Báo cáo nghiên cứu khoa học VÀI SỰ KIỆN VỀ BỨC CHÂN DUNG VUA QUANG TRUNG DO HỌA SĨ NHÀ THANH VẼ

Theo sử liệu nước ta thì vua Quang Trung khi sang dự lễ khánh thọ có được vua Càn Long ban cho một bức vẽ mà sau này nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng tấm hình một võ tướng mặc nhung phục, đội mũ đâu mâu, cưỡi ngựa tay cầm roi là chân dung vua Quang Trung, hay kỹ hơn thì viết là giả vương Phạm Công Trị được họa gia nhà Thanh truyền thần khi qua triều kiến vua Càn Long. Thực ra, bức tranh này là mô phỏng từ hình vua Càn Long chuẩn bị duyệt...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " VÀI SỰ KIỆN VỀ BỨC CHÂN DUNG VUA QUANG TRUNG DO HỌA SĨ NHÀ THANH VẼ " 11 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 VAØI SÖÏ KIEÄN VEÀ BÖÙC CHAÂÂN DUNG VUA QUANG TRUNG DO HOÏA SÓ NHAØ THANH VEÕ Nguyễn Duy Chính* Môû ñaàu Theo söû lieäu nöôùc ta thì vua Quang Trung khi sang döï leã khaùnh thoï coùñöôïc vua Caøn Long ban cho moät böùc veõ maø sau naøy nhieàu nhaø nghieân cöùuñaõ cho raèng taám hình moät voõ töôùng maëc nhung phuïc, ñoäi muõ ñaâu maâu, cöôõingöïa tay caàm roi laø chaân dung vua Quang Trung, hay kyõ hôn thì vieát laø giaûvöông Phaïm Coâng Trò ñöôïc hoïa gia nhaø Thanh truyeàn thaàn khi qua trieàukieán vua Caøn Long. Thöïc ra, böùc tranh naøy laø moâ phoûng töø hình vua CaønLong chuaån bò duyeät binh hieän taøng tröõ taïi Vieän Baûo taøng Baéc Kinh.(1) Sailaàm naøy ñeán nay vaãn coøn nhieàu ngöôøi ngoä nhaän. Veà vieäc vua Quang Trung ñöôïc taëng cho moät böùc veõ chaân dung, ít nhaát cuõng xuaát hieän treân ba taøi lieäu Vieät Nam tuy ôû ba thôøi kyø khaùc nhau nhöng coù leõ cuõng töø moät nguoàn laø Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, ñöôïc cheùp laïi vôùi ít nhieàu sai bieät: - Ñaïi Nam chính bieân lieät truyeän (大南正編列 傳), Sô taäp coù tieåu chuù: “...Khi ñeán döôùi beä ñeå töø bieät veà nöôùc, vua Thanh vôøi ñeán gaàn beân choã ngoài, thaân maät voã vai an uûi phuû duï oân toàn, sai hoïa coâng veõ hình maø ban cho...”(2) - Hoaøng Leâ nhaát thoáng chí (皇黎一統志) [Ngoâ gia vaên phaùi]: “...laïi tieán theâm hai con voi ñöïc, treân ñöôøng ñi ngöôøi Thanh phuïc dòch vaát vaû, trong ngoaøiHình 1: Vua Caøn Long chuaån bò duyeät ai cuõng bieát laø giaû nhöng khoâng daùm noùi. Ñeánbinh. Trích trong Zhang Hongxing, khi vaøo kinh, vua Thanh raát möøng, töôûngThe Qianlong Emperor Treasures laø Quang Trung thaät neân luùc nhaäp caän [vaøofrom the Forbidden City (tr. 50)(Scotland: National Museum of trieàu kieán] cho cuøng ngoài aên yeán vôùi caùc thaân vöông, laïi gia aân laøm leã oâm goái, thaân thieátScotland publishing Limited, 2002). nhö cha con trong nhaø. Ñeán khi baùi taï ñeå veànöôùc, [Thanh ñeá] laïi sai thôï veõ truyeàn thaàn ban cho, aân leã haäu hyõ, ra ngoaøicaùc caùch thöùc töø nghìn xöa ñeán giôø.”(3) California, Hoa Kyø.*12 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 - Vieät söû cöông muïc tieát yeáu (越史綱目節要) cheùp: “...khi vaøo chaàu, vua Thanh cho cuøng döï yeán vôùi caùc vöông, laïi gia aân,cho laøm leã oâm goái. Khi veà nöôùc, vua Thanh sai thôï veõ hoïa chaân dung mìnhban cho”.(4) Nhöõng chi tieát treân coù nhieàu sai laàm, chuùng toâi ñaõ ñeà caäp ñeán trongmoät soá bieân khaûo khaùc neân khoâng nhaéc laïi, trong baøi naøy chæ noùi rieâng veàböùc tranh maø thoâi. Chaân dung vua Caøn Long hay vua Quang Trung? Theo hai taøi lieäu ñaàu thì vaên töø khaù roõ raèng hình veõ ñaây laø vua QuangTrung, veõ xong ban laïi cho nöôùc ta. Traùi laïi, theo caùch cheùp cuûa Tieán sóÑaëng Xuaân Baûng thì böùc tranh laø moät hình veõ vua Caøn Long chöù khoângphaûi hình vua Quang Trung [ngöï dung töùc laø hình vua Caøn Long vì Nho sótrieàu Nguyeãn khoâng theå duøng chöõ ngöï laø chöõ toân kính ñeå goïi Nguyeãn Hueä]. Moät chi tieát nhoû nhö theá, trong khoaûng thôøi gian chöa laâu ñaõ coù söï saibieät khieán cho ngöôøi nghieân cöùu khoâng theå khoâng caån troïng khi söû duïng caùcloaïi taøi lieäu thöù caáp (secondary sources). Neáu ba taøi lieäu treân ñöôïc bieân soaïnñoäc laäp thì chuùng ta thaáy coù hai söï kieän hoaøn toaøn khaùc nhau: - Vua Quang Trung xin moät böùc ngöï dung vua Caøn Long ñeå ñem veà. - Vua Caøn Long sai thôï veõ hình vua Quang Trung.1. Nguyeãn Hueä xin moät böùc chaân dung vua Caøn Long Trong taøi lieäu bang giao cuûa Taây Sôn vôùi nhaø Thanh cuûa nöôùc ta coøn giöõ ñöôïc coù moät böùc thö vua Q ...