Báo cáo nghiên cứu khoa học CHINH AN NAM KỶ LƯỢC

Một tài liệu cũng thỉnh thoảng được nhắc đến trong những biên khảo về Tây Sơn là Chinh An Nam kỷ lược (?????) của Sư Phạm (??) ghi chép về cánh quân Vân Quý đi theo đường Vân Nam xuống Tuyên Quang trong trận chiến Việt-Thanh đầu năm Kỷ Dậu (1789). Bản chúng tôi sử dụng ở đây nằm trong một bộ sách lớn có nhan đề Tiểu Phương Hồ Trai dư địa tùng sao (????????), gồm chính biên 16 cuốn, bổ biên 10 cuốn nữa do Vương Tích Kỳ (???) tập hợp, bao gồm nhiều đề tài, nhiều...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " CHINH AN NAM KỶ LƯỢC "92 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (77). 2011 TÖ LIEÄU CHINH AN NAM KYÛ LÖÔÏÏC Tác giả: Sư Phạm Người dịch: Nguyễn Duy Chính* Moät taøi lieäu cuõng thænh thoaûng ñöôïc nhaéc ñeán trong nhöõng bieân khaûoveà Taây Sôn laø Chinh An Nam kyû löôïc (征安南紀略) cuûa Sö Phaïm (師範) ghicheùp veà caùnh quaân Vaân Quyù ñi theo ñöôøng Vaân Nam xuoáng Tuyeân Quangtrong traän chieán Vieät-Thanh ñaàu naêm Kyû Daäu (1789). Baûn chuùng toâi söû duïng ôû ñaây naèm trong moät boä saùch lôùn coù nhan ñeàTieåu Phöông Hoà Trai dö ñòa tuøng sao (小方壺齋輿地叢鈔), goàm chính bieân16 cuoán, boå bieân 10 cuoán nöõa do Vöông Tích Kyø (王錫祺) taäp hôïp, bao goàmnhieàu ñeà taøi, nhieàu taùc giaû do Quaûng Vaên thö cuïc aán haønh taïi Ñaøi Baéc naêm1962. Trong boä saùch naøy, quyeån thöù XIII coù 15 taùc phaåm vieát veà Vieät Namtöø trang 7.535 ñeán trang 7.677 [142 trang saùch] lieät keâ nhö sau: Vieät Nam chí (越南志) [cuûa Taây phöông (Thaùi Taây)]. 1. An Nam tieåu chí (安南小志), Dieâu Vaên Ñoáng dòch [cuûa Taây phöông]. 2. Vieät Nam khaûo löôïc (越南考略), taùc giaû Cung Saøi, ngöôøi Ninh Ba. 3. Vieät Nam theá heä duyeân caùch löôïc (越南世系沿革略), taùc giaû Töø Dieân 4. Huùc, ngöôøi Laâm Thanh. Vieät Nam cöông vöïc khaûo (越南疆域考), taùc giaû Nguïy Nguyeân, ngöôøi 5. Thieäu Döông. Vieät Nam ñòa dö ñoà thuyeát (越南地輿圖說), taùc giaû Thònh Khaùnh 6. Phaát, ngöôøi Vónh Thanh. An Nam taïp kyù (安南雜記), taùc giaû Lyù Tieân Caên, ngöôøi Toaïi Ninh. 7. An Nam kyû du (安南紀遊), taùc giaû Phan Ñænh Khueâ, ngöôøi Taán Giang. 8. Vieät Nam du kyù (越南遊記), taùc giaû hoï Traàn [khoâng roõ teân], ngöôøi 9. Taân Phuï. 10. Chinh phuû An Nam kyù (征撫安南記), taùc giaû Nguïy Nguyeân, ngöôøi Thieäu Döông. 11. Chinh An Nam kyû löôïc (征安南紀略), taùc giaû Sö Phaïm, ngöôøi Trieäu Chaâu. 12. Toøng chinh An Nam kyù (從征安南記) [khuyeát danh]. 13. Vieät Nam sôn xuyeân löôïc (越南山川略), taùc giaû Töø Dieân Huùc, ngöôøi Laâm Thanh. California, Hoa Kyø.*92 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (77). 2009 14. Vieät Nam ñaïo loä löôïc (越南道路略), taùc giaû Töø Dieân Huùc, ngöôøi Laâm Thanh. 15. Trung ngoaïi giao giôùi danh aûi taïp löôïc (中外交界名隘卡略), taùc giaû Töø Dieân Huùc, ngöôøi Laâm Thanh. Chinh An Nam kyû löôïc ñöùng thöù 11, toång coäng 2.267 chöõ [töø trang 7.645ñeán trang 7.648]. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, Toân Só Nghò, Toång ñoác Löôõng Quaûng laø toång chæ huytieát cheá ñaïi quaân bao goàm caùnh quaân chuû löïc Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây vaøcaùnh quaân hoã trôï töø Vaân Nam, Quyù Chaâu [noùi theo ngoân töø quaân söï thôøi coålaø chính binh vaø kyø binh]. Ngoaøi hai ñaïo quaân Thanh coøn moät ñaïo quaân nhoûhôn laø thoå binh cuûa Saàm Nghi Ñoáng [Thoå quan Ñieàn Chaâu,(1) töùc quaân ñòaphöông ngöôøi thieåu soá, töông töï nhö caùc lang chaäu ôû khu töï trò Thaùi-Möôøngnöôùc ta thôøi Phaùp thuoäc] ñi theo höôùng Cao Baèng. Hai caùnh quaân chính cuûa nhaø Thanh tuy mang tieáng laø boán tænh phíanam-taây nam Trung Hoa nhöng khoâng coù kyø binh ngöôøi Maõn [laø nhöõng ñaïoquaân tinh nhueä truù ñoùng taïi caùc tænh mieàn baéc vôùi nhieäm vuï baûo veä cho hoaøngthaønh vaø caùc nôi hieåm yeáu] maø chæ laø luïc doanh töùc quaân ngöôøi Haùn taïi choã[noùi theo ñôøi nay töùc chæ coù ñòa phöông quaân chöù khoâng phaûi caùc ñôn vò chuûlöïc]. Moät ñieåm teá nhò khaùc chuùng ta cuõng caàn nhaéc ñeán laø Toân Só Nghò goácngöôøi Haùn neân chæ ñöôïc chæ huy nhöõng ñôn vò döôùi quyeàn chöù khoâng ñöôïcñieàu ñoäng quaân ñoäi coù caû ngöôøi Maõn Chaâu. Theo nhö noäi dung, taùc giaû Sö Phaïm thuoäc caùnh quaân Vaân Quyù. Caùnhquaân naøy ñöôïc ñieàu ñoäng ñi theo aûi Maõ Baïch sang nöôùc ta, chöa ñeán ñöôïcThaêng Long thì ñaïi quaân cuûa Toân Só Nghò ñaõ thua neân voäi ruùt veà, thaønh thöûkhoâng coù chieán coâng gì ñaùng keå. Chính taùc giaû cuõng nhaán maïnh laø vieäc dichuyeån ñöôïc thuaän lôïi laø nhôø coù moät vieân thoå quan ngöôøi nöôùc ta laø HoaøngVaên Thoâng laøm höôùng ñaïo, chæ veõ ñöôøng ñi nöôùc böôùc. Trong ñoaûn vaên naøy, phaàn tröôùc nhaéc laïi noäi vuï bieán ñoäng taïi nöôùc tatheo lôøi töôøng thuaät cuûa moät soá ngöôøi trong ñaùm toân thaát nhaø Leâ chaïy ñöôïcsang Long Chaâu nay quay trôû veà nöôùc nghe ngoùng tin töùc vua Leâ vaø lieân laïcvôùi caùc nhoùm choáng Taây Sôn coøn ñang hoaït ñoäng. Theo Khaâm ñònh An Namkyû löôïc thì nhöõng ngöôøi naøy l ...