Báo cáo nghiên cứu khoa học: Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả: 8. Trần Anh Thư, Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Vai trò của toán tử tình thái trong tác phẩm của Nguyễn Công Hoan (Qua phân tích truyện ngắn Mất cái ví)" T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh VAI TRß CñA TO¸N Tö T×NH TH¸I TRONG T¸c phÈm cña NguyÔn C«ng Hoan (Qua ph©n tÝch truyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ) TrÇn Anh Th− (a) Tãm t¾t. Bµi viÕt ®i s©u t×m hiÓu vai trß quan träng cña to¸n tö t×nh th¸i trong viÖc thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch nh©n vËt trong truyÖn ng¾n MÊt c¸i vÝ cña NguyÔn C«ng Hoan. NghÜa t×nh th¸i lµ mét trong hai bé phËn nghÜa trong c©u: bé phËn nghÜa thø nhÊt lµ nghÜa tõ vùng vµ bé phËn nghÜa thø hai lµ nghÜa t×nh th¸i. NghÜa t×nh th¸i lµ nghÜa ph¶n ¸nh th¸i ®é, c¶m xóc cña ng−êi nãi ®èi víi hiÖn thùc. Chóng ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c to¸n tö t×nh th¸i. hay ng«n liÖu (dictum) vµ b) PhÇn thø 1. T×nh th¸i vµ to¸n tö t×nh th¸i hai thÓ hiÖn th¸i ®é cña ng−êi nãi ®−îc T×nh th¸i trong ng«n ng÷ lµ mét ®−a vµo trong c©u nãi, ®ã chÝnh lµ nghÜa ph¹m trï ng÷ nghÜa, tån t¹i trong t×nh th¸i (modality) – lµ c¸ch thøc thÓ nhiÒu ng«n ng÷ trªn thÕ giíi. Trªn thùc hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ng«n tÕ, vÊn ®Ò t×nh th¸i ®−îc c¸c nhµ ng«n liÖu víi hiÖn thùc th«ng qua th¸i ®é ng÷ häc quan t©m tõ sím nh−ng cho ng−êi nãi, cho biÕt hiÖn thùc ®ã cã thËt ®Õn nay vÉn ch−a cã mét h−íng quan hay kh«ng cã thËt, lµ tiÒm n¨ng hay ®· niÖm thèng nhÊt. Mét sè t¸c gi¶ ®i tr−íc x¶y ra, lµ gi¶ ®Þnh, −íc muèn, ®ång t×nh quan t©m ®Õn vÊn ®Ò t×nh th¸i: V. hay nghi vÊn, phñ ®Þnh b¸c bá…” (xem Vinogra®ov, J. Lyons (1977), B. Gak, F. 4, tr. 284). S. Palmer (1986), M. V. Liapon (1990), VÝ dô: ta cã tÝnh tõ ®Ñp vµ danh tõ F. Kiefer (1994)… ë ViÖt Nam cã c¸c nhµ lµ phÇn ng«n liÖu ®Ó t¹o nªn ph¸t t¸c gi¶ Cao xu©n H¹o, §ç ThÞ Kim Liªn, ng«n Nhµ ®Ñp. Tuy nhiªn, ta cã thÓ t¹o §ç H÷u Ch©u, Hoµng TuÖ, Hoµng Phª, nªn c¸c ph¸t ng«n mang nghÜa t×nh th¸i Lª §«ng, NguyÔn V¨n HiÖp, Ph¹m kh¸c nhau phô thuéc vµo th¸i ®é ng−êi Hïng ViÖt… nãi kh¸c nhau: Theo ®a sè ý kiÕn cña c¸c nhµ ng«n Nhµ ®Ñp ®©u mµ ®Ñp ng÷ häc, th× t×nh th¸i ®−îc hiÓu nh− Nhµ ®©u cã ®Ñp sau: ThÕ mµ b¶o lµ nhµ ®Ñp “Trong phÇn lín cuéc giao tiÕp, nh©n Nhµ ®Ñp qu¸ lµ ®Ñp vËt giao tiÕp th−êng sö dông c¸c ph¸t Nhµ thÕ mµ b¶o lµ ®Ñp ng«n ®¬n lÎ hay phèi hîp chóng thµnh Nhµ ®Êy cã g× mµ ®Ñp chuçi c¸c ph¸t ng«n cã ®Þnh h−íng vÒ néi dung ng÷ nghÜa h−íng ®Õn ng−êi Nh− vËy, t×nh th¸i lµ mét trong hai nghe. Néi dung ®ã gåm hai phÇn: a) bé phËn (bªn c¹nh nghÜa miªu t¶) cña PhÇn thø nhÊt mang nghÜa miªu t¶, cÊu tróc néi dung nghÜa ph¸t ng«n, biÓu phÇn nµy do c¸c yÕu tè tõ vùng ®−a l¹i thÞ c¶m xóc, th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña nªn cßn gäi lµ c¸c yÕu tè tõ vùng (lexis) ng−êi nãi ®èi víi néi dung ph¸t ng«n. NhËn bµi ngµy 07/5/2007. Söa ch÷a xong 12/5/2007. 69 T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh Trong ng«n ng÷ häc cã nh÷ng thÇn cña c¶m xóc ®· ®−a ng−êi viÕt ®Õn ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ dïng ®Ó biÓu thÞ víi nh÷ng tõ ng÷ ®¾t gi¸, hîp nghÜa nghÜa t×nh th¸i ®ã, gäi chung lµ to¸n tö nhÊt mµ ë ng÷ c¶nh ®ã kh«ng thÓ thay t×nh th¸i. thÕ b»ng tõ ng÷ nµo kh¸c. Râ rµng, vai “To¸n tö t×nh th¸i lµ nh÷ng ph−¬ng trß cña tÝn hiÖu ng«n ng÷ trong viÖc tæ tiÖn ng«n ng÷ mµ khi t¸c ®éng ®Õn c¸c chøc, t¹o nªn h×nh t−îng v¨n häc nghÖ ®¬n vÞ ng«n ng÷ thuéc cïng mét cÊp ®é thuËt lµ hÕt søc cÇn thiÕt. nµo ®ã th× cho ta nh÷ng ®¬n vÞ ng«n Trong rÊt nhiÒu tÝn hiÖu ng«n ng÷ ng÷ míi (th−êng lµ cïng cÊp ®é)” (5, ®−îc sö dông ®Ó x©y dùng h×nh t−îng tr.139). nh©n vËt v¨n häc (nh− nghÖ thuËt dïng Trong c¸c vÝ dô nãi trªn, c¸c ph−¬ng “nh·n tù” ®Ó kh¾c häa ngo¹i h×nh, néi tiÖn ng«n ng÷: ®Ñp ®©u mµ ®Ñp, ®©u cã, t©m nh©n vËt, dïng c¸c biÖn ph¸p tu thÕ mµ b¶o lµ, ®Ñp qu¸ lµ ®Ñp, Nhµ thÕ tõ, c¸c lo¹i kÕt cÊu v¨n b¶n…), th× viÖc mµ b¶o lµ ®Ñp… lµ c¸c to¸n tö t×nh sö dông to¸n tö t×nh th¸i trong lêi v¨n miªu t¶ cña nhµ v¨n vµ trong ph¸t ng«n th¸i. Cã thÓ nãi r»ng to¸n tö t×nh th¸i cña nh©n vËt ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu cã ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®é: ng÷ ©m, tõ vùng vµ ng÷ ph¸p (trËt tù tõ: Nhµ thÕ mµ qu¶ nghÖ thuËt míi mÎ. b¶o lµ ®Ñp). Vµ t¸c dông cña to¸n tö §èi víi néi dung ph¸t ng«n, cã thÓ t×nh th¸i ®èi víi néi dung cña mét ph¸t dïng c¸c to¸n tö t×nh th¸i kÕt hîp ng«n chøa nã lµ rÊt lín. nh»m t¹o nghÜa t×nh th¸i kh¸c nhau, ...