Báo cáo nghiên cứu khoa học VĂN MINH VÀ ĐẾ CHẾ NHÌN LẠI CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC QUỐC GIA ĐÔNG Á

Sau một thời kỳ liên kết, kiến lập giữa các thủ lĩnh liên minh bộ lạc, đến cuối thiên niên kỷ thứ III trước Công nguyên sự xuất hiện của nhà Hạ (TK XXI-XVII TCN) rồi nhà Thương (XVII-XI TCN), nhà Chu (XI - 256 TCN)... là những minh chứng đầy sức thuyết phục về sự trưởng thành của văn minh Trung Hoa trong nền cảnh văn hóa khu vực. Từ lưu vực Hoàng Hà, các triều đại đó đã không ngừng mở rộng phạm vi ảnh hưởng để rồi hình thành nên Trung tâm văn hóa Hoa Hạ. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " VĂN MINH VÀ ĐẾ CHẾ NHÌN LẠI CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC QUỐC GIA ĐÔNG Á " VĂN MINH VÀ ĐẾ CHẾ NHÌN LẠI CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC QUỐC GIA ĐÔNG ÁSau một thời kỳ liên kết, kiến lập giữa các thủ lĩnh liên minh bộ lạc, đến cuối thiênniên kỷ thứ III trước Công nguyên sự xuất hiện của nhà Hạ (TK XXI-XVII TCN)rồi nhà Thương (XVII-XI TCN), nhà Chu (XI - 256 TCN)... là những minh chứngđầy sức thuyết phục về sự trưởng thành của văn minh Trung Hoa trong nền cảnhvăn hóa khu vực. Từ lưu vực Hoàng Hà, các triều đại đó đã không ngừng mở rộngphạm vi ảnh hưởng để rồi hình thành nên Trung tâm văn hóa Hoa Hạ. Trung tâmvăn hóa này đã lan tỏa đến các “vùng ngoại vi”, kết tụ với Trung tâm văn hóa HoaNam để tạo nên nền Văn minh Trung Hoa tiêu biểu của khu vực Đông Á, phươngĐông và thế giới. Như vậy, lịch sử của một quốc gia thống nhất bao giờ cũng làsự tích hợp nhiều truyền thống, đặc tính văn hóa chung, ri êng của các vùng,miền[1]. Với các quốc gia Đông Á, trước khi ý thức về một cộng đồng khu vực xuấthiện thì mối quan hệ giữa các tộc người cổ, các vương quốc láng giềng đã đượcthiết lập. Vào thời hậu kỳ đá mới, đầu thời đại kim khí, trước nhiều biến chuyển vềkinh tế và xã hội, mối quan hệ giữa các trung tâm văn hóa ngày càng được tăngcường. Sự hình thành, phát triển của các trung tâm nông nghiệp, các nền kinh tếsản xuất và sau đó là sự ra đời của nhà nước đã thúc đẩy sự giao lưu giữa các dântộc[2]. Một số nhà nghiên cứu cho rằng từ khoảng thế kỷ II TCN đã có những mốiliên hệ giữa vùng Hoa Nam với Ấn Độ, Tây Á[3]. Giả thuyết khoa học đó đến nayđã được chứng minh trên thực tế. Trong khi bằng chứng về mối quan hệ liên Á rấtcó ý nghĩa trong nhận thức về sự hình thành các không gian văn hóa thì cũng nênthận trọng khi cho rằng sự hiện diện của các di sản văn hóa có nguồn gốc từ cácvùng văn hóa, trung tâm kinh tế xa xôi là kết quả của mối tiếp giao trực tiếp giữacác quốc gia khu vực. Trên phương diện văn hóa, trong khi chúng ta luôn trân trọng, đánh giá caonhững phát triển mang tính bản địa và coi đó là những động lực nội tại, yếu tố nộisinh (endogenous factors) thì cũng không thể phủ nhận đ ược một thực tế là, sựphát triển của hầu hết các nền văn hóa còn luôn chịu tác động của các trung tâmvăn minh lớn khu vực và thế giới (exogenous factors). Những biểu hiện phát triểnsớm của các nền văn hóa trên bán đảo Triều Tiên[4] hay sự xuất hiện của các nhànước sơ khai Văn Lang, Âu Lạc... chính là kết quả nhiều mặt của các mối quan hệ,giao lưu văn hóa đa chiều[5]. Tích hợp nhiều nguồn năng lực sáng tạo văn hóa,trải qua những thách thức khắc nghiệt của lịch sử, một số nền văn hóa trong khuvực (ví như văn hóa Đông Sơn) luôn thể hiện sức sống mãnh liệt của nó[6]. Trongý nghĩa đó, những tác động của môi trường văn hóa khu vực cũng đã góp phầnkhông nhỏ trong việc thúc đẩy sự tiến triển của các nhân tố kinh tế - xã hội cũngnhư sự định thành của các nhà nước cổ ở Đông Á. Với phương Nam, quá trình hình thành và trỗi dậy mau chóng của Phù Nam(đại diện tiêu biểu của Đông Nam Á bán đảo) hay Srivijaya (Đông Nam Á hảiđảo) và nhiều quốc gia khác trong khu vực từ những thế kỷ đầu sau Công nguyênđến khoảng thế kỷ IX... chắc chắn không thể nằm ngoài những tác động quantrọng, mạnh mẽ của Trung tâm văn minh Tây Nam Á mà chủ yếu là từ nền Vănminh Ấn Độ[7]. Vào thời bấy giờ, dòng đối lưu và chuyển giao các sản phẩm kinhtế đồng thời là di sản văn hóa thường phải thông qua vai trò trung gian c ủa nhiềuquốc gia. Trong ý nghĩa đó, các quốc gia Đông Nam Á không chỉ là nơi tiếp nhậnmà còn đóng vai trò chủ đạo trong việc luân chuyển các th ành tựu kinh tế, kỹthuật, văn hóa giữa các nền văn minh lớn là Trung Hoa - Ấn Độ và Tây Nam Á.Đến khoảng thế kỷ V-VI, mối giao lưu giữa khu vực Đông Bắc Á, mà Trung Quốclà đại diện tiêu biểu, với Đông Nam Á thông qua vai trò của các vương quốc đồngthời là các thể chế biển như Phù Nam, Champa, Srivijaya… đã xác lập nên mạnglưới giao thương châu Á với nhiều phạm vi, cấp độ khác nhau[8]. Trong khi Vănminh Ấn vẫn được coi là một nền văn minh lớn tiêu biểu của thế giới phươngĐông và nền văn minh đó đã hình thành, phát triển trên “lục địa Ấn Độ” rộng lớnthì với Đông Nam Á những ảnh hưởng và đặc trưng văn hóa của Trung tâm vănhóa sông Hằng cùng không gian văn hóa vùng Đông Nam Ấn là thường xuyên,sâu đậm nhất[9]. Tương tự như vậy, ở khu vực Đông Bắc Á, tuy các quốc gia trong khu vựcđều chịu ảnh hưởng của Văn minh Trung Hoa nhưng ảnh hưởng đó là rất khácnhau về thời gian, mức độ và tính chất. Điều chắc chắn là, hai nước Việt Nam,Triều Tiên do có lãnh thổ gần kề với Trung Hoa nên đã chịu những ảnh hưởngsớm, liên tục, mạnh mẽ từ nền văn minh này. Tuy nhiên, cũng có một thực tế là,do sự biến thiên của các vòng tiếp giao văn hóa, biên giới chính trị cũng luôn cónhững chuyển dịch. Do vậy, trong rất nhiều tr ường hợp, thật khó có thể phân lậpmột cách rõ rệt đâu ...