số Thứ ba, kỹ thuật xây dựng và áp dụng án lệ là dựa 48/NQ-TƯ ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về vào yếu tố tương tự. Xuất phát từ tư tưởng công Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp bằng của nhà triết học Aristote là “Các trường hợp luật Việt Nam đến năm 2020 đã xác định:“ Nghiên giống nhau phải được xử lý như nhau” (Like cases cứu về khả năng khai thác và sử dụng án lệ”. Nghị must be decided alike), các luật gia thông quyết số 49/NQ-TW ngày 02/06/2005 về Chiến luật(common law) sử dụng triệt để cách thức này lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính để xây dựng và áp dụng án lệ. Kỹ thuật tư duy đặc trị đã đề ra mục đích xây dựng và hoàn thiện từng thù của thông luật tạo ra án lệ là suy luận tương tự, bước hoạt động của Toà án nhân dân là “TANDTC có nghĩa là lấy tính giống nhau làm tiêu chuẩn hay có nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng là cái tuơng tự. Một quy tắc án lệ đ ...