Báo cáo nghiên cứu khoa học TAM XUYÊN, THI SĨ 'CHỊU CHƠI' Kỷ niệm 150 năm sinh nhà thơ Tam Xuyên Tôn Thất Mỹ (1860-2010)

Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, trong văn giới nước ta, ai mà không biết đến một tên tuổi lẫy lừng: Tam Xuyên Tôn Thất Mỹ (1860-1913). Đó là nhà thơ hoàng tộc xứ Huế giàu cá tính, tài ba, dí dỏm và tột độ đa tình. Tiếc thay, do thiếu tư liệu, ngày nay sách báo ít đề cập về cuộc đời lẫn tác phẩm của thi nhân độc đáo này.Vang bóng một thời Đọc Vang bóng một thời - tập truyện đầu tay của nhà văn Nguyễn Tuân in năm 1940 và đến nay đã...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " TAM XUYÊN, THI SĨ “CHỊU CHƠI” Kỷ niệm 150 năm sinh nhà thơ Tam Xuyên Tôn Thất Mỹ (1860-2010) "74 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Kyû nieäm 150 naêm sinh nhaø thô Tam Xuyeân Toân Thaát Myõ (1860-2010) TAM XUYEÂN, THI SÓ “CHÒU CHÔI” Phanxipăng* Cuoái theá kyû XIX, ñaàu theá kyû XX, trong vaên giôùi nöôùc ta, ai maø khoâng bieát ñeán moät teân tuoåi laãy löøng: Tam Xuyeân Toân Thaát Myõ (1860-1913). Ñoù laø nhaø thô hoaøng toäc xöù Hueá giaøu caù tính, taøi ba, dí doûm vaø toät ñoä ña tình. Tieác thay, do thieáu tö lieäu, ngaøy nay saùch baùo ít ñeà caäp veà cuoäc ñôøi laãn taùc phaåm cuûa thi nhaân ñoäc ñaùo naøy. Vang boùng moät thôøi Ñoïc Vang boùng moät thôøi - taäp truyeän ñaàu tay cuûa nhaø vaên NguyeãnTuaân in naêm 1940 vaø ñeán nay ñaõ taùi baûn nhieàu laàn - aét moïi ngöôøi nhôù maõitruyeän “Ñaùnh thô” phaûn aùnh caùi thuù “thaû thô” töøng haáp daãn bao tao nhaânmaëc khaùch. Hai nhaân vaät trung taâm trong truyeän, moät laø quan Phoù söù, moätlaø myõ nöõ Moäng Lieân. Hoï keát duyeân choàng vôï, oâm ñaøn phaùch vôùi tuùi thô, ruoåirong khaép neûo. Nguyeãn Tuaân moâ taû: “Caëp vôï choàng aáy laø moät löùa ñoâi taøi töû. OÂng baøPhoù söù giöõ laêng khoâng maáy khi ôû yeân moät choã. Caùi ngheà cuûa hoï buoäc hoï phaûixeâ dòch luoân luoân vaø maõi maõi. Suoát moät daûi Trung kyø, hoï ñi veà nhö laø traåychôï. Tôùi moãi nôi, ôû moïi choán, quan Phoù Söù laïi môû moät caùi tuùi ñöïng toaøn baøithô ñoá ra cho moïi ngöôøi ñaët tieàn vaø beân chieáu baïc vaên chöông, Moäng Lieânlaïi ñaøn, laïi ca ñeå laøm vui cho cuoäc ñoû ñen raát trí thöùc naøy. (…) Giöõa hai tieángbaïc treân moät chieác chieáu la lieät nhöõng maûnh thô ñeà, Moäng Lieân ñeâm ñeâm keàñuøi töïa maù oâng Phoù söù, laïi ñaùnh ñaøn, laïi ca Nam baèng, ca Nam ai”. Giöõa ñôøi thaät thuôû xa xaêm noï, lieäu coù löùa ñoâi naøo phoùng tuùng, laõngmaïn, daïn dó theá chaêng? Xin thöa ngay raèng: coù. Nguyeân maãu trong thieântruyeän-kyù cuûa Nguyeãn Tuaân chính laø Tam Xuyeân Toân Thaát Myõ vaø naøng haàunon xinh ñeïp. Qua chuyeân luaän Caùc theå thô ca vaø söï phaùt trieån cuûa hình thöùc thô catrong vaên hoïc Vieät Nam,(1) Buøi Vaên Nguyeân vaø Haø Minh Ñöùc giôùi thieäu “caùctheå thô ñaëc bieät” ñöôïc saùng taïo töø theå coå phong hoaëc theå Ñöôøng luaät truyeànthoáng, trong ñoù coù taäp danh laø “moät theå thô maø moãi caâu baét buoäc phaûi neâuleân moät gioáng vaät hay moät loaøi vaät naøo ñoù”. Ví duï tröng daãn laø baøi thô Taëngcoâ Kheá cuûa Tam Xuyeân Toân Thaát Myõ, keøm chuù giaûi: “Moãi caâu coù teân moät thöùquaû”. Baïn ñoïc deã daøng nhaän thaáy moãi caâu, töùc doøng thô, khoâng chæ ñieåm teânmoät thöù traùi caây, maø coøn lieät keâ caû moät loaïi… vò giaùc. Thô taäp danh khoù laøm, vaäy maø Tam Xuyeân töï laøm khoù hôn gaáp boäi: Song the mô öôùc baáy laâu xa, Nhaø baùo, Tuaàn san Theá giôùi môùi.* 75Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Kheá khoaùt duyeân nay cuõng maën maø. Troâng thaáy cuûa chua tình quaán quyùt, Gaãm nghe lôøi ngoït böôùc caàn caø. Chaùt loøng voäi vaõ sao cho ñaùng, Ñaéng chuyeän daây döa chuùt goïi laø. Laït daï chöa cam töôøng coäi reã, Vöôøn hoàng cay noãi khaùch laân la. Töø vaõ, ngöõ aâm ñòa phöông vuøng Hueá ñoïc y heät vaû, laø teân thöù quaû duøngñeå cheá bieán laém moùn aên ñaëc saûn ôû mieàn Höông Ngöï. Moät theå thô ñaëc bieät khaùc laø vó tam thanh. Chuyeân luaän vöøa daãn ñöayeâu caàu khaù ngaët ngheøo: “Trong theå naøy, ba töø cuoái cuøng (ôû moãi caâu thô) coùaâm töông töï nhö nhau”. Baøi thô kheùo leùo söû duïng töø laùy ba ñaùp öùng ñieàukieän aáy ñöôïc chuyeân luaän choïn minh hoïa mang tieâu ñeà Buoåi saùng nhö sau: Tai nghe gaø gaùy teû teø te, Boùng aùc vöøa leân heù heû heø. Non moät choàng cao von voùt voùt, Hoa naêm saéc nôû loùe loøe loe. Chim tình baàu baïn kia kìa kæa, Ong nghóa vua toâi nheù nheû nheø. Danh lôïi maëc ngöôøi ti tí tò, Nguû tröa chöûa daäy khoûe khoøe khoe. Chuyeân luaän Caùc theå thô ca vaø söï phaùt trieån cuûa hình thöùc thô ca trongvaên hoïc Vieät Nam ñeà teân taùc giaû baøi thô Buoåi saùng laø: “Khuyeát danh”. Tuynhieân, Phan Khoâi laïi ghi nhaän trong Chöông daân thi thoaïi(2) “Baøi naøy coùngöôøi noùi laø cuûa quan AÙn saùt Toân Thaát Myõ”. Vaäy Tam Xuyeân Toân Thaát Myõ laø ai? Hoaïn ñoà laän ñaän ...