Báo cáo Pháp luật về thu hồi đất khi thực hiện quy hoạch và chế định trưng dụng đất trong pháp luật Việt Nam

Khi Nhà nước cần một diện tích đất để thực hiện các mục đích chung cho đất nước như: vì lợi ích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, bằng thủ tục hành chính, Nhà nước có thể tiến hành dịch chuyển quyền sử dụng đất đó từ phía người sử dụng đất sang Nhà nước. Cách thức và trình tự cũng như thời hạn của việc dịch chuyển này tùy thuộc vào nhóm mục đích mà Nhà nước dự kiến sử dụng đối với diện tích đất đó. Trong pháp luật Việt Nam tồn tại hai chế định...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo " Pháp luật về thu hồi đất khi thực hiện quy hoạch và chế định trưng dụng đất trong pháp luật Việt Nam " nghiªn cøu - trao ®æi TS. Phan Trung HiÒn * hi Nhà nước cần một diện tích đất để của hoạt động thu hồi đất trong quy hoạch -K thực hiện các mục đích chung cho đấtnước như: vì lợi ích quốc phòng, an ninh, lợi vấn đề nổi cộm trong khắp các tỉnh thành ở Việt Nam - và những kiến nghị lập pháp cóích quốc gia, bằng thủ tục hành chính, Nhà liên quan đến hoạt động khá phức tạp vànước có thể tiến hành dịch chuyển quyền sử nhạy cảm này.dụng đất đó từ phía người sử dụng đất sang 1. Khái niệm và đặc điểm của trưngNhà nước. Cách thức và trình tự cũng như dụng đất và thu hồi đấtthời hạn của việc dịch chuyển này tùy thuộc Trưng dụng đất(3) là việc nhà Nhà nướcvào nhóm mục đích mà Nhà nước dự kiến sử điều chuyển quyền sử dụng một diện tích đấtdụng đối với diện tích đất đó. Trong pháp trong một giai đoạn tạm thời từ người sửluật Việt Nam tồn tại hai chế định đối với dụng đất hợp pháp sang Nhà nước một cáchviệc dịch chuyển quyền sử dụng đất này: bắt buộc theo thủ tục hành chính không dodịch chuyển tạm thời và dịch chuyển vĩnh lỗi của người sử dụng đất. Lí do được việnviễn. Tuy nhiên, do câu chữ của các quy phạm dẫn để tiến hành trưng dụng trong Hiến pháppháp luật rất giống nhau: “trong trường hợp năm 1992 là “vì mục đích quốc phòng, an ninh,thật cần thiết”, “vì mục đích quốc phòng, an lợi ích quốc gia”. Tuy nhiên, khi tìm hiểu chininh, lợi ích quốc gia”,(1) “có bồi thường”(2) tiết trong Luật trưng mua, trưng dụng nămnên rất dễ nhầm lẫn giữa hai chế định: trưng 2008 thì lí do cụ thể chính là khi có nguy cơdụng đất được quy định tại Hiến pháp năm chiến tranh, an ninh quốc gia có nguy cơ bị1992 (Điều 23) và thu hồi đất nhằm thực đe dọa, thiên tai, dịch bệnh…(4)hiện quy hoạch trong Luật đất đai (khoản 1 Trong khi đó, thu hồi đất nhằm thực hiệnĐiều 12). Thực chất, hai chế định này hoàn quy hoạch là việc Nhà nước dịch chuyểntoàn độc lập với nhau trong hệ thống pháp quyền sử dụng đất vĩnh viễn từ người sử dụngluật Việt Nam mặc dù chúng có những điểm đất hợp pháp sang Nhà nước một cách bắttương đồng. Tìm hiểu chi tiết và đối chiếu buộc theo thủ tục hành chính không do lỗihai chế định này ta sẽ thấy trong một số của người sử dụng đất. Lí do được viện dẫn làtrường hợp, hai chế định nêu trên chưa được Nhà nước cần thu hồi đất vì mục đích quốcnhận diện tương thích và chưa được “đối xử” phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích côngcông bằng. Qua đó, tác giả có một số đề xuấtxoay quanh vấn đề nhìn nhận tầm quan trọng * Khoa luật Đại học Cần Thơ18 t¹p chÝ luËt häc sè 3/2011 nghiªn cøu - trao ®æicộng và mục đích phát triển kinh tế.(5) Mặt đổi, bổ sung năm 2001 quy định tại Điều 23khác, tất cả các trường hợp thu hồi này đều như sau: “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổphải nằm trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng chức không bị quốc hữu hoá.đất(6) hoặc quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch Trong trường hợp thật cần thiết vì lí doxây dựng điểm dân cư nông thôn đã được cơ quốc phòng, an ninh và lợi ích quốc gia, Nhàquan nhà nước có thẩm quyền xét duyệt.(7) nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi Do vậy khi đối chiếu hai chế định này ta thường tài sản của cá nhân hoặc tổ chứccó thể nhận ra ngay một số điểm khác biệt. theo thời giá thị trường.Thứ nhất, thu hồi đất theo quy hoạch là vì Thể thức trưng mua, trưng dụng do luật định”.mục đích phát triển đất nước, phát triển xã So với các hiến pháp trước đây, Điều 23hội; trong khi đó, trưng dụng đất nhằm phòng Hiến pháp năm 1992 quy định trưng mua,ngừa, ngăn chặn các nguy cơ chiến tranh, trưng dụng có một số điểm khác biệt. Thứthiên tai… Thứ hai, thu hồi đất tiến hành theo nhất, Điều 23 Hiến pháp năm 1992 chỉ cònquy hoạch xây dựng có trình tự lập, trình, giữ lại nội dung trưng mua và trưng dụng tàithẩm định, xét duyệt quy hoạch và thực hiện sản mà không còn nội dung trưng thu tài sản.quy hoạch; còn trưng dụng đất là khẩn thiết, Thậm chí, ngay đoạn đầu của Điều 23, Hiếnđột xuất không theo kế hoạch, quy hoạch nào pháp nêu rất rõ: “Tài sản hợp pháp của cácả. Thứ ba, thu hồi đất là do sự cần thiết; còn nhân không bị quốc hữu hoá”. Thứ hai, mặctrưng dụng đất là do sự cấp thiết, khẩn thiết dù cả ba bản hiến pháp nêu trên đều quy địnhnhư chiến tranh, thiên tai... Thứ tư, trình tự, thủ việc trưng mu ...