Báo cáo Những ảnh hưởng tích cực của Nho giáo trong Bộ luật Hồng Đức

Nho giáo khởi nguồn từ Trung Quốc,được du nhập vào Việt Nam từ thời Bắcthuộc. Đến nước ta, Nho giáo được dunghợp và hoà đồng theo cách nghĩ củangười Việt Nam thành Nho giáo ViệtNam. Chịu ảnh hưởng của Nho giáo làđiều kiện tự nhiên trong quá trình giaolưu kinh tế - văn hoá trong khu vựcĐông á và Đông Nam á. Quốc TriềuHình Luật thời Lê (hay còn được gọi làBộ Luật Hồng Đức) là bộ luật được nhiềunhà khoa học trong nước và nước ngoàiđánh giá rất cao về nhiều phương diệntrong lịch sử phong kiến Việt Nam...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo " Những ảnh hưởng tích cực của Nho giáo trong Bộ luật Hồng Đức "T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, Kinh tÕ – LuËt, T.xxI, Sè 3, 2005 Nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc cña Nho gi¸o trong Bé luËt Hång §øc NguyÔn Minh TuÊn(*) Nho gi¸o khëi nguån tõ Trung Quèc, nhËp tõ Trung Hoa vµ ®−îc phæ biÕn®−îc du nhËp vµo ViÖt Nam tõ thêi B¾c réng r·i. Nho gi¸o ®· trë thµnh c¬ së lýthuéc. §Õn n−íc ta, Nho gi¸o ®−îc dung luËn cho c¸c nhµ so¹n th¶o luËt ph¸phîp vµ hoµ ®ång theo c¸ch nghÜ cña thêi Lª. MÆc dï cã sù ¶nh h−ëng cñang−êi ViÖt Nam thµnh Nho gi¸o ViÖt luËt ph¸p Trung Hoa phong kiÕn, nh−ngNam. ChÞu ¶nh h−ëng cña Nho gi¸o lµ ph¸p luËt thêi Lª ®· thÓ hiÖn sù s¸ng®iÒu kiÖn tù nhiªn trong qu¸ tr×nh giao t¹o, tù chñ vµ ý thøc d©n téc, ®· kÕ thõal−u kinh tÕ - v¨n ho¸ trong khu vùc ®−îc tÝnh chÊt th©n d©n trong ph¸p luËt thêi Lý, TrÇn, thÓ hiÖn ®−îc b¶n s¾c tinh§«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Quèc TriÒu thÇn d©n téc ViÖt. Së dÜ thêi Lª ®Æc biÖtH×nh LuËt thêi Lª (hay cßn ®−îc gäi lµ lµ d−íi thêi cai trÞ cña vua Lª Th¸nhBé LuËt Hång §øc) lµ bé luËt ®−îc nhiÒu T«ng ®−îc ®¸nh gi¸ lµ thêi kú h−ngnhµ khoa häc trong n−íc vµ n−íc ngoµi thÞnh nhÊt trong thêi kú phong kiÕn 뮸nh gi¸ rÊt cao vÒ nhiÒu ph−¬ng diÖn ViÖt Nam v× tho¶ m·n 3 yÕu tè: cã mét vÞtrong lÞch sö phong kiÕn ViÖt Nam vµ minh qu©n; hÖ thèng quan l¹i cã tµi vµ®iÒu ®Æc biÖt h¬n lµ lóc bÊy giê còng lµ cã ®øc; vµ cã mét hÖ thèng ph¸p luËtthêi kú Nho gi¸o cã møc ®é, ®iÒu kiÖn vµ nghiªm minh. §©y lµ mét thêi kú dµiph¹m vi ¶nh h−ëng réng r·i, s©u s¾c nhµ n−íc rÊt m¹nh, vÒ lîi Ých d©n técnhÊt. Khi nghiªn cøu vÒ sù ¶nh h−ëng duy tr× mét kho¶ng thêi gian rÊt dµicña Nho gi¸o vµo ph¸p luËt triÒu Lª nãi v¾ng bãng x©m l−îc, tõ n¨m 1427 - 1789riªng vµ ph¸p luËt ViÖt Nam nãi chung, kh«ng cã chiÕn tranh, ®ñ søc ®Ó më réngchóng ta ®Òu biÕt ®ã kh«ng ph¶i lµ sù c−¬ng vùc vÒ phÝa Nam.¶nh h−ëng ë riªng mét khÝa c¹nh tÝchcùc hay h¹n chÕ. Trong ph¹m vi bµi viÕt LuËt ph¸p thêi kú nµo còng ®Ò cËpnµy, t¸c gi¶ chØ tËp trung nghiªn cøu ®Õn vÊn ®Ò b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia,nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc c¬ b¶n cña song víi Quèc TriÒu H×nh luËt, b¶o vÖNho gi¸o trong Bé luËt Hång §øc: chñ quyÒn quèc gia lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu b¶o vÖ chÕ ®é v−¬ng quyÒn cñaQuèc TriÒu H×nh LuËt lµ c«ng cô quan träng ®Ó x©y dùng vµ cñng cè nhµ Nho gi¸o. §Æc ®iÓm nµy ®· qui ®Þnh c¶ n−íc qu©n chñ trung −¬ng tËp quyÒn vÒ tÝnh chÊt vµ néi dung cña Bé luËt. C¸c vua nhµ Lª, kÓ tõ vua Lª Th¸i PhÇn lín nh÷ng ®iÒu kho¶n ®−îc nhµTæ (1428-1433) sau khi lªn ng«i ®Òu ®Ò lµm luËt ®−a vµo bé luËt ®Òu nh»m cñngcao Nho häc. Thêi Lª c¸c bé kinh ®iÓn vµ cè chÆt chÏ h¬n quan hÖ vua - t«i (qu©n -s¸ch vë liªn quan tíi Nho gi¸o ®−îc du thÇn) vµ lÔ nghi Nho gi¸o nh»m x©y(*) ThS, Khoa LuËt, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 38Nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc cña Nho gi¸o … 39dùng mét nhµ n−íc trung −¬ng tËp Nam, ph¸t huy ®−îc søc m¹nh tËp thÓ -quyÒn m¹nh trªn c¬ së an d©n, æn ®Þnh mét bé m¸y mµ trªn d−íi ®ång lßng, vuat×nh h×nh kinh tÕ - x· héi. ra vua - bÒ t«i ra bÒ t«i. Quèc TriÒu H×nh LuËt ®· thÓ chÕ Quèc TriÒu H×nh LuËt b¶o vÖ nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc Nho gi¸o mµ tr−ícquan ®iÓm chÝnh danh cña Nho gi¸o hÕt lµ ®¹o ®øc trong gia ®×nhnh»m buéc quan l¹i thùc hiÖn ®óng chøc Khæng Tö ®· ®−a ra mét nhËn ®Þnhn¨ng chØ lµ t− vÊn, phô t¸ vµ thùc thi næi tiÕng khi luËn bµn vÒ vai trß cñaquyÒn lùc cña nhµ vua theo ®óng c−¬ng ph¸p luËt trong mèi liªn hÖ víi ®¹o ®øc,vÞ cña m×nh. VÒ lÜnh vùc hµnh chÝnh, «ng cho r»ng: “luËt ph¸p chØ lµ c«ng cônh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ chÕ ®é c«ng vô, dÉn d¾t b»ng chÝnh, chÊn chØnh b»ngqu¶n lý hé khÈu, ®Êt ®ai ®−îc tËp trung h×nh, d©n chÞu mµ v« sØ. DÉn d¾t b»ngchñ yÕu trong ch−¬ng Vi chÕ, ch−¬ng Hé ®øc, chÊn chØnh b»ng lÔ, biÕt sØ l¹i tiªuh«n, ch−¬ng §iÒn s¶n, ch−¬ng T¹p luËt. chuÈn, d©n míi biÕt tù träng vµ vµo nÒ§iÒu 103 qui ®Þnh qu ...