Bàn về phạm trù ý thức của triết học Mác - Lênin

Bài viết đề cập một số cách hiểu chưa đúng về phạm trù ý thức; phân tích, luận giải góp phần làm rõ những nội dung cơ bản về phạm trù ý thức của triết học Mác - Lênin, củng cố hạt nhân lý luận trong nền tảng tư tưởng của Đảng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về phạm trù ý thức của triết học Mác - LêninTẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 30 - 2024 ISSN 2354-1482 BÀN VỀ PHẠM TRÙ Ý THỨC CỦA TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN Đỗ Đình Cường Trường Đại học Chính trị - Bộ Quốc phòng Email: cuongdodhct@gmail.com (Ngày nhận bài: 8/12/2023, ngày nhận bài chỉnh sửa: 28/12/2023, ngày duyệt đăng: 27/3/2024) TÓM TẮT Triết học Mác - Lênin là một trong ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác -Lênin; là thế giới quan, phương pháp luận khoa học của giai cấp công nhân và nhânloại tiến bộ trong nhận thức, hoạt động thực tiễn. Trên cơ sở tiếp tục khẳng định tínhkhoa học, cách mạng của triết học Mác - Lênin khi giải quyết vấn đề cơ bản của triếthọc, bài viết đề cập một số cách hiểu chưa đúng về phạm trù ý thức; phân tích, luậngiải góp phần làm rõ những nội dung cơ bản về phạm trù ý thức của triết học Mác -Lênin, củng cố hạt nhân lý luận trong nền tảng tư tưởng của Đảng. Từ khóa: Lý luận, nền tảng tư tưởng, vật chất, triết học Mác - Lênin, ý thức1. Đặt vấn đề quan hệ giữa vật chất và ý thức, giữa Triết học Mác - Lênin là hệ thống tồn tại và tư duy. Đây là vấn đề nềnquan điểm duy vật biện chứng về tự tảng, là điểm xuất phát để giải quyếtnhiên, xã hội, tư duy; là thế giới quan, những vấn đề khác của triết học mácxít.phương pháp luận khoa học của giai cấp Hệ thống giáo trình triết học Mác -công nhân và nhân loại tiến bộ trong Lênin đã trình bày nội dung vật chất vànhận thức, hoạt động thực tiễn. Cùng ý thức khá tường minh, khoa học; làmvới sự biến đổi mạnh mẽ, phức tạp của cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tậpxã hội, triết học Mác - Lênin từng bước của giảng viên, sinh viên tiếp cận đúngđược nhận thức đầy đủ hơn, vượt qua sự vấn đề cơ bản của triết học Mác –chống phá của các thế lực thù địch, Lênin; giúp họ hình thành, phát triển thếchứng minh tính khoa học, sức sống giới quan duy vật biện chứng trongmãnh liệt của mình. Đảng Cộng sản nhận thức, hoạt động thực tiễn. Đây làViệt Nam lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư hoạt động cụ thể, hiệu quả góp phầntưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảngtưởng; trong đó, triết học Mác - Lênin, trong điều kiện hiện thực. Tuy nhiên,một trong ba bộ phận cấu thành chủ bên cạnh những nội dung khoa họcnghĩa Mác - Lênin, với vai trò là hạt được trình bày trong giáo trình triết họcnhân lý luận trong nền tảng tư tưởng Mác - Lênin về vật chất và ý thức, táccủa Đảng. Điều đó khẳng định tầm quan giả nhận thấy còn những hạn chế nhấttrọng, tính cấp thiết của việc nghiên định, trong đó có hạn chế khi trình bàycứu, nắm vững những nội dung cơ bản phạm trù ý thức, như: chưa thống nhấtcủa triết học Mác - Lênin, vận dụng linh xây dựng định nghĩa ý thức; tiếp cận,hoạt, sáng tạo vào thực tiễn quá trình luận giải nguồn gốc, bản chất của ý thứcxây dựng chủ nghĩa xã hội. chưa tường minh, khoa học. Trên lập trường duy vật biện chứng, Xuất phát từ thực tế nghiên cứu,triết học Mác - Lênin đã giải quyết triệt giảng dạy, học tập triết học Mác -để vấn đề cơ bản của triết học, mối Lênin, thiết nghĩ cần phải giải quyết 74TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 30 - 2024 ISSN 2354-1482những hạn chế trên để củng cố vững vật chất, mà là thuộc tính của một dạngchắc thế giới quan duy vật biện chứng, vật chất sống có tổ chức cao nhất là bộtiếp tục khẳng định tính cách mạng, óc người” (Bộ Giáo dục và Đào tạo,khoa học của triết học Mác - Lênin. 2021, tr. 153); “Ý thức phản ánh ngàyPhạm vi của bài viết phân tích, luận giải càng sâu sắc, từng bước xâm nhập cácsâu sắc hơn về phạm trù ý thức của triết tầng bản chất, quy luật, điều kiện đemhọc Mác - Lênin; góp phần nhận thức lại hiệu quả hoạt động thực tiễn”; “Ýđúng vấn đề cơ bản của triết học trên thức phản ánh hiện thực khách quan vàolập trường duy vật biện chứng, qua đó bộ óc người” (Bộ Giáo dục và Đào tạo,củng cố hạt nhân lý luận trong nền tảng 2021, tr. 162). Quá trình phân tích tiếptư tưởng của Đảng. Trong thực tế, theo khẳng định: “ý thức là hình thứckhông ít giảng viên, sinh viên nhận thức phản ánh cao nhất riêng có của ócrằng: ý thức là thuộc tính phản ánh, là người” (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2021,chức năng phản ánh hay hình thức phản tr. 163). Ở đây, các luận điểm này đãánh của bộ óc người hoạt động bình đồng nhất nguồn gốc tự nhiên của ýthường, ít bàn đến vai trò của các cơ thức với thuộc tính phản ánh của bộ óc,quan cảm giác, của hệ thần kinh trong kết luận về bản chất ý thức là thuộc tínhviệc hình thành ý thức. Mặt nhận thức phản ánh của dạng vật chất đặc biệt - bộlý luận như trên dẫn đến hiện tượng óc người. Điều này mâu thuẫn vớikhông thể lý giải những trường hợp những phân tích về thuyết phản ánh:hiện thực đã, đang có, như hiện tượng “Phản ánh là thuộc tính phổ biến của“người không có não” vẫn có cuộc sống mọi dạng vật chất... Đó là sự tái tạobình thường; hoặc hiện tượng trí tuệ những đặc điểm của một hệ thống vậtnhân tạo hiện nay. Ngược lại, có những chất này ở một hệ thống vật chất khácngười có bộ não tự nhiên đầy đủ nhưng trong quá trình tác động qua lại củakhiếm khuyết về ý thức, tư duy, nhận chúng” (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2021,thức. Thiết nghĩ, cần thiết phải có cách tr. 152). R ...