Báo cáo nghiên cứu khoa học LEO THÁP PHƯỚC DUYÊN

Là danh lam cổ tự tiêu biểu trong quần thể thắng tích cố đô Huế, chùa Thiên Mụ với ngọn tháp Phước Duyên trên đồi Hà Khê luôn quen thuộc với muôn người. Tuy nhiên, du khách thập phương ghé tham quan chùa Thiên Mụ cũng như cư dân miền Hương Ngự rất ít ai được may mắn leo lên ngọn tháp kia. Bởi thế, bao giai thoại ly kỳ liên quan đến tòa tháp được quần chúng tha hồ thêu dệt và truyền tụng. Bởi thế, tôi càng háo hức lúc gặp dịp leo suốt bảy tầng bảo...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " LEO THÁP PHƯỚC DUYÊN "60 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (80). 2010 LEO THAÙP PHÖÔÙC DUYEÂN Phanxipăng* Laø danh lam coå töï tieâu bieåu trong quaàn theå thaéng tích coá ñoâ Hueá, chuøa Thieân Muï vôùi ngoïn thaùp Phöôùc Duyeân treân ñoài Haø Kheâ luoân quen thuoäc vôùi muoân ngöôøi. Tuy nhieân, du khaùch thaäp phöông gheù tham quan chuøa Thieân Muï cuõng nhö cö daân mieàn Höông Ngöï raát ít ai ñöôïc may maén leo leân ngoïn thaùp kia. Bôûi theá, bao giai thoaïi ly kyø lieân quan ñeán toøa thaùp ñöôïc quaàn chuùng tha hoà theâu deät vaø truyeàn tuïng. Bôûi theá, toâi caøng haùo höùc luùc gaëp dòp leo suoát baûy taàng baûo thaùp… Chuøa Thieân Muï chính thöùc khôûi laäp naêm Taân Söûu 1601, ñôøi chuùa Tieân - Nguyeãn Hoaøng. Thaùp Phöôùc Duyeân ñöôïc xaây caát muoän hôn, töø naêm Giaùp Thìn 1844, nieân hieäu Thieäu Trò thöù 4. Bia ñaù Ngöï cheá Thieân Muï töï, Phöôùc Duyeân baûo thaùp döïng naêm Bính Ngoï 1846 vaø hieän coøn nguyeân traïng, ghi nhaän raèng chính vua Thieäu Trò ñích thaân thieát keá taùc phaåm kieán truùc ñaëc saéc naøy roài giao quan Thoáng cheá Hoaøng VaênThaùp Phöôùc Duyeân treân ñoài Haø Kheâ. AÛnh Phanxipaêng Haäu laøm quaûn ñoác coâng trình.Sau hai naêm khaån tröông lao ñoäng, thaùp ñöôïc laïc thaønh. Hoài aáy, cha oâng ta chöa trang bò phöông phaùp giaûi löôïng giaùc, laäp matraän, cuõng chöa bieát phoái hôïp tính toaùn chi li ñaày ñuû veà troïng löïc, troïnglöôïng, cô hoïc ñaát, keát caáu moùng neàn, söùc beàn vaät lieäu v.v... Vaäy vua ThieäuTrò cuøng coäng söï veõ ñoà aùn theá naøo ñeå taïo taùc ngoâi thaùp cao hôn 21m ño töømaët ñeá(1) maø vaãn baûo ñaûm chaát löôïng vöøa kieân coá, vöøa thaåm myõ? Thaùp Phöôùc Duyeân coù gì ñaëc bieät? Thoaït tieân, thaùp mang teân Töø Nhaân 慈仁, nhöng chaúng bao laâu sauchính vua Thieäu Trò ñoåi teân thaùp thaønh Phöôùc Duyeân 福緣. Trong Bulletindes Amis du Vieux Hueù (BAVH)(2) in naêm 1915, Coâng söù Phaùp A. Bonhommecoøn ghi nhaän moät teân khaùc laø “tour de Confucius” töùc “thaùp Khoång Töû” (!?).Thöïc teá thì daân gian vuøng Hueá xöa nay quen goïi laø “thaùp Thieân Muï” hoaëc“thaùp Linh Muï”. Thaùp Phöôùc Duyeân goàm 7 taàng - keå caû taàng treät, 8 goùc (baùt giaùc), thaätsöï laø taùc phaåm ñoäc ñaùo trong lòch söû kieán truùc Vieät Nam neáu so saùnh vôùi taát Nhaø baùo, Tuaàn san Theá giôùi môùi.* 61Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (80). 2010caû ngoâi thaùp cuûa nöôùc nhaø töøng xuaát hieän tröôùc ñaáy. Chaúng haïn thaùp BìnhSôn, tuïc goïi thaùp Then, cao 16m, ñöôïc xaây thôøi Lyù (theá kyû XI), hieän coøn ditích ôû Vónh Phuùc. Hoaëc thaùp Phoå Minh cao 21m, xaây thôøi Traàn (theá kyû XIV)roài ñöôïc toân taïo vaøo thôøi Taây Sôn (theá kyû XVIII) ôû Nam Ñònh. Thaùp Thenvaø thaùp Phoå Minh ñeàu laø thaùp töù giaùc vôùi bình ñoà hình vuoâng. Nhìn sang Trung Hoa, thaáy nöôùc baïn coù thaùp Hoa ôû Quaûng Ñoâng ñöôïcxaây töø thôøi Löông (theá kyû VI) vaø thaùp Hoå Khaâu ôû Chieát Giang ñöôïc xaây thôøiTuøy (theá kyû VII) ñeàu laø thaùp baùt giaùc 7 taàng. Song, moät trong nhöõng yeáu toámaø thaùp Trung Hoa khoâng coù ñöôïc laø thaùp Phöôùc Duyeân 8 maët thì chæ tröøchính dieän, coøn 7 maët ñeàu baøy gaïch moäc khoâng toâ. Döôøng nhö ñoù laø daáu aánkeá thöøa kieán truùc Chaêm coå? Gaïch moäc lieân keát nhau bôûi maïch voâi keo hoà, taïo neân vaùch töôøng mangveû ñeïp rieâng, qua hôn 16 thaäp nieân vaãn trô gan cuøng tueá nguyeät trong ñieàukieän thôøi tieát thaát thöôøng vaø khí haäu khaéc nghieät. Caøng ngaïc nhieân hôn khibieát theâm raèng toaøn boä coâng trình xaây döïng thaùp Phöôùc Duyeân chæ söû duïngnguoàn vaät lieäu thuaàn tuyù baûn ñòa: ñaù Thanh, gaïch Baùt Traøng, ngoùi thanhlöu ly vaø hoaøng löu ly, sau naøy coù theâm gaïch hoa traùng men Long Thoï, cuøngmoät ít saét, ñoàng, goã. Ñaùng chuù yù laø caùc chi tieát trang trí baèng phaùp lam - saûnphaåm cao caáp phuû men maøu ña saéc leân coát kim loaïi - chæ toàn taïi ôû Hueá töø ñôøiMinh Maïng ñeán ñôøi Töï Ñöùc, ñöôïc xem laø moät neùt ñoäc ñaùo ñaëc tröng cho vaênhoùa Phuù Xuaân. AÁy laø caùc cuø giao hình ngoïn löûa nôi goùc ñao maùi moãi taàng, vaønhaát laø bình cam loà baèng ñoàng treân ñænh thaùp. Bieân soaïn saùch Chuøa ThieânMuï,(3) Haø Xuaân Lieâm neâu nhaän ñònh: “Bình cam loà [treân thaùp Phöôùc Duyeân]khoâng gioáng vôùi baát cöù moät ñænh thaùp naøo cuûa AÁn Ñoä ñaõ ñaønh, maø keå caûTrung Quoác, Nhaät Baûn, Trieàu Tieân vaø Vieät Nam thôøi Lyù-Traàn cuõng khoângcoù thaùp naøo coù ñænh bình cam loà nhö theá. Nhö vaäy, ñaây laø moät yeáu toá khaû dógoïi laø yeáu toá ñoäc saùng cuûa vaên hoùa Vieät Nam ñaõ ñöôïc theå hieän ra trong kieántruùc ôû baûo thaùp Phöôùc Duyeân chuøa Thieân Muï”. Baáy laâu nay, khaùch thaäp phöông vaõn caûnh chuøa Thieâ ...