Báo cáo nghiên cứu khoa học ĐẠI CUNG MÔN - ĐIỆN CẦN CHÁNH NHÌN NHẬN LẠI MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LỊCH SỬ

Đại Cung Môn và điện Cần Chánh thuộc cung Càn Thành trong Tử Cấm Thành Huế. Hai công trình này mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, nghệ thuật đối với Tử Cấm Thành Huế nói riêng và quần thể di tích Huế nói chung. Vào tháng 2/1947, Đại Cung Môn và điện Cần Chánh cùng với nhiều cung điện khác trong Hoàng cung Huế đã bị thiêu cháy hoàn toàn. Cho đến ngày nay, việc phục hồi hai công trình này vẫn là mong ước không nguôi của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐẠI CUNG MÔN - ĐIỆN CẦN CHÁNH NHÌN NHẬN LẠI MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LỊCH SỬ "34 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ÑAÏI CUNG MOÂN - ÑIEÄN CAÀN CHAÙNH NHÌN NHAÄN LAÏI MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ LÒCH SÖÛ Phan Thúy Vân* Ñaïi Cung Moân vaø ñieän Caàn Chaùnh thuoäc cung Caøn Thaønh trong TöûCaám Thaønh Hueá. Hai coâng trình naøy mang nhieàu giaù trò vaên hoùa, lòch söû,ngheä thuaät ñoái vôùi Töû Caám Thaønh Hueá noùi rieâng vaø quaàn theå di tích Hueá noùichung. Vaøo thaùng 2/1947, Ñaïi Cung Moân vaø ñieän Caàn Chaùnh cuøng vôùi nhieàucung ñieän khaùc trong Hoaøng cung Hueá ñaõ bò thieâu chaùy hoaøn toaøn. Cho ñeánngaøy nay, vieäc phuïc hoài hai coâng trình naøy vaãn laø mong öôùc khoâng nguoâicuûa nhieàu nhaø khoa hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc. Nhìn nhaän laïi lòch söû cuûa haicoâng trình naøy ñeå coù caùi nhìn chaân xaùc hôn, cuõng laø moät caùch ñeå phuïc hoàiÑaïi Cung Moân - Ñieän Caàn Chaùnh ñaûm baûo tính nguyeân goác. Vieäc naøy tröôùc ñaây ñaõ coù nhieàu hoïc giaû quan taâm nghieân cöùu, khaûo saùtvaø coâng boá ôû nhieàu hoäi thaûo trong vaø ngoaøi nöôùc. Tuy nhieân, nhöõng keát quaûtreân vaãn chöa ñuû ñeå phuïc döïng ñieän Caàn Chaùnh vaø vieäc khai thaùc theâm caùcnguoàn tö lieäu seõ giuùp cho vieäc phuïc hoài ñieän Caàn Chaùnh ñuùng vôùi giaù trònguyeân goác. Baøi vieát naøy cuûa chuùng toâi cuõng khoâng naèm ngoaøi muïc ñích ñoù. Trong baøi vieát naøy, ngoaøi vieäc khaûo cöùu caùc tö lieäu chính söû cuûa trieàuNguyeãn nhö Khaâm ñònh Ñaïi Nam hoäi ñieån söï leä, Ñaïi Nam thöïc luïc, ÑaïiNam nhaát thoáng chí, chuùng toâi coøn khaûo cöùu caùc tö lieäu ngoaïi vaên, ñaëc bieätlaø taïp chí BAVH vaø Indochine. Qua vieäc nghieân cöùu caùc tö lieäu treân chuùng toâinhaän thaáy: Ñaïi Cung Moân vaø ñieän Caàn Chaùnh ñaõ ñöôïc söûa chöõa nhieàu laàn.Nhöng ñieåm ñaùng chuù yù nhaát laø ñieän Caàn Chaùnh ñaõ ñöôïc söûa chöõa vaø thaytheá moät soá chi tieát truyeàn thoáng baèng caùc vaät lieäu vaø coâng ngheä hieän ñaïi.Coâng taùc phuïc hoài naøy laø söï hôïp taùc giöõa ngöôøi Vieät vaø caùc kyõ sö ngöôøi Phaùp,baèng nguoàn ngaân saùch cuûa chính phuû lieân bang Ñoâng Döông. Ñieàu naøy chothaáy, khoâng nhöõng ngöôøi Vieät Nam chuùng ta, maø caû nhöõng ngöôøi Phaùp vaøonöûa ñaàu theá kyû XX ñaõ daønh söï quan taâm ñaëc bieät ñoái vôùi ngoâi ñieän noåi tieángnhaát Hoaøng cung Hueá, xuaát phaùt töø chính veû ñeïp vaø taàm quan troïng cuûa noù. I. Lòch söû xaây döïng Ñaïi Cung Moân Ñaïi Cung Moân laø cöûa chính cuûa khu vöïc Töû Caám Thaønh. Lòch söû cuûacöûa naøy coù lieân quan maät thieát vôùi lòch söû cuûa caùc coâng trình naèm treân truïcDuõng ñaïo. Naêm Gia Long thöù 3 (1804), “Ngaøy Kyû Muøi, xaây döïng Cung thaønh vaøHoaøng thaønh. Cung thaønh boán maët daøi suoát 307 tröôïng 3 thöôùc 4 taác, xaâybaèng gaïch, cao 9 thöôùc 2 taác, daøy 1 thöôùc 8 taác. Phía tröôùc coù cöûa Taû Tuùc,cöûa Höõu Tuùc… Hoaøng thaønh boán maët daøi suoát 614 tröôïng, xaây gaïch, cao 1 Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá.* 35 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009tröôïng, 5 thöôùc, daøy 2 thöôùc 6 taác. Hoà boïc ba phía, taû, höõu, haäu, daøi suoát464 tröôïng, 1 thöôùc. Phía tröôùc coù cöûa Taû Ñoan vaø Höõu Ñoan, beân taû laø cöûaHieån Nhaân, beân höõu laø cöûa Chöông Ñöùc, phía sau coù cöûa Cung Thaàn…”.(1) Döïa treân sô ñoà vaø caùc tö lieäu lòch söû, chuùng ta coù theå phaùc hoïa HoaøngThaønh vaø Töû Caám Thaønh thôøi Gia Long nhö sau: Maët tröôùc Cung thaønhchính giöõa laø ñieän Thaùi Hoøa, hai cöûa chính laø Taû Tuùc vaø Höõu Tuùc. Maët tröôùcHoaøng Thaønh, chính giöõa laø ñieän Kieàn Nguyeân, vôùi hai cöûa laø Taû Ñoan vaøHöõu Ñoan. Ñeán naêm 1833, vua Minh Maïng cho dôøi ñieän Thaùi Hoøa veà phía nam,ñaøo hoà Ngoïc Dòch, xaây Ngoï Moân treân neàn ñieän Kieàn Nguyeân, boû caùc cöûa TaûTuùc, Höõu Tuùc vaø Taû Ñoan, Höõu Ñoan, chi tieát nhö sau: “Coøn ôû maët tröôùc Cungthaønh, choã chính giöõa xaây cöûa Ñaïi Cung (1 cöûa giöõa, 1 cöûa taû vaø 1 cöûa höõu).Hai beân phía baéc cöûa Ñaïi Cung, laøm taû höõu haønh lang thoâng ñeán taû höõu giaûivuõ ñieän Caàn Chaùnh. Theàm ñaèng tröôùc cöûa Ñaïi Cung caùch hôn 2 tröôïng thìñeán theàm phía baéc ñieän Thaùi Hoøa, beân taû beân höõu ñeàu ñaët cöûa ngaên: beân taûlaø cöûa Nhaät Tinh, beân höõu laø cöûa Nguyeät Hoa (sau ñoåi thaønh Nguyeät Anh).(2)Ñaïi Cung Moân vaø ñieän Caàn Chaùnh (daáu x) trong khoâng aûnh toång theå Töû Caám Thaønh naêm 1930. Vieäc xaây döïng Ñaïi Cung Moân vaø caùc coâng trình ôû khu vöïc phía tröôùcHoaøng Thaønh keùo daøi ñeán cuoái naêm Minh Maïng thöù 14 (1833) thì hoaøn taát.Sau ñoù vua Minh Maïng cho ñaët laïi teân cung. “. ...