Báo cáo nghiên cứu khoa học CỌP TRONG VĂN HÓA DÂN GIAN ĐÔNG NAM BỘ

Cọp trong lịch sử Vào buổi đầu khai phá, khi cư dân Việt từ miền ngoài đến vùng đất Đồng Nai-Gia Định, ấn tượng đầu tiên đập vào mắt họ là một thiên nhiên hoang sơ, với những vùng đất màu mỡ nhưng lại không kém phần lam sơn chướng khí với những thú dữ, “Từ cửa biển Cần Giờ, Soài Rạp, cửa Đại, cửa Tiểu, toàn là rừng rậm hàng ngàn dặm” (Phủ biên tạp lục). Cho nên, có thể nói lịch sử khai phá vùng đất này được mở đầu bằng trang sử chinh phục thiên nhiên,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " CỌP TRONG VĂN HÓA DÂN GIAN ĐÔNG NAM BỘ " 3Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 VAÊN HOÙA - LÒCH SÖÛ COÏP TRONG VAÊN HOÙA DAÂN GIAN ÑOÂNG NAM BOÄ Nguyễn Thanh Lợi* 1. Coïp trong lòch söû Vaøo buoåi ñaàu khai phaù, khi cö daân Vieät töø mieàn ngoaøi ñeán vuøng ñaátÑoàng Nai-Gia Ñònh, aán töôïng ñaàu tieân ñaäp vaøo maét hoï laø moät thieân nhieânhoang sô, vôùi nhöõng vuøng ñaát maøu môõ nhöng laïi khoâng keùm phaàn lam sônchöôùng khí vôùi nhöõng thuù döõ, “Töø cöûa bieån Caàn Giôø, Soaøi Raïp, cöûa Ñaïi, cöûaTieåu, toaøn laø röøng raäm haøng ngaøn daëm” (Phuû bieân taïp luïc). Cho neân, coù theånoùi lòch söû khai phaù vuøng ñaát naøy ñöôïc môû ñaàu baèng trang söû chinh phuïcthieân nhieân, trong ñoù nhöõng loaøi nhö coïp, saáu, raén reát, muoãi moøng, ñæa vaét…luoân laø moái ñe doïa thöôøng tröïc trong cuoäc ñaáu tranh sinh toàn cuûa ngöôøi daânnôi ñaây. Moät trong nhöõng söùc maïnh cuûa töï nhieân maø cö daân buoåi ñaàu phaûi “ñoáiñaàu” ñoù laø coïp (hoå), ñöôïc meänh danh laø “maõnh hoå giöõa ñoàng hoang”. Quaûthöïc, vaøo luùc naøy coïp nhan nhaûn khaép nôi, ra söùc taùc oai taùc quaùi, taïo rasöï khieáp ñaûm cho daân chuùng. Chuùng coù maët khaép nôi, töø nhöõng caùnh röønggiaø cuûa mieàn Ñoâng cho ñeán nhöõng caùnh röøng saùc ven bieån mieàn Taây, ngangnhieân qua laïi nhöõng xoùm laøng coøn heûo laùnh cuõng nhö xoâng thaúng vaøo choánphoá phöôøng ñoâ hoäi nhö choã khoâng ngöôøi. Trònh Hoaøi Ñöùc ñaõ nhaän xeùt: “Xöùnaøy coù nhieàu caù saáu vaø coïp döõ”.(1) Hay noùi nhö nhaø vaên Sôn Nam ôû nôi maø:“Coïp saáu roáng vaø ngheù saùt vaùch choøi”.(2) Hoaëc nhö trong daân gian: “Döôùi soângsaáu loäi, treân gioàng coïp um”. Vaøo giöõa nhöõng ngaøy Teát naêm 1770, coïp töø röøng Saùc(3) keùo veà chôï TaânKieång,(4) gaây kinh hoaøng cho daân chuùng, khieán thaày troø Taêng AÂn vaø Trí Naêngphaûi ra tay tieâu dieät, ñem laïi an laønh cho daân chuùng. Vaø sö Hoàng AÂn(5) cuõngbò cheát sau traän chieán aùc lieät aáy.(6) Hung döõ vaø lieàu lónh nhö vaäy nhöng ngöôøi daân ñaát phöông Nam trongquaù trình ñi môû coõi vaãn ñaùnh coïp, dieät coïp, duø ñoù laø ñaøn baø hay treû con: “Tuyngöôøi beù vaø ñaøn baø caàm dao caét coû vaø ñoøn xoùc cuõng baét ñöôïc coïp”.(7) Thuôû xöa, ôû vuøng Taân Khaùnh-Baø Traø(8) vaø ôû Taân Ninh(9) moãi nôi coù moätoâng thaày voõ noåi tieáng. Hai ngöôøi keát nghóa anh em, cuøng nhau luyeän taäpvoõ buøa, moät moân voõ thôøi thöôïng hoài ñoù. Khi bieát coù con coïp döõ haïi ngöôøi ôûHoùc OÂng Che, hai ngöôøi ñöa ñoà ñeä tôùi ñoù quyeát taâm gieát coïp. Hoï chia laøm bacaùnh ñi vaøo röøng saâu dieät aùc thuù. Ngöôøi vaø thuù ñaùnh nhau töø saùng sôùm chotôùi toái mòt khoâng phaân thaéng baïi, ñaùm hoïc troø yeáu söùc bò vaêng ra. Hai thaàyvoõ tay vung roi, mieäng hoâ thaàn chuù goïi aâm binh aâm töôùng ñeán trôï löïc cho* Thaønh phoá Hoà Chí Minh.4 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010ñeán quaù khuya. Saùng hoâm sau, daân chuùng cuøng ñaùm hoïc troø ñeán trôï löïc, thìñaõ thaáy hai oâng thaày naèm cheát beân xaùc coïp döõ. Ngaøy nay, taïi ñaây vaãn coønngoâi chuøa Hoùc OÂng Che.(10) Naêm 1806, ôû laøng Thanh Ba coù nhaø sö Taêng Ngoä (phaùp danh Vieân Ngoä)teân laø Nguyeãn Chaát ñaõ laøm vieäc thieän: “ÔÛ trong xoùm coù con ñöôøng töø ñoângsang taây, bò buøn laày, caây coû saàm uaát, huøm beo ra voâ thöôøng haïi ngöôøi… OÂngphaùt taâm theå nguyeän, moät mình ñoán chaët caây gai, ñaép baèng ñöôøng ñi veànam daøi 200 tröôïng, ñöôøng ñi veà taây daøi 250 tröôïng dö. Ban ngaøy oâng laømvieäc hoaëc coù coïp cuõng cuùi ñaàu maø ñi qua khoâng heà xaâm phaïm, ñaép söûa nhövaäy trong vaøi thaùng môùi xong, ñeán nay qua laïi ñöôøng aáy ñeàu thuaän tieän”.(11) Vaøo cuoái theá kyû 19, sau khi Phaùp sang nöôùc ta hôn 10 naêm, daân cö ñoângñuùc, vaäy maø naïn coïp vaãn coøn hoaønh haønh. Con soá thoáng keâ sau cho bieát: vuøngCaàu An Haï, 3 thaùng coù 10 ngöôøi cheát; vuøng Hoùc Moân, trong vaøi tuaàn coù 4ngöôøi bò aên thòt; vuøng Thuû Daàu Moät, trong vaøi thaùng coù 8 ngöôøi bò coïp baét.(12) Nhöõng naêm 1947-1948, ôû Taây Ninh coïp veà loaïn röøng. Töø 8 giôø toái ñeán 6giôø saùng leänh giôùi nghieâm ñöôïc ban ra, chuû yeáu ñeå traùnh coïp. Vaøo nhöõng giôøaáy, trong nhaø ngoaøi ñöôøng khoâng moät boùng ngöôøi. Taïi aáp Chaùnh, xaõ NinhThaïnh coïp baét 3 maïng ngöôøi, moãi ñeâm coïp veà baét heo mang voâ röøng döï tröõ.Coù hoâm vaøo 5 giôø saùng maø hai meï con coïp vaãn coøn ñuøa giôõn trong saân chuøaLong Sôn, khieán caùc nhaø sö phaûi moät phen khieáp vía.(13) Coïp ôû Ñoâng Nam Boä löøng danh vôùi chuyeän Coïp Ba Moùng ñöôïc vieát döôùidaïng hoài kyù, thu huùt raát nhieàu ñoäc giaû thích “chuyeän ñöôøng röøng” mang tínhly kyø trong thôøi khaùng chieán choáng Phaùp. Con coïp naøy xuaát hieän taïi röøng Laïc An, Taân Tòch vaø quanh khu vöïc Maõ Ñaø (thuoäc vuøng chieán khu Ñ) töø sau traän caøn thaùng 3/1948. Ñoù laø moät con coïp giaø, raát tinh khoân, coù söùc maïnh voâ ñòch. Trong moät laàn suïp haàm, coïp phaûi caén ñöùt moät chaân ñeå taåu thoaùt, neân möùc ñoä hung haêng ngaøy caøng taêng. Traän aáy, xaùc giaëc naèm ngoån ngang, coïp aên rieát thaønh quen. Sau naøy noù cöù hay rình baét ngöôøi, duø ñang ôû trong nhaø, ñang hoäi hoïp ôû cô quan hay ñi coâng taùc ngoaøi ñöôøng, ...