Báo cáo nghiên cứu khoa học BÀN VỀ TÍN NGƯỠNG CỬU THIÊN HUYỀN NỮ Ở VÙNG HUẾ

Mục đích của bài báo này là khảo sát tín ngưỡng Cửu Thiên Huyền Nữ (????) ở Huế, qua đó nhìn lại tín ngưỡng dân gian Việt Nam nói chung, tín ngưỡng dân gian Huế nói riêng đã tiếp thu Đạo giáo Trung Quốc như thế nào. Trong khi bàn về ảnh hưởng Đạo giáo đối với hệ thống nữ thần và tín ngưỡng dân gian Huế, nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thông cho rằng: “Một trong những đặc trưng tiêu biểu của loại hình tín ngưỡng dân gian là tiếp biến hình tượng - cụ thể hóa những...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " BÀN VỀ TÍN NGƯỠNG CỬU THIÊN HUYỀN NỮ Ở VÙNG HUẾ " 16 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (85). 2011 BAØN VEÀ TÍN NGÖÔÕNG CÖÛU THIEÂN HUYEÀN NÖÕ ÔÛ VUØNG HUEÁ Onishi Kazuhiko* Lôøi noùi ñaàu Muïc ñích cuûa baøi baùo naøy laø khaûo saùt tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ (九天玄女) ôû Hueá, qua ñoù nhìn laïi tín ngöôõng daân gian Vieät Nam noùi chung, tín ngöôõng daân gian Hueá noùi rieâng ñaõ tieáp thu Ñaïo giaùo Trung Quoác nhö theá naøo. Trong khi baøn veà aûnh höôûng Ñaïo giaùo ñoái vôùi heä thoáng nöõ thaàn vaø tín ngöôõng daân gian Hueá, nhaø nghieân cöùu Nguyeãn Höõu Thoâng cho raèng: “Moät trong nhöõng ñaëc tröng tieâu bieåu cuûa loaïi hình tín ngöôõng daân gian laø tieáp bieán hình töôïng - cuï theå hoùa nhöõng vò thaùnh thaàn coù daùng daáp, chöùc naêng, taâm tính... (tuy chæ laø suy töôûng) phuø hôïp vôùi taàng lôùp bình daân ngheøo khoù.” [Nguyeãn Höõu Thoâng, 2001, tr. 51-52]. Vì vaäy, trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi xin ñeà caäp ñeán moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán ñaëc tröng tieáp bieán (tröôøng hôïp tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ) cuøng nhöõng lyù do cuûa quaù trình tieáp bieán. Ñeå giaûi quyeát vaàn ñeà naøy, chuùng toâi khaûo saùt laïi hình daùng, chöùc naêng vaø boái caûnh thoâng qua caùc cöù lieäu thö tòch ghi cheùp veà vò nöõ thaàn naøy. 1. Tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ Tröôùc heát, chuùng toâi ñöa ra moät soá taøi lieäu cô baûn mieâu taû tín ngöôõng nöõ thaàn naøy ôû Trung Quoác. Tieáp theo, chuùng toâi tieán haønh so saùnh hình thaùi tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ôû mieàn Baéc Vieät Nam, vuøng Hueá vaø mieàn Nam Vieät Nam vôùi caùc ghi cheùp trong thö tòch cuûa Trung Quoác. 1.1. Tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ôû Trung Quoác Moät trong nhöõng vaên baûn taøi lieäu Ñaïo giaùo cô baûn veà Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ laø truyeän Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ñöôïc ghi trong Dung Thaønh taäp tieân truyeän (墉城集仙伝)(1) (DTTTT) do ñaïo só Ñoã Quang Ñình (杜光庭: 850-933) bieân soaïn. Truyeän ghi laïi tieåu söû veà vò nöõ thaàn naøy. Trong truyeän coù ñoaïn cheùp: Dòch nghóa: Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ laø thaày cuûa Huyønh Ñeá, vaø laø hoïc troø Thaùnh Maãu Nguyeân Quaân (töùc Taây Vöông Maãu). (...) Xi Vöu taïo ra tai hoïa, coù 81 boïn anh em, thaân thuù nhaân ngöõ, (...) taïo hình Nguõ hoå laøm haïi leâ daân, (...) khoâng theo leänh Ñeá. Ñeá muoán ñaùnh noù, Huyeàn Nöõ töùc truyeàn buøa Luïc Giaùp Luïc Nhaâm Binh Tín cho Ñeá (...). “九天玄女者黄帝之師, 聖母元君之弟子. (...)蚩尤肆孽, 弟兄八十一人, 獣身人 語, (...) 作五虎之形以害黎庶. (...) 不用帝命, 帝 欲征之. (...) 玄女即授帝六甲六壬兵 信之符, (...)”. * Tieán só, Nghieân cöùu vieân, Vieän Nghieân cöùu Toân giaùo Vieät Nam. 17 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (85). 2011 Nhö neâu treân, Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ truyeàn cho buøa Luïc Giaùp Luïc Nhaâm Binh Tín ñeå giuùp ñôõ Huyønh Ñeá ñaùnh Xi Vöu. Vì vaäy, ngöôøi ta cho raèng nöõ thaàn naøy laø moät vò thaàn quaân söï linh thieâng. Chuùng toâi ñaëc bieät löu yù ñeán teân Luïc Giaùp Luïc Nhaâm (六甲六壬) ñöôïc ghi treân buøa. “Luïc Giaùp Luïc Nhaâm” laø thaàn caùch hoùa cuûa söï phoái hôïp can chi (干支), sau naøy chuùng trôû thaønh nhoùm nhöõng vò töôùng thaàn coù chöùc naêng tröø taø ma [Maõ 2002/1996, tr. 335-340]. Kinh ñieån Ñaïo giaùo Hoaøng Ñeá ñoän giaùp duyeân thaân kinh (黄庭遁甲縁身経)(2) cheùp: “Neáu muoán tröø aùc quyû thì veõ buøa Luïc Giaùp, Luïc AÁt mang ñi, ñoàng thôøi keâu goïi thaàn Giaùp Daàn, ma quyû ñeàu boû chaïy: 若辟除悪鬼者、書六甲六乙之符持行、并呼甲寅神、鬼皆散逃”. Trong nhöõng vò thaàn ñoù, Luïc Giaùp thöôøng ñöùng ôû vò trí haøng ñaàu. Thí duï, saùch Baõo phaùc töû (抱朴子, quyeån 17, Ñaêng Thieäp: 登渉) do Caùt Hoàng (葛洪: 283-343ca.) bieân soaïn, cheùp moät lôøi chuù noåi tieáng laø “Luïc Giaùp Bí Chuùc” (六甲 秘祝). Ñoù chính laø buøa Töù Tung Nguõ Hoaønh (四縦五横符) ñöôïc ngöôøi Vieät Nam hay duøng khi haønh leã tröø taø ma [Giran 1912, tr. 162], [Huyønh Ngoïc Traûng vaø nhöõng ngöôøi khaùc 1993a, tr. 161-164], [Hoà Töôøng 2005, tr. 170]. Trong DTTTT, teân (thaàn) can chi coù vai troø thöïc hieän uy löïc cuûa Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ. Vì vaäy, chuùng toâi cho raèng giöõa hai vò thaàn naøy coù quan heä khaù maät thieát. Theá nhöng, theo nghieân cöùu tröôùc ñaây cuûa oâng Miyakawa Hisayuki, tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ baét ñaàu phoå bieán töø thôøi nhaø Ñöôøng ñeán thôøi Nguõ ñaïi [Miyakawa 1983, tr. 376, tr. 378-379, vaø tr. 380 (chuù thích 4), tr. 393]. Hôn nöõa, truyeän Thuûy höû (水滸伝) ñöôïc hình thaønh thôøi nhaø Minh cuõng ñaõ goùp phaàn laøm cho tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ñöôïc phoå bieán saâu roäng hôn. Vì trong truyeän Thuûy höû, coù ñoaïn (hoài thöù 42) ghi Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ baùo cho Toáng Giang - nhaân vaät nam chính cuûa tieåu thuyeát naøy raèng ngöôøi vaø 108 haûo haùn laø hoùa thaân cuûa 108 vò thaàn tinh tuù töùc 36 vò Thieân Cang (三十六天罡) vaø 72 vò Ñòa Saùt (七十二地煞). ÔÛ ñaây ñöùc Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ñöôïc khaéc hoïa nhö moät vò thaàn coù vò trí trung gian giöõa Toáng Giang vaø nhöõng vò thaàn tinh tuù ñoù [Maõ 2002/1996, tr. 120]. Hôn nöõa, trong truyeän coøn coù ñoaïn (hoài thöù 80) cheùp: vò nöõ thaàn naøy huaán luyeän chieán thuaät cho Toáng Giang [Sakuraba 1994, tr. 100]. Nhö vaäy, cuøng vôùi nhöõng vò thaàn tinh tuù, danh xöng cuûa ñöùc Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ñöôïc phoå bieán khoâng nhöõng ôû trong truyeän thaàn tieân DTTTT maø coøn ôû caû tieåu tuyeát coå ñieån nhö truyeän Thuûy höû cuûa Trung Quoác [Maõ, Sñd, tr. 120-121]. 1.2. Tín ngöôõng Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ôû mieàn Baéc Vieät Nam Chuùng toâi môùi tìm thaáy taøi lieäu xung quanh tín ngöôõng veà Cöûu Thieân Huyeàn Nöõ ôû Vieät Nam noùi chung vaø mieàn Baéc Vieät Nam noùi rieâng trong Ñaïi Vieät söû löôïc 大越史略, quyeån 3, phaàn naêm Ñaïi Ñònh 大定 thöù 21 (1160), thôøi nhaø Lyù). Saùch c ...