Báo cáo nghiên cứu khoa học Xây dựng bản đồ công nghệ phù hợp cho Việt Nam

Những quyết định đầu tư liên quan tới chuyên môn khoa học công nghệ ở tầm ngành công nghiệp không thể chỉ xây dựng căn cứ trên ý kiến của một số nhà quản lý, công chức Nhà nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " Xây dựng bản đồ công nghệ phù hợp cho Việt Nam " Xây dựng bản đồ công nghệ phù hợp cho Việt NamNhững quyết định đầu tư liên quan tới chuyên môn khoa học công nghệ ở tầmngành công nghiệp không thể chỉ xây dựng căn cứ trên ý kiến của một số nhà quảnlý, công chức Nhà nước. Phải có những hội đồng hoạt động chuyên nghiệp vớinhững cá nhân nhà khoa học có uy tín cao trong và ngoài nước, đặc biệt là đối vớinhững kế hoạch phát triển dài hơi ngốn nhiều tiền của từ ngân sách. Việt Nam đã thoát ra khỏi ngưỡng đói nghèo trở thành quốc gia có mức thunhập trung bình. Nền kinh tế của chúng ta không còn ch ỉ làm để đủ ăn. Vấn đềcấp thiết đang đặt ra là đầu tư cho cái gì và như thế nào để tăng trưởng một cáchđúng hướng nhất, bền vững nhất. Tầm nhìn chiến lược đó đòi hỏi một tấm bản đồcông nghệ phù hợp. Lịch sử cung cấp cho chúng ta những bài học sinh động về tầm quan trọng củabản đồ công nghệ. Người Trung Quốc mày mò tìm ra thuốc súng đầu tiên nhưngkhông dùng vào việc gì đáng kể hơn là tiêu khiển, trong khi người phương Tây làkẻ học lỏm và đến sau rất lâu nhưng lại có thể dùng để thông đường, khai mỏ, vàứng dụng vào vũ khí tạo dựng quyền lực khuynh đảo thế giới trong vài thế kỷ. Quađó thấy rằng vận dụng một công nghệ vào đúng công việc, đúng thời điểm, đúngđiều kiện phù hợp, thì cơ hội có thể mở ra vô vàn. Nhưng ngược lại, dùng sai công nghệ, hoặc lựa chọn sai công nghệ để đầu tưnghiên cứu, thì hậu quả cũng khôn lường. Quyết định của NASA trong việcnghiên cứu chế tạo kính viễn vọng James Webb Space Telescope nếu gặt hái thànhcông thì có thể sẽ là bản lề giúp đưa nền thiên văn của nhân loại sang hẳn mộtchương mới. Nhưng nếu thất bại, dự án này - vốn tiêu tốn nhiều tỷ USD và làmsuy kiệt ngân sách dành cho các hướng nghiên cứu quan trọng khác - có thể làmchậm bước tiến của ngành thiên văn học xấp xỉ cả thập kỷ. Con người hiện đại có ý thức rất rõ ràng về tầm quan trọng của việc lựa chọnnghiên cứu những công nghệ phù hợp cho mình. Họ xây dựng nên các bản đồcông nghệ để qua đó xác định rõ các phương hướng cần nghiên cứu và giúp phânphối nguồn lực đầu tư giữa các hướng nghiên cứu một cách hợp lý. Từ Chính phủ,các cơ quan nghiên cứu tới doanh nghiệp, mỗi đối tượng tương ứng với một quymô bản đồ công nghệ đặc thù riêng. Có thể định nghĩa: Bản đồ công nghệ là mộtkế hoạch phát triển công nghệ trong đó xác định các mục tiêu ngắn hạn và dài hạncủa một đối tượng chủ thể (ví dụ: doanh nghiệp, ngành công nghiệp, Chính phủ…)và những công nghệ cần được làm chủ để đáp ứng các mục tiêu này. Bản đồ côngnghệ cũng đồng thời là công cụ cơ sở giúp lên kế hoạch tập trung và điều phối cácnguồn lực dành cho phát triển công nghệ. Để xây dựng bản đồ công nghệ, người ta thường tìm hiểu xuất phát từ haihướng: - Thị trường đang cần sản phẩm gì, sản phẩm ấy cần công nghệ như thế nào? - Trình độ công nghệ của chúng ta đang ở đâu, có thể dùng vào mục tiêu gì vàkhả năng nâng cấp tới mức nào? Tư duy theo hai hướng nói trên khi gặp được nhau sẽ giúp giải đáp tiếp một loạt câuhỏi: Cần đầu tư cho ngành gì và phải nắm giữ những công nghệ nào? Cái gì nên tựnghiên cứu, cái gì nên mua sẵn, cái gì nên mua về tìm hiểu rồi tự mô phỏng nhân rộng? Đã có bản đồ công nghệ cho các vùng, ngành công nghiệp Việt Nam? Thực tế cho thấy Việt Nam chưa có một bản đồ công nghệ đúng nghĩa ở tầmngành công nghiệp chứ chưa nói tới tầm quốc gia. Chính vì thế, chúng ta đã phạmkhông ít sai lầm trong việc lựa chọn công nghệ cho nghiên cứu và ứng dụng vào đầutư sản xuất, khiến tài nguyên và cơ hội phát triển bị lãng phí. Mỗi bản đồ công nghệ đều phải gắn với lợi ích thiết thực của các vùng địaphương cụ thể, các ngành công nghiệp cụ thể. Vì vậy, khi chưa có những quy hoạchvùng, quy hoạch ngành hợp lý, thì chưa thể bàn đến bản đồ công nghệ. Quy hoạch vùng thiếu cân nhắc nên một số dự án công nghiệp trọng điểm bị đưavào miền Trung, nơi điều kiện hạ tầng và tự nhiên đều hạn chế, khiến việc triển khaichậm trễ kéo dài, hiệu quả đầu tư không cao. Chưa kịp rút kinh nghiệm về nhữngkhó khăn khi đầu tư cho Dung Quất và sa lầy với Vinashin, ngày nay người ta lạichủ trương đầu tư để thí điểm nội địa hóa công nghệ nhiệt điện ở Nghệ An. Đây làdự án còn đang trên giấy nhưng tính rủi ro đã rất cao. Công nghệ điện than khó cókhả năng nhân rộng hàng loạt ở Việt Nam trong tương lai gần cũng như xa vì nguồnthan trong nước cũng như thế giới đang ngày càng hạn chế. Hiện nay, Việt Nam đãnhập khẩu than), đồng thời đòi hỏi sản phẩm có tính đồng bộ và tiên tiến về côngnghệ của các nước công nghiệp phát triển. Việc đầu tư mang tính thí điểm, năm ănnăm thua, ở một địa phương đang chưa có nguồn điện đáng kể nào khác làm nguồndự phòng cũng là dấu hỏi lớn. Nếu thất bại, Nghệ An sẽ phải chấp nhận chậm pháttriển thêm ít nhất nửa thập kỷ nữa. Vì sao chúng ta còn những hạn chế trong việc đánh giá tính cần thiết và cân nhắclợi ích thực tiễn của những công n ...