Báo cáo nghiên cứu khoa học ĐÔI ĐIỀU VỀ MINH VĂN TRÊN GỐM SỨ (Tiếp theo)

Trong phần 1 của chuyên khảo này (Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 5 (70) và số 6 (71). 2008), các tác giả đã phân loại minh văn trên gốm sứ Việt Nam theo nội dung và hình thức trình bày, trong khi sản xuất và sau khi sản xuất, phân tích về thư pháp và tả tự pháp của minh văn. Từ nghiên cứu hồi cố trong thực tế Việt Nam, các tác giả nhìn một món đồ gốm như là sản phẩm của một lò gốm chứ không chỉ là của một người viết minh...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐÔI ĐIỀU VỀ MINH VĂN TRÊN GỐM SỨ (Tiếp theo) " 71 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 ÑOÂI ÑIEÀU VEÀ MINH VAÊN TREÂN GOÁM SÖÙ (Tieáp theo) Nguyễn Quảng Minh, Nguyễn Mộng Hưng* LTS: Trong phaàn 1 cuûa chuyeân khaûo naøy (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 5 (70) vaø soá 6 (71). 2008), caùc taùc giaû ñaõ phaân loaïi minh vaên treân goám söù Vieät Nam theo noäi dung vaø hình thöùc trình baøy, trong khi saûn xuaát vaø sau khi saûn xuaát, phaân tích veà thö phaùp vaø taû töï phaùp cuûa minh vaên. Töø nghieân cöùu hoài coá trong thöïc teá Vieät Nam, caùc taùc giaû nhìn moät moùn ñoà goám nhö laø saûn phaåm cuûa moät loø goám chöù khoâng chæ laø cuûa moät ngöôøi vieát minh vaên. Khaùc vôùi nöôùc ngoaøi, ôû Vieät Nam chính ngöôøi thôï goám vieát minh vaên, rieâng treân ñoà söù men lam Hueá, coù theå caùc nhaø Nho vieát minh vaên. Caùc taùc giaû cuõng ñeà nghò moät trình töï coâng vieäc ñeå giaûi thích vaø ñaùnh giaù minh vaên, trong ñoù chuù yù ñaëc bieät ñeán vieäc phaân bieät giöõa khaùch quan vaø chuû quan... Phaàn 2: MOÄT VAØI MINH VAÊN ÑAÙNG CHUÙ YÙ Ngaém nghía, ngaâm nga, thöôûng thöùc minh vaên treân goám söù, nhaát laøtreân nhöõng ñoà söù men lam Hueá laø moät thuù tieâu khieån tao nhaõ xöa vaø nay cuûanhieàu ngöôøi duøng ñoà Taøu vaø chôi coå ngoaïn. Thuù naøy xuaát hieän coù theå ñoàngthôøi (hoaëc chaäm hôn chuùt ít) vôùi nhöõng ñoà söù kyù kieåu, töùc laø khoaûng cuoái theákyû 18. Giôùi nghieân cöùu veà goám söù Vieät Nam chuù yù ñeán minh vaên chaäm hônnhieàu, chæ töø giöõa nhöõng naêm 1930 trôû ñi. Soá ngöôøi quan taâm cuõng khoângnhieàu vaø hoï cuõng khoâng quan taâm lieân tuïc, khoâng coi ñaây laø moät ñeà taøi/lónhvöïc ñaùng chuù yù. Duø vaäy, vaãn coù nhöõng cuoäc tranh luaän dai daúng, nhaát laøquanh 13 chöõ Nho treân loï söù Topkapi. Trong phaàn naøy chuùng toâi coá gaéng trình baøy moät vaøi minh vaên tieâubieåu. Veà moãi minh vaên, phaàn trình baøy, moâ taû khaùch quan (hoaëc cuûa caùc taùcgiaû khaùc) seõ ñöôïc taùch khoûi phaàn nhaän xeùt, ñaùnh giaù chuû quan cuûa ngöôøi vieát.Tuy nhieân khoâng phaûi luùc naøo vaø ôû ñaâu cuõng ñaït ñöôïc yù nguyeän ñoù. I. Minh vaên sôùm nhaát treân ñoà goám Trong söu taäp cuûa Cleùment Huet taïi caùc Baûo taøng Hoaøng gia Bæ veà ngheäthuaät vaø lòch söû - Museùes royaux d’Art et d’Histoire/Koninklijke Musea voorKunst en Geschiedenis, Brussels, Belgium coù moät bình goám nhoû, traùng menvaøng nhaït xæn vôùi moät doøng 11 chöõ vieát theo haøng doïc. Ñaây laø moät laïc khoaûn, vieát (khaéc) baèng buùt (que) nhoïn tröôùc khi traùngmen vaøng nhaït. Ñoïc ñöôïc, töø treân xuoáng döôùi: 建 和 三 年 闰 月 廿 日 李氏 作 kieán hoøa tam nieân nhuaän nguyeät traáp nhaät lyù thò taùc. Dieãn dòch sangtieáng Vieät hieän nay vaø theo caùch vieát hieän ñaïi laø “Naêm Kieán Hoøa thöù ba,thaùng nhuaän, ngaøy hai möôi, [ngöôøi] hoï Lyù laøm.” Minh vaên vieát theo kieåu Thaønh phoá Hoà Chí Minh.∗72 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009Taân leä,(1) daïng phoàn theå (ñaày ñuû, cuõng goïi laø vieát phöùc); rieâng chöõ nieân vieáttheo coå theå vaø chöõ 廿 (traáp) laø vieát gheùp töø hai chöõ 二十 nhò thaäp, chöõ 闰nhuaän vieát reû (giaûn theå), daïng phoàn theå cuûa chöõ naøy laø 閏. Kieán Hoøa laø nieân hieäu cuûa vua Hoaøn Ñeá nhaø Ñoâng Haùn (coøn goïi laø nhaøHaäu Haùn, 25-220 sau CN). Mieáu hieäu cuûa oâng vua thöù 11 naøy laø Löu Chí,vì vaäy trong Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö (in laïi 1983: 149) goïi laø Haùn Hoaøn ÑeáChí, oâng trò vì töø naêm 147 ñeán naêm 168 sau CN. Kieán Hoøa laø nieân hieäu ñaàutieân cuûa trieàu oâng vaø chæ ñöôïc duøng trong ba naêm töø 147 ñeán 149. Naêm 149laø naêm Kyû Söûu vaø ñuùng coù nhuaän vaøo thaùng Ba; ngaøy 20 laø ngaøy Kyû Maõo.Nhö vaäy loï naøy ñöôïc laøm xong vaøo ngaøy 20 thaùng (Ba) nhuaän, naêm KieánHoøa thöù ba (naêm Kyû Söûu; ñoåi ra döông lòch, laø ngaøy thöù tö 15 thaùng5 naêm 149 sau CN).(2) Luùc ñoù nöôùc ta ñang bò Baéc thuoäc laàn thöù hai vaø bòcoi nhö moät quaän huyeän cuûa Trung Quoác vôùi teân goïi laø Giao Chæ quaän neânphaûi duøng nieân hieäu cuûa vua Trung Quoác. Ba chöõ cuoái cuøng cuûa minh vaên cho bieát “[ngöôøi] hoï Lyù laøm”. Neáu hieåuthôï goám laø ngöôøi laøm ñoà goám thì ñaây laø ngöôøi thôï goám ñaàu tieân ta bieát hoï.Ngöôøi hoï Lyù laøm caùi bình ñoù vaø coù leõ cuõng anh ta vieát minh vaên treân bình.Chuùng ta khoâng bieát ñoù laø ñaøn oâng hay ñaøn baø nhöng qua neùt chöõ cöùng caùp,gaãy goïn, chuùng toâi ñoaùn ñoù laø ñaøn oâng vaø xa hôn nöõa, coù theå goïi laø oâng thôïgoám ...