Báo cáo nghiên cứu khoa học Nhân nghĩa, từ hứng vị siêu hình của dịch truyện đến tư tưởng chỉ đạo chiến lược Bình Ngô của Nguyễn Trãi

Bình Ngô đại cáo là khúc ca hùng tráng bất hủ, một bức tranh sinh động và trung thực về hình ảnh của dân tộc trong cuộc kháng chiến bình Ngô, một bản tổng kết khái quát những phẩm chất cao quý về ph-ơng diện lịch sử và con ng-ời, nêu cao truyền thống độc lập tự chủ, quật c-ờng bất khuất và tinh thần nhân đạo của nhân dân ta.Hai câu mở đầu bài cáo: “Nhân nghĩa chi cử yếu tại an dân, Điếu phạt chi s- mạc tiên khử bạo”(1) là lời tuyên ngôn trình bày lý...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " Nhân nghĩa, từ hứng vị siêu hình của dịch truyện đến tư tưởng chỉ đạo chiến lược Bình Ngô của Nguyễn Trãi " 61Nh©n nghÜa, tõ høng vÞ siªu h×nh cña dÞch truyÖn… nguyÔn th¹ch giang ×nh Ng« ®¹i c¸o lµ khóc ca nghiªn cøu, t×m hiÓu kü ®Ó cã ®−îc mét B hïng tr¸ng bÊt hñ, mét bøc lý gi¶i thÝch hîp vµ minh b¹ch. tranh sinh ®éng vµ trung Nh©n nghÜa lµ g×? Nh©n nghÜa ®−îcthùc vÒ h×nh ¶nh cña d©n téc trong cuéc vËn dông nh− mét ph−¬ng ch©m chØ ®¹okh¸ng chiÕn b×nh Ng«, mét b¶n tæng kÕt mét ®−êng lèi “khö b¹o”, cho nªn nãkh¸i qu¸t nh÷ng phÈm chÊt cao quý vÒ kh«ng cßn lµ mét kh¸i niÖm lu©n lý ®¬nph−¬ng diÖn lÞch sö vµ con ng−êi, nªu thuÇn, nã bao hµm mét ý nghÜa triÕtcao truyÒn thèng ®éc lËp tù chñ, quËt häc(2), mét t− t−ëng chØ ®¹o chiÕn l−îcc−êng bÊt khuÊt vµ tinh thÇn nh©n ®¹o nh»m t¹o ra mét søc m¹nh vËt chÊtcña nh©n d©n ta. trong c«ng cuéc khö b¹o b×nh Ng«. Hai c©u më ®Çu bµi c¸o: “Nh©n nghÜa Nh©n nghÜa, truy tõ ngän nguån ph¸tchi cö yÕu t¹i an d©n, §iÕu ph¹t chi s− sinh th× kh¸i niÖm nµy còng nh− bÊt kúm¹c tiªn khö b¹o”(1) lµ lêi tuyªn ng«n kh¸i niÖm lu©n lý nµo kh¸c nh−: LÔ –tr×nh bµy lý do chiÕn th¾ng qu©n thï cña TÝn – CÇn – KiÖm – Liªm – ChÝnh … ®Òunh©n d©n ta trong lÞch sö vµ trong cuéc cã nguån gèc tõ vèn tõ ng÷ d©n gian.kh¸ng chiÕn b×nh Ng«. Nhµ Nho ®· lÊy nh÷ng kh¸i niÖm nµy tõ C¸c tõ ng÷ “nh©n nghÜa”, “an d©n”, trong di s¶n v¨n ho¸ ®ã mµ truyÒn thuËt“khö b¹o” lµ nh÷ng tõ ng÷ trung t©m, lµ l¹i. Nh©n nghÜa, còng nh− hÇu hÕt nh÷ng kh¸i niÖm trong “lôc nghÖ”(3) ®Òut− t−ëng chØ ®¹o chiÕn l−îc b×nh Ng«, chiphèi toµn ý bµi v¨n, cã ý nghÜa ®Æc biÖt cã tõ tr−íc Khæng Tö.quan träng, më cöa cho t©m hån chóng Nh©n nghÜa, theo hä vèn chØ cã mét gi¸ta tiÕp xóc víi “khóc ca hïng tr¸ng bÊt trÞ lu©n lý ®¬n thuÇn vÒ ®øc tÝnh mçi c¸hñ” nµy cña d©n téc. nh©n. “NghÜa” lµ viÖc ta ph¶i lµm trong bÊt kú hoµn c¶nh nµo, dï ph¶i hy sinh ®Õn Mét mÖnh ®Ò hÕt søc râ rµng NguyÔn tÝnh mÖnh; bëi v× nh÷ng ®iÒu Êy ®¸ng ph¶iTr·i ®· ph¸c ho¹ ra lµ: V× “an d©n” mµ lµm vÒ ph−¬ng diÖn lu©n lý.“khö b¹o”, vµ “khö b¹o” b»ng “nh©nnghÜa”. “Nh©n nghÜa” lµ ®−êng lèi chØ “NghÜa” ë §¹i c¸o b×nh Ng« ®· t¹o®¹o hµnh ®éng, “an d©n” lµ môc ®Ých nªn mét søc m¹nh vËt chÊt to lín, bÊthµnh ®éng “khö b¹o”. chÊp mäi thÕ lùc b¹o tµn, ®· cã t¸c dông huy ®éng quÇn chóng ®øng lªn v× chÝnh Chóng cã vÞ trÝ quan träng nh− vËy nghÜa. Kho tµng v¨n ho¸ phong phó cñatrong bµi v¨n, cho nªn chóng ta cÇn nghiªn cøu trung quèc sè 2(66)-200662 nh©n lµ v× b¶n tÝnh con ng−êi lµ thiÖnd©n téc ®· tiÕp thu kh¸i niÖm ®ã mét (nh©n sinh tÝnh b¶n thiÖn). §èi víi Nhoc¸ch tù nhiªn, v× trong vèn v¨n ho¸ gia, lßng nh©n lµ ®øc tÝnh ph¸t sinh tùtruyÒn thèng cña m×nh ®· cã mÇm nhiªn, do tõ b¶n tÝnh con ng−êi.mèng, cã nhu cÇu truyÒn b¸ néi dung Nh− vËy, khi tr×nh bµy nguyªn t¾c vÒv¨n ho¸ ®ã b»ng mét c¸i vá ©m thanh thi hµnh ®¹o “nh©n”, Khæng Tö chØ giíithÝch hîp. “NghÜa” lµ vá ©m thanh mµ h¹n trong viÖc tu d−ìng b¶n th©n cñad©n téc ViÖt ®· dïng ®Ó chë c¸i néi dung mçi ng−êi. Víi M¹nh Tö th× sù ¸p dôngv¨n ho¸ - nãi theo ch÷ b©y giê – lµ c¸i ®· lan tíi chÝnh trÞ. Nãi mét c¸ch kh¸c,néi hµm vèn cã ®ã cña d©n téc. víi Khæng Tö ®©y chØ lµ phÐp “néi Nh−ng mÆt s¸ng t¹o ë ®©y lµ g×? Nho th¸nh”, nh−ng víi M¹nh Tö, nã ®· níigia hµnh ®éng v× nghÜa trªn nhu cÇu ®¹o réng thµnh phÐp “ngo¹i v−¬ng”. Nh−ng®øc, lu©n lý. V× vËy “nghÜa” kh«ng t¹o ngay trong nghÜa x−a nhÊt cña “néinªn mét søc m¹nh tæng hîp. ë ®©y th¸nh”, M¹nh Tö còng gi·i bµy quanNguyÔn Tr·i ®· dïng nã nh− mét niÖm «ng cã phÇn réng h¬n, ®Æt conph−¬ng ch© ...