Báo cáo nghiên cứu khoa học HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT LÊ LỢI TRONG TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ HỘI THỀ CỦA NGUYỄN QUANG THÂN

Sự phát triển của tiểu thuyết lịch sử ở Việt Nam cũng như ở châu Âu đã đặt ra nhiều vấn đề lý luận: sự khác nhau trong nhiệm vụ của nhà viết sử và nhà viết tiểu thuyết lịch sử, mối quan hệ giữa sự kiện lịch sử và vai trò của hư cấu nghệ Nhà văn Nguyễn Quang Thân và tác phẩm Hội thề thuật, tiểu thuyết lịch sử và nhiệm vụ soi sáng đời sống thực tại, sự đồng cảm của nhà văn với các nhân vật lịch sử và thời đại lịch sử, các kiểu...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT LÊ LỢI TRONG TIỂU THUYẾT LỊCH SỬ HỘI THỀ CỦA NGUYỄN QUANG THÂN " 35 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 HÌNH TÖÔÏNG NHAÂN VAÄT LEÂ LÔÏI TRONG TIEÅU THUYEÁT LÒCH SÖÛ HOÄI THEÀ CUÛA NGUYEÃN QUANG THAÂN Nguyễn Văn Hùng* 1. Söï phaùt trieån cuûa tieåu thuyeát lòch söû ôû Vieät Nam cuõng nhö ôû chaâu AÂu ñaõ ñaët ra nhieàu vaán ñeà lyù luaän: söï khaùc nhau trong nhieäm vuï cuûa nhaø vieát söû vaø nhaø vieát tieåu thuyeát lòch söû, moái quan heä giöõa söï kieän lòch söû vaø vai troø cuûa hö caáu ngheä Nhaø vaên Nguyeãn Quang Thaân vaø taùc phaåm Hoäi theà thuaät, tieåu thuyeát lòch söû vaønhieäm vuï soi saùng ñôøi soáng thöïc taïi, söï ñoàng caûm cuûa nhaø vaên vôùi caùc nhaânvaät lòch söû vaø thôøi ñaïi lòch söû, caùc kieåu tieåu thuyeát lòch söû trong kinh nghieämsaùng taùc cuûa caùc nhaø vaên, ñaëc tröng cuûa tieåu thuyeát lòch söû hieän ñaïi... Tieåu thuyeát lòch söû phaûi giaûi quyeát moät nhieäm vuï keùp, noù phaûi nhaûyqua hai voøng löûa: voøng löûa “lòch söû” vaø voøng löûa “tieåu thuyeát”. Khi mieâu taûveà lòch söû, caùch laøm cuûa nhaø tieåu thuyeát khaùc vôùi caùch laøm cuûa nhaø söû hoïc,maëc duø caû hai ñeàu döïa vaøo caùc cöù lieäu lòch söû. Söû gia ghi cheùp vaø giôùi thieäunhaân vaät nhö danh nhaân, anh huøng; caùc bieán coá, söï kieän, baøi hoïc lòch söû; roàinhöõng töông quan veà löïc löôïng, giai caáp; xu theá phaùt trieån cuûa caùc giai caáp,caùc thôøi ñaïi… Coøn tieåu thuyeát gia laïi mieâu taû nhaân vaät lòch söû khoâng chæ quacaùc vò vua chuùa, töôùng lónh maø coøn qua cuoäc soáng bình thöôøng haèng ngaøycuûa nhaân daân, qua nhöõng ñau khoå vaø nieàm vui, maát maùt vaø haøo quang cuûahoï. Chæ vôùi moät vaøi ñieåm níu mong manh vaøo lòch söû, tieåu thuyeát gia coù theåtöôûng töôïng, hö caáu vaø saùng taïo ra moät theá giôùi ngheä thuaät rieâng. Khoângnhöõng theá, tieåu thuyeát gia coøn chæ ra nhöõng nguyeân nhaân saâu xa trong taâmhoàn con ngöôøi, nhöõng söï thaät ñaõ bò caùc nhaø söû hoïc boû qua: “Caùc nhaân vaätcuûa tieåu thuyeát lòch söû phaûi sinh ñoäng hôn caùc nhaân vaät lòch söû, vì caùc nhaânvaät cuûa tieåu thuyeát lòch söû ñöôïc trao cho söï soáng, coøn caùc caù nhaân lòch söû thìñaõ soáng” [11: 450]. Nhieäm vuï cuûa caùc nhaø vaên vieát veà ñeà taøi lòch söû laø phaûilaøm soáng laïi lòch söû, vöøa taïo cho noù moät söùc soáng môùi ñeå lòch söû coù theå songhaønh cuøng hieän taïi. Nhôø vaäy maø caùc nhaân vaät trong tieåu thuyeát lòch söû hieänleân moät caùch sinh ñoäng, nhaát quaùn vaø ña daïng trong caùc moái quan heä vôùimoïi maët cuûa ñôøi soáng. 2. Tieåu thuyeát lòch söû ñaõ xuaát hieän töø laâu trong vaên hoïc Vieät Nam,nhöng ôû caùc giai ñoaïn tröôùc phaàn lôùn caùc nhaø vaên ñeàu khai thaùc lòch söûtheo höôùng minh hoïa chính söû, theo tinh thaàn daân toäc, ñeà cao truyeàn thoángdöïng nöôùc giöõ nöôùc vaø ngöôøi anh huøng. Luùc naøy, tieåu thuyeát lòch söû ñaämchaát truyeän keå maø nhaït chaát tieåu thuyeát. Vì vaäy, neáu tröôùc ñaây caûm thöùc* Tröôøng Ñaïi hoïc Phuù Xuaân, Hueá.36 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011chieâm baùi, ngöôõng voïng vaø ngôïi ca laø caûm thöùc chuû ñaïo cuûa tieåu thuyeát lòchsöû nhaèm goùp phaàn tuyeân truyeàn, giaùo duïc loøng yeâu nöôùc, nieàm töï haøo daântoäc vaø yù chí choáng giaëc ngoaïi xaâm, thì tieåu thuyeát lòch söû ñöông ñaïi (chuùngtoâi ngaàm hieåu laø sau naêm 1986) laïi chaûy theo maïch caûm thöùc phaân tích,giaû ñònh, giaûi thieâng, chieâm nghieäm, lyù giaûi vaø ñaùnh giaù lòch söû. Trong giaiñoaïn naøy ñaõ ñaùnh daáu nhöõng taùc phaåm raát thaønh coâng vaø gaây ñöôïc söï chuù yùcuûa dö luaän nhö Soâng Coân muøa luõ (Nguyeãn Moäng Giaùc), Hoà Quyù Ly vaø Maãuthöôïng ngaøn (Nguyeãn Xuaân Khaùnh), Giaøn thieâu (Voõ Thò Haûo), Baõo taùp trieàuTraàn (Hoaøng Quoác Haûi), Con ngöïa Maõn Chaâu vaø Hoäi theà (Nguyeãn QuangThaân), Ngöôøi traêm naêm cuõ (Hoaøng Khôûi Phong), Nguyeãn Du (Nguyeãn TheáQuang), Nguyeãn Traõi (Buøi Anh Taán)... Vôùi caûm thöùc naøy, lòch söû khoâng chætaùi hieän ôû beà maët cuûa caùc söï kieän, bieán coá lòch söû maø coøn ñöô ...