Báo cáo nghiên cứu khoa học HOA ĐỖ QUYÊN Ở VIỆT NAM

Tết Kỷ Sửu vừa qua, tại thành phố Huế, cúc vàng rực rỡ khắp các chợ hoa và các ngõ đường của thành phố. Sở dĩ cúc vàng lên ngôi trong dịp Tết là vì thời tiết năm qua có nhiều thay đổi, hai đợt rét kéo dài, cộng thêm mấy trận lũ lụt khắp các tỉnh thành phía Nam và phía Bắc làm cho hoa mai và hoa đào, hai đối tượng chính trong ngày Tết không kịp ra hoa hoặc bị hư hại nhiều, như ở Bình Định, An Giang cũng như đào Nhật Tân ở Hà...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " HOA ĐỖ QUYÊN Ở VIỆT NAM " 51 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 HOA ÑOÃ QUYEÂN ÔÛ VIEÄT NAM Mai Văn Phô* I. Môû ñaàu Teát Kyû Söûu vöøa qua, taïi thaønh phoá Hueá, cuùc vaøng röïc rôõ khaép caùc chôïhoa vaø caùc ngoõ ñöôøng cuûa thaønh phoá. Sôû dó cuùc vaøng leân ngoâi trong dòp Teátlaø vì thôøi tieát naêm qua coù nhieàu thay ñoåi, hai ñôït reùt keùo daøi, coäng theâm maáytraän luõ luït khaép caùc tænh thaønh phía Nam vaø phía Baéc laøm cho hoa mai vaøhoa ñaøo, hai ñoái töôïng chính trong ngaøy Teát khoâng kòp ra hoa hoaëc bò höhaïi nhieàu, nhö ôû Bình Ñònh, An Giang cuõng nhö ñaøo Nhaät Taân ôû Haø Noäi.Cuøng vôùi cuùc, chôï Teát ôû Hueá naêm nay coøn coù khaù nhieàu loaøi hoa nhaäp noäiñöôïc mang töø Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Ñaø Laït ra Hueá baùn nhö caùc loaøilan, tuylip, caùnh böôùm, mai ñoû, ñoã quyeân Trung Quoác… ÔÛ nöôùc ta noùi chung, ôû Thöøa Thieân Hueá noùi rieâng coù nhieàu loaøi ñoã quyeâncho maøu saéc ñeïp: traéng, ñoû, vaøng, hoàng, tím…, coù loaøi nôû hoa ñuùng dòp Teát.Neân chaêng, chuùng ta haõy choïn trong caùc loaøi ñoã quyeân cho hoa ñeïp ñeå thuaànhoùa, nhaân gioáng ñeå trôû thaønh moät loaøi hoa söû duïng thöôøng xuyeân trong nöôùcnhaân dòp leã Teát, vöøa laøm maët haøng xuaát khaåu. II. Moät vaøi neùt veà caùc loaøi thuoäc hoï Ñoã quyeân Caùc loaøi trong hoï Ñoã quyeân (Ericaceae Juss.) laø nhöõng caây goã nhoû, caâybuïi, coù caû daïng soáng phuï sinh hoaëc hoaïi sinh. Laù ñôn, moïc caùch, coù muõi,thöôøng ñöôïc phuû loâng mòn. Cuïm hoa ngaén, thöôøng töø 1-5 hoa. Hoa lôùn, caùnhhoa hôïp thaønh hình chuoâng coù nhieàu maøu saéc khaùc nhau: ñoû, vaøng, tím,traéng, hoàng… Nhò coù soá löôïng töø 8-10 nhò, xeáp thaønh 2 voøng, coù tuyeán maätphía trong nhò. Haït ñoâi khi coù caùnh ôû moät soá loaøi. Ñoã quyeân laø nhöõng loaøi hoang daïi, ñöôïc con ngöôøi thuaàn hoùa sôùm. Theosöû saùch cuûa Trung Quoác, ñoã quyeân ñaõ ñöôïc troàng caùch ñaây 1.500 naêm. Hieännay soá loaøi ñoã quyeân ôû Trung Quoác coù ñeán 376 loaøi thuoäc 18 chi. Trong soá ñoùcoù nhieàu loaøi thuoäc chi Rhododendron cho hoa ñeïp, coù maøu saéc saëc sôõ, thöôøngnôû hoa vaøo muøa xuaân, coù loaøi nôû ñuùng dòp Teát Nguyeân ñaùn. Ñoã quyeân ôû TrungQuoác ñöôïc xeáp vaøo “Thaäp ñaïi danh hoa” vaø ñöôïc ví vôùi naøng Taây Thi [5]. Treân theá giôùi, ñoã quyeân coù ñeán 80 chi vaø 2.500 loaøi phaân boá ôû caùc vuøngcaän nhieät ñôùi, oân ñôùi, haøn ñôùi vaø caùc vuøng nuùi cao nhieät ñôùi. Veà nguoàn goác,ngöôøi ta cho raèng: ñoã quyeân xuaát phaùt töø caùc vuøng nuùi cao chaâu AÙ nhieät ñôùi,töø ñoù lan toûa ra khaép theá giôùi [3]. ÔÛ nöôùc ta, theo Nguyeãn Tieán Hieäp trong Danh luïc caùc loaøi thöïc vaät VieätNam, taäp II ñaõ thoáng keâ 72 loaøi, 5 phaân loaøi, 8 thöù, 2 daïng thuoäc 11 chi,phaân boá roäng töø Laøo Cai cho ñeán Baø Ròa-Vuõng Taøu vaø Kieân Giang. Thaønh phoá Hueá.*52 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Vieäc söû duïng caùc loaøi ñoã quyeân hoang daïi ôû nöôùc ta cuõng ñaõ coù töø laâu,nhöng khoâng phoå bieán. Loaøi ñöôïc duøng nhieàu laø Rhododendron simsii (Ñoãquyeân ñoû) vì ra hoa thöôøng ñuùng vaøo dòp Teát. Moät soá nôi, ñoã quyeân ñöôïc duøng ñeå chöõa caùc beänh thoâng thöôøng: naáuvoû röûa veát thöông, reã chöõa phong thaáp, ñau khôùp. Moät soá loaøi laù duøng ñeånaáu uoáng thay cheø, chöõa ñau thaàn kinh. Quaû loaøi thuï chaâu thôm (Gaultheriafragrantissima) aên ñöôïc, hoaëc loaøi baïch tieân (Leucothoe griffitiana) quaû naáuchín aên hoaëc ngaâm ñöôøng laøm möùt. Ngoaøi ra coù loaøi loàng ñeøn (Lyonia ova-lifolia) coù laù non ñoäc ñoái vôùi deâ, vaø duøng ñeå dieät saâu boï. III. Soá löôïng chi vaø loaøi thuoäc hoï Ñoã quyeân ôû Vieät Nam Theo thoáng keâ vaø phaân loaïi cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc cuûa Vieät Nam, soálöôïng loaøi vaø chi cuûa hoï Ñoã quyeân coù töø 72-80 loaøi thuoäc 11 chi. Theo PhaïmHoaøng Hoä (1999) ôû nöôùc ta coù 80 loaøi, 4 phaân loaøi, 9 thöù, 1 daïng. TheoNguyeãn Tieán Hieäp (2003) thì soá löôïng naøy laø 72 loaøi, 5 phaân loaøi, 8 thöù, 2daïng (baûng 1). Moät soá ñòa phöông vaø vöôøn quoác gia ôû nöôùc ta coù soá löôïng loaøi ñoã quyeânñaõ thoáng keâ ñöôïc nhö sau: - Vöôøn Quoác gia Hoaøng Lieân: 39 loaøi - Vöôøn Quoác gia Puø Maùt: 28 loaøi - Vöôøn Quoác gia Tam Ñaûo: 6 loaøi - Vöôøn Quoác gia Baïch Maõ: 4 loaøi - Khu Baûo toàn Ñakroâng: 1 loaøi Baûng 1. Soá löôïng chi vaø loaøi ñoã quyeân ôû Vieät NamTT Chi Loaøi Phaân loaøi Thöù Daïng (Genus) (Species) (Subspecie ...