Báo cáo nghiên cứu khoa học Dấu ấn cổ sơ của các xã hội Đông Nam Á

Thứ hai, 09 Tháng 5 2011 14:45 Trong thế giới châu Á rộng lớn, Đông Nam Á là một khu vực có nhiều nét đặc thù. Từ một cái nhìn so sánh, có thế thấy trong ba khu vực khác của châu Á, mỗi khu vực trong tiến trình hình thành và phát triển của nó, đều nổi lên vai trò của một quốc gia đồng thời là một nền văn minh lớn giữ vị trí trung tâm. Các nền văn minh đó luôn được dẫn dắt bởi những hệ tư tưởng hay tôn giáo lớn. Do vậy, nói đến...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " Dấu ấn cổ sơ của các xã hội Đông Nam Á "Dấu ấn cổ sơ của các xã hội Đông Nam ÁThứ hai, 09 Tháng 5 2011 14:45Trong thế giới châu Á rộng lớn, Đông Nam Á là một khu vực có nhiều nét đặcthù. Từ một cái nhìn so sánh, có th ế thấy trong ba khu vực khác của châu Á, mỗikhu vực trong tiến trình hình thành và phát triển của nó, đều nổi lên vai trò củamột quốc gia đồng thời là một nền văn minh lớn giữ vị trí trung tâm. Các nền vănminh đó luôn được dẫn dắt bởi những hệ tư tưởng hay tôn giáo lớn.Do vậy, nói đến khu vực Đông Bắc Á người ta thường nghĩ đến “Thế giới TrungHoa” chịu nhiều ảnh hưởng của thiết chế và tư tưởng Nho giáo. Trong khi đó, ởkhu vực Nam Á, ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ là rất sâu rộng. Trong “Thế giớiẤn Độ” đó, với tư cách là thế giới đa thần giáo, gắn với tâm thức của văn minhnông nghiệp, Bà La Môn giáo rồi Ấn Độ giáo đã nhập thế và chi phối đời sốngtâm linh của nhiều đẳng cấp xã hội. Cùng với các tôn giáo đó là thế giới của đứctừ bi, sự khoan dung và những triết luận uyên thâm Phật giáo.Tương tự như vậy, ở phân vùng thứ ba của châu Á, vùng Tây Á, trong “Thế giớiIslam giáo”, mà nhà khoa học Nhật Bản Tadao Umesao gọi là “Thế giới TrungPhương”, tư tưởng và tâm linh Hồi giáo luôn có vai trò hết sức quan trọng. Vớichủ trương nhất thần, Hồi giáo đã nối kết các cộng đồng cư dân sống giữa vùng samạc và giữa các trung tâm kinh tế, thương mại lục địa với đại dương(1). Hiểnnhiên, các hệ tư tưởng và tôn giáo đó vừa là sản phẩm của lịch sử, biến đổi vàthích ứng không ngừng với những diễn tiến của lịch sử vừa có những tác động trởlại, thúc đẩy sự trưởng thành và tạo nên đặc tính riêng biệt của mỗi khu vực.Theo quan điểm của cá nhân tôi, việc không có được một quốc gia giữ vai tròtrung tâm, không có được một nền văn minh có ảnh h ưởng bao trùm khu vực,không có được một hệ tư tưởng hay tôn giáo lớn giữ vị trí chi phối đời sống vănhoá – xã hội là một trong những đặc trưng dị biệt, cho thấy sự phong phú, sắc tháiđa dạng nhưng cũng thể hiện sự “thiếu vắng”, tầm mức và tính chưa phát triểnhoàn chỉnh của văn hoá Đông Nam Á.Ở đây, vấn đề đặt ra là, phải chăng tính đa dạng, phong phú của môi trường tựnhiên và các yếu tố nhân văn Đông Nam Á đã kiềm toả sức vươn lên của mộttrung tâm văn minh lớn hay trong tiến trình lịch sử, đã có những dạng thức pháttriển trội vượt, những đế chế lớn mang tính khu vực nhưng cuối cùng vì nhiềunguyên nhân chủ quan và khách quan, nội sinh và ngoại sinh, các đế chế đó cũngbị suy thoái và tan vỡ để lại trở về trạng thái cổ sơ của một Đông Nam Á với nhiềudạng thức và tầng nấc phát triển khác nhau. Bằng cách nhìn đồng đại và lịch đại,vùng và liên vùng, bài viết cố gắng phác dựng những dấu ấn cổ sơ của các xã hộiĐông Nam Á trong những thế kỷ đầu trước và sau Công nguyên, thời kỳ lập quốc,trên một số phương diện cơ bản để từ đó có một cái nhìn thấu triệt hơn về nhữngđặc tính của lịch sử – văn hoá khu vực(2). 1. Huyền thoại về thời lập quốc Theo quan điểm của nhiều nhà nghiên cứu, ở Đông Nam Á, các quốc giaVăn Lang, Âu Lạc được thành lập rất sớm. Bộ sử đời Trần (1226-1400) Việt sửlược cho rằng: “Đến đời Trang Vương nhà Chu (696-682 TCN), ở bộ Gia Ninh cóngười lạ, dùng ảo thuật áp phục được các bộ lạc, tự xưng là Hùng Vương, đóng đôở Văn Lang, hiệu là nước Văn Lang, phong tục thuần hậu, chất phác, chính sựdùng lối kết nút. Truyền được 18 đời, đều gọi là Hùng Vương”(3). Nhận định về giá trị của nguồn sử liệu đó, học giả Đào Duy Anh viết: “Mặcdầu Văn Lang và Hùng Vương đều là hiệu nước và hiệu vua thuộc truyền thuyết,chúng ta có thể xem những tên ấy là những tượng trưng cho nước và dân của tổtiên chúng ta. Theo sự nhận định vị trí của Phong Châu và của thành Văn Langnhư trên, chúng ta có thể cho rằng miền Trung tâm sinh tụ của tổ tiên chúng ta ởthời Hùng Vương là đất Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Sơn Tây ngày nay. Thành MêLinh, quê hương của Trưng Trắc, là ở miền ấy. Chúng ta biết rằng Trưng Trắc làdòng dõi của Lạc Vương hay Hùng Vương”(4). Điều mà tác giả hơn 40 năm trướccòn trăn trở, coi đó là “huyền thoại” và “truyền thuyết” thì ngày nay đã được nhiềuthành tựu nghiên cứu, trong đó đặc biệt là các phát hiện khảo cổ học, căn bảnchứng minh trên thực tế(5). Trong kho tàng văn hoá của dân tộc ta, cùng với huyền thoại về thời lậpquốc như Lạc Long Quân và Âu Cơ còn có truyện Sơn Tinh – Thuỷ Tinh và nhiềutruyền thuyết khác nữa(6). Ngay từ thuở bình minh đó, sức mạnh của Nước đãđược đề cao và “Lạc Long Quân là thuộc về thế giới nước. Như chúng ta đã biết,những yếu tố cơ bản đó của các huyền thoại hoàn toàn tương hợp với những huyềnthoại của cư dân các đảo và vùng duyên hải Đông Nam Á”(7). Nhìn chung, huyềnthoại về thời lập quốc của các dân tộc trong khu vực đều h ướng đến những giá trịnguồn cội với ngữ nguyên của ý niệm “Đồng bào”, về sự tương hợp của thế giớiÂm – Dương, Trời – Đất; Lưỡng phân và Lưỡng hợp. Ý niệm đó luôn gắn với vàlà hồn thiêng của ...