Báo cáo nghiên cứu khoa học BIỂN, ĐẢO VIỆT NAM THỬ NHẬN XÉT VỀ 'AN NAM ĐẠI QUỐC HỌA ĐỒ'

Tên bản đồ này được ghi trang trọng bằng chữ Hán ??????, bằng chữ quốc ngữ An Nam đại quốc họa đồ và dịch ra tiếng Latinh là Tabula Geographica imperii Anamitici. Nguyên bản họa đồ khá lớn, ngang 40cm, dọc 80cm, ấn hành theo cuốn Nam Việt dương hiệp tự vị (Dictionarium Anamitico-Latinum) mà tác giả là Giám mục Taberd, xuất bản tại Serampore (Ấn Độ) năm 1838. Jean-Louis Taberd (tên Việt là Từ) sinh tại Saint-Etienne, quận Loire (Pháp) ngày 18/6/1794, gia nhập Hội Truyền giáo nước ngoài, trụ sở tại Paris (MEP), thụ phong linh mục...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " BIỂN, ĐẢO VIỆT NAM THỬ NHẬN XÉT VỀ “AN NAM ĐẠI QUỐC HỌA ĐỒ” " 51 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 BIEÅN, ÑAÛO VIEÄT NAM THÖÛ NHAÄN XEÙT VEÀ “AN NAM ÑAÏI QUOÁC HOÏA ÑOÀ” Nguyễn Đình Đầu* Teân baûn ñoà naøy ñöôïc ghi trang troïng baèng chöõ Haùn 安南大國畫圖, baèngchöõ quoác ngöõ An Nam ñaïi quoác hoïa ñoà vaø dòch ra tieáng Latinh laø TabulaGeographica imperii Anamitici. Nguyeân baûn hoïa ñoà khaù lôùn, ngang 40cm,doïc 80cm, aán haønh theo cuoán Nam Vieät döông hieäp töï vò (DictionariumAnamitico-Latinum) maø taùc giaû laø Giaùm muïc Taberd, xuaát baûn taïi Serampore(AÁn Ñoä) naêm 1838. Jean-Louis Taberd (teân Vieät laø Töø) sinh taïi Saint-Etienne, quaän Loire(Phaùp) ngaøy 18/6/1794, gia nhaäp Hoäi Truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi, truï sôû taïi Paris(MEP), thuï phong linh muïc ngaøy 27/7/1817. Ngaøy 7/11/1820, oâng rôøi Phaùpñeán Ñaøng Trong-Vieät Nam truyeàn giaùo. Tôùi nôi, Taberd noã löïc hoïc tieáng Vieätvaø vieát caùc thöù chöõ Haùn, Noâm, quoác ngöõ Latinh, maø tö lieäu hoïc taäp toát nhaátcoù leõ laø Töï vò Annam-Latinh (Dictionarium Anamitico-Latinum) cuûa Baù ÑaLoäc (Pierre Pigneau de Beùhaine) hoaøn thaønh töø naêm 1773. Taberd chuû yeáulo vieäc ñaøo taïo caùc giaùo só baûn quoác. Döôùi thôøi Gia Long (1802-1819), vieäc truyeàn giaùo khoâng deã daøng nhödöôùi thôøi Nguyeãn AÙnh (1778-1802) voán thaân thieän vôùi Giaùm muïc Baù Ña Loäc(sinh naêm 1741, tôùi Ñaøng Trong naêm 1767, laøm Giaùm muïc töø naêm 1771-1799), nhöng chöa bò caám caùch. Döôùi thôøi Minh Maïng (1820-1840), ñaïo ThieânChuùa bò ngaên caûn trieät ñeå. Naêm 1827, Minh Maïng ra saéc duï caám ñaïo vaø taäptrung caùc giaùo só ngoaïi quoác veà Hueá. Leâ Vaên Duyeät coù thieän caûm vôùi Coânggiaùo neân cho hai thöøa sai Reùgeùreau, Morronne ñöôïc ôû laïi Nam Kyø, coøn haithöøa sai Gagelin, Odoric thì gôûi ra Hueá. Luùc aáy thöøa sai Taberd ñang ôû taïichuûng vieän Phöôøng Röôïu (An Do, Quaûng Trò) cuõng tuaân leänh tôùi kinh. ÑaïiNam thöïc luïc ghi: “Naêm Ñinh Hôïi (1827), thaùng 8, boå ngöôøi Taây döông laøPhuù Hoaøi Nhaân (Taberd) laøm Chaùnh thaát phaåm thoâng dòch ôû Ty Haønh nhaân;Taây Hoaøi Hoa (Gagelin), Taây Hoaøi Hoùa (Odoric) laøm Tuøng thaát phaåm thoângdòch Ty Haønh nhaân. Moãi thaùng caáp cho moãi ngöôøi 20 quan tieàn, 4 phöông gaïolöông, 1 phöông gaïo traéng. Sai phuû Thöøa Thieân troâng coi, caám khoâng ñöôïcra ngoaøi daïy hoïc troø ñeå truyeàn giaùo”.(1) Taberd bò caám truyeàn giaùo, nhöng coùdòp hoaøn thieän ngoân ngöõ vaø boå sung trình ñoä Vieät Nam hoïc. Nhöõng kieán thöùcchaéc chaén veà chính quyeàn hay söû ñòa nhaän ñöôïc töø trieàu ñình trung öông seõñöôïc trình baøy trong töø ñieån hay baûn ñoà sau naøy. Cuoái naêm 1827, Toång traán Gia Ñònh thaønh Leâ Vaên Duyeät veà kinh chaàuvua Minh Maïng. Trong khi Leâ Vaên Duyeät ôû Hueá, Taberd ñöôïc gaëp hai laàn vaø* Nhaø nghieân cöùu lòch söû, Thaønh phoá Hoà Chí Minh.52 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009xin can thieäp. Thaùng 3 naêm sau (1828), Leâ Vaên Duyeät trôû laïi nhieäm sôû ôûGia Ñònh. Khoâng ngôø “ngaøy 1/6/1828, ba thöøa sai Taberd, Gagelin, Odoricñöôïc pheùp rôøi Hueá ñi vaøo Gia Ñònh. Caùc thöøa sai ñeàu cho laø do söï can thieäpcuûa Toång traán Leâ Vaên Duyeät”.(2) Trong thôøi gian Taberd bò cöôõng cheá coâng taùc taïi Ty Haønh nhaân, oângñöôïc cöû laøm Giaùm muïc phuï traùch giaùo phaän Ñaøng Trong, nhöng maõi ñeánnaêm 1830 môùi sang Bangkok (Thaùi Lan) ñeå ñöôïc taán phong. Sau ñoù Taberdveà Gia Ñònh laáy xöù Laùi Thieâu nhö toøa Giaùm muïc. Nam Boä thuoäc quyeàn bínhcuûa Leâ Vaên Duyeät neân vieäc haønh ñaïo cuûa caùc thöøa sai ñöôïc deã daøng hôn caùcnôi khaùc. Thaùng 8 naêm Nhaâm Thìn (1832), Leâ Vaên Duyeät qua ñôøi, Giaùm muïcTaberd vaø tín höõu thöông tieác voâ cuøng. Ngaøy 6/1/1833, Minh Maïng laïi ra duïcaám ñaïo gaét gao vaø trieäu Taberd veà Hueá trình dieän. Luùc aáy, Taberd ñang ôûThò Ngheø beøn cuøng 3 giaùo só Phaùp vaø 15 chuûng sinh ôû Laùi Thieâu chaïy troánsang Bangkok qua ngaû Chaâu Ñoác, Haø Tieân, Campuchia. Thaùng 6/1833, Leâ VaênKhoâi khôûi loaïn vaø yeâu caàu vua Xieâm choáng phaù Vieät Nam. Vua Xieâm muoánloâi cuoán Taberd veà phía mình, nhöng Taberd khoâng chòu vaø cuøng ñoaøn tuøytuøng troán ñi Penang (Maõ Lai), roài sang Bengale beân AÁn Ñoä. Bieát khoâng theåtrôû laïi Vieät Nam, naêm 1835 Taberd xin Toøa thaùnh cöû giaùo só Cueùnot (Theå)laøm Phoù giaùm muïc, vaø naêm 1838 oâng xin töø chöùc Giaùm muïc Ñaøng Trong vaønhaän laøm Giaùm muïc xöù Bengale. Cuõng naêm ñoù, oâng cho xuaát baûn taïi nhaø inJ.C. Marshrman ôû Serampore cuoán Nam Vieät döông hieäp töï vò. Taberd quañôøi taïi Calcutta ngaøy 31/7/1840. Cuoán töï vò treân chia thaønh 2 pho saùch c ...