Báo cáo nghiên cứu khoa học ĐẶC KHẢO VỀ ĐẢO PHÚ QUÝ (Tiếp theo)

Vấn đề thuế đinh tại đảo Phú Quý từ xưa đến nay vẫn còn ghi lại nỗi đau lòng của đồng bào. Các sắc thuế ở hải đảo này đã phải chịu qua 3 thời kỳ gồm có: Thuế vảy đồi mồi, thuế mắm cơm và thuế vải Hòn, tất cả đều được đặt dưới hình thức của thuế đinh (thuế thân) lấy bài chỉ. Thuế đồi mồi được kể là thứ sắc thuế khởi đầu mang tánh chất vô cùng hiểm độc đối với người dân Phú Quý dưới triều nhà Nguyễn. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐẶC KHẢO VỀ ĐẢO PHÚ QUÝ (Tiếp theo) " 67Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 ÑAËC KHAÛO VEÀ ÑAÛO PHUÙ QUYÙ (Tieáp theo) Lê Hữu Lễ* Lòch söû thueá ñinh Vaán ñeà thueá ñinh taïi ñaûo Phuù Quyù töø xöa ñeán nay vaãn coøn ghi laïi noãiñau loøng cuûa ñoàng baøo. Caùc saéc thueá ôû haûi ñaûo naøy ñaõ phaûi chòu qua 3 thôøikyø goàm coù: Thueá vaûy ñoài moài, thueá maém côm vaø thueá vaûi Hoøn, taát caû ñeàuñöôïc ñaët döôùi hình thöùc cuûa thueá ñinh (thueá thaân) laáy baøi chæ. Thueá ñoài moài ñöôïc keå laø thöù saéc thueá khôûi ñaàu mang taùnh chaát voâ cuønghieåm ñoäc ñoái vôùi ngöôøi daân Phuù Quyù döôùi trieàu nhaø Nguyeãn. ÔÛ vaøo thôøi coå söûLa Maõ, Trung Hoa, gaàn nhaát laø Vieät Nam ta, ñeàu coi ñoài moài laø phaåm vaät quyùgiaù coáng hieán cho caùc vua chuùa, danh töôùng, tieåu vöông. Rieâng ôû Vieät Namñoài moài ñöôïc lieät haïng laø loaïi haûi saûn ñaëc saéc nhaát vì ngöôøi ta chæ coù theå tìmgaëp ñoài moài ôû raát ít nôi khaùc treân hoaøn caàu nhö Madagascar, AÁn Ñoä Döông,Taân Gia Ba, Nam Myõ cuøng moät vaøi quaàn ñaûo nhoû trong eo bieån Malacca. Thueá vaûy ñoài moài taïi Phuù Quyù thi haønh vôùi söï luaân phieân caét cöû ngöôøiñaïi dieän ñi laáy vaûy noäp thueá cho trieàu ñình. Nhöõng vò ñaïi dieän daân chuùnghaûi ñaûo naøy tröôùc tieân phaûi ñöôïc choïn laø ngö phuû chuyeân nghieäp, ngoaøi vieäcbieát baét con ñoài moài coøn caàn am hieåu roäng raõi veà ñòa hình, thôøi tieát cuøngsinh hoaït cuûa noù ôû nôi coá ñònh nöõa. Haèng naêm cöù muøa noàm Nam thoåi ñeán thì ñoàng baøo Phuù Quyù ñaõchuaån bò laøm caùi vieäc baét thaêm laõnh phaàn xung phong caûm töû ñi laáy ñoài moài.Ngöôøi ta keát beø baèng tre, treùt leân loaïi chai dính kín ñeå laøm phöông tieän dichuyeån ñeán hoøn ñaûo coù ñoài moài. Treân haûi trình quaù xa khoâng theå öôùc tínhñöôïc ñoaïn ñöôøng daøi, töø Phuù Quyù nhaém moät hoøn ñaûo nhoû veà phía ñoâng baécchaïy tôùi laø nôi coù raát nhieàu ñoài moài xuaát hieän goïi hoøn Vích hay hoøn Vaûy töùchoøn Ñoài Moài. Ñeán hoøn Vaûy, tröôùc tieân ngöôøi ta cho thaùo gôõ beø ñem ñi giaáu kín, baétmoät soá ñoài moài aán ñònh cho naêm ñoù sau khi laáy vaûy thì keát laïi. Töø hoøn Vaûykhôûi haønh thaúng höôùng trieàu ñình Hueá (goïi laø veà Boä) noäp thueá ñoài moài xongmôùi ñöôïc trôû veà queâ nhaø ôû haûi ñaûo. Taïi hoøn Vích, vôùi kinh nghieäm giaø daën,vaát vaû, ngöôøi ta laàn theo daáu ñeå baét con ñoài moài. Khoaûng thôøi gian baét ñöôïccon ñoài moài thöôøng keùo daøi ñoâi ba thaùng môùi chaám döùt, do ñoù coù laàn ruûi bònöôùc daâng lôùn keùo loâi beø tre ñi maát, ngöôøi ta ñaønh phaûi ôû laïi hoøn naøy. Ítlaém cuõng vaøi ba naêm, hoïa hoaèn gaëp taøu beø taáp ñeán môùi xin pheùp thaùp tuøngveà queâ quaùn ñöôïc. Vì ôû laïi quaù laâu khoâng coøn quaàn aùo maëc, ngöôøi ta phaûi ñaïp laáy loaïi caâyhoang ñoùng khoá che thaân, tìm thöùc aên nhôø taøi thaùo vaùt ñeå qua ngaøy, ruûi ro“thaùc gôûi soáng veà” laø thöôøng tình cuûa cuoäc ñôøi ngöôøi ñi noäp thueá. Töø hoønVaûy ra Boä, nhöõng vò ñaïi dieän daân chuùng haûi ñaûo noäp thueá ñoài moài thöôønggaëp phaûi bao nhieâu gian nan nguy hieåm. Vôùi loaïi thuyeàn beø xa xöa coå loã khoù* Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Xem töø Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6(77). 2009.68 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010traùnh nhöõng ngoïn soùng ba ñaøo. Ñeán trieàu ñình noäp thueá xong coøn phaûi chôøñeán muøa gioù Baác thoåi môùi trôû veà haûi ñaûo, neân môùi coù caâu: “Nam ñi Baác veàlaø thuaän phong (gioù)”. Ngaøy xöa caùc trieàu vua chuùa ñaõ bieát caùch giöõ con ñoàimoài nguyeân veïn treo chôi treân vaùch nhö böùc tranh, taám aûnh duøng trang trí.Ngoaøi ra chöa ñaët thaønh vieäc ñem bieán cheá laøm caùc moùn trang söùc quyù nhöngaøy nay. Ngöôøi ra ñi ngaøy caøng bieàn bieät, keû ôû nhaø moûi moøn ñôïi troâng vaø keå nhömaát tích hoaëc laøm moài cho bieån caû. May maén ñöôïc caùi ngaøy sum hoïp thì coùngöôøi chòu caûnh phaân ly ñau ñôùn khaùc: vôï sang ngang vì töôûng choàng ñaõcheát, con treû nhìn cha thaønh ngöôøi xa laï. Trong moät tröôøng hôïp daãn chöùngcho thaáy söï thaät phuõ phaøng, hieän oâng Phaïm Trí ôû aáp Taây Long Haûi, vò ñaïidieän ñoàng baøo haûi ñaûo ñi noäp thueá ñoài moài thuôû tröôùc, coøn caát giöõ kyû vaät laømoät oáng caâu baèng loaïi caây boàn boàn moïc taïi hoøn Vích. Nhöõng ai ñaõ töû veà thueáñoài moài hoaëc song toaøn trong ngaøy veà ñöôïc tieáp ñoùn töng böøng nhö ñaïi hoäi,thaûy ñeàu ñöôïc toaøn daân ñaûo Phuù Quyù lieät danh coâng ñöùc muoân ñôøi. Tieáp theo thueá vaûy ñoài moài, ngöôøi daân ñaûo Phuù Quyù coøn phaûi noäp thöùthueá cuûa thôøi kyø thöù hai laø thueá maém côm. Maém côm laø moät loaïi caù cô ...