Báo cáo vấn đề phương pháp trong dịch thuật anh việt

Hai đường hướng chính trong dịch thuật: dịch ngữ nghĩa và dịch thông báo Lịch sử nghiên cứu dịch thuật cho thấy một cuộc tranh luận triền miên từ thời cổ đại (từ Cicero và Jerome, 106 BC) tới nay về vấn đề nên dịch thế nào cho đúng, cho phù hợp. Vấn đề chính ở đây là sự cân bằng giữa hai thái cực: dịch bám sát văn b.n gốc (literal) và dịch thoát khỏi sự ràng buộc của văn b.n gốc (free). Hai đường hướng dịch thuật này thường được gọi là dịch ngữ nghĩa (sematic translation) và...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo " vấn đề phương pháp trong dịch thuật anh việt "T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, ngo¹i ng÷, T.xxIII, Sè 1, 2007 vÊn ®Ò ph−¬ng ph¸p trong dÞch thuËt anh viÖt Lª Hïng TiÕn(*)1. Hai ®−êng h−íng chÝnh trong dÞch nghÜa, kÓ c¶ c¸c nÐt nghÜa thuéc nÒn v¨nthuËt: dÞch ng÷ nghÜa vµ dÞch th«ng ho¸ ng«n ng÷ gèc.b¸o Nh×n tõ gãc ®é quan hÖ cña b¶n dÞch LÞch sö nghiªn cøu dÞch thuËt cho thÊy víi ng«n ng÷ gèc vµ ng«n ng÷ dÞch th×mét cuéc tranh luËn triÒn miªn tõ thêi cæ hai ®−êng h−íng dÞch ng÷ nghÜa vµ th«ng b¸o kh¸c biÖt ®¸ng kÓ. DÞch ng÷®¹i (tõ Cicero vµ Jerome, 106 BC) tíi nay nghÜa vèn chñ tr−¬ng trung thµnh víivÒ vÊn ®Ò nªn dÞch thÕ nµo cho ®óng, cho v¨n b¶n gèc gÇn gòi h¬n víi ng«n ng÷phï hîp. VÊn ®Ò chÝnh ë ®©y lµ sù c©n b»ng gèc vÒ c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nh− tõ vùng -gi÷a hai th¸i cùc: dÞch b¸m s¸t v¨n b¶n gèc ng÷ ph¸p, phong c¸ch, h×nh thøc tæ chøc(literal) vµ dÞch tho¸t khái sù rµng buéc cña v¨n b¶n vµ c¸c nÐt nghÜa v¨n ho¸. DÞchv¨n b¶n gèc (free). Hai ®−êng h−íng dÞch th«ng b¸o vèn chñ tr−¬ng ®¹t tíi sù dÔthuËt nµy th−êng ®−îc gäi lµ dÞch ng÷ hiÓu cho ng−êi tiÕp nhËn b¶n dÞch vµnghÜa (sematic translation) vµ dÞch th«ng hiÖu qu¶ giao tiÕp nªn gÇn gòi h¬n víib¸o (commnicative translation). ng«n ng÷ dÞch vÒ c¸c ®Æc ®iÓm nãi trªn. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu dÞch thuËt Larson (1984) dùa trªn hai tiªu chÝ lµ(nh− Newmark, Nida, House) dÞch th«ng h×nh thøc vµ ý nghÜa cña v¨n b¶n ®Ób¸o (communicative) lµ c¸ch dÞch nh»m ph©n lo¹i dÞch. ¤ng gäi ®−êng h−íng thøt¹o ra cho ng−êi ®äc b¶n dÞch tiÕp nhËn nhÊt lµ c¸ch dÞch dùa trªn h×nh thøcmét c¸ch dÔ dµng nhÊt t−¬ng tù nh− (form-based) vµ ®−êng h−íng thø hai lµng−êi ®äc ng«n ng÷ gèc. DÞch ng÷ nghÜa dÞch dùa trªn ý nghÜa (meaning-based).(semantic) lµ c¸ch dÞch nh»m chuyÓn ®æi Newmark (1988) ®· chØ ra sù kh¸ccµng s¸t cµng tèt trong chõng mùc ng÷ biÖt gi÷a hai ®−êng h−íng dÞch ng÷ nghÜanghÜa vµ ng÷ ph¸p cho phÐp nghÜa v¨n vµ th«ng b¸o nh− sau (xem b¶ng trang 2):c¶nh cña b¶n gèc sang b¶n dÞch. Sù kh¸c Tuy nhiªn Newmark còng l−u ý r»ngnhau c¬ b¶n cña hai ®−êng h−íng dÞch c¸ch thøc hay ph−¬ng ph¸p dÞch còngnµy lµ ®èi t−îng h−íng tíi cña qu¸ tr×nh cßn tuú thuéc vµo kiÓu lo¹i v¨n b¶n.dÞch. DÞch th«ng b¸o h−íng tíi ng−êi tiÕp Th−êng ®èi víi v¨n b¶n thuéc lo¹i biÓunhËn b¶n dÞch víi c¸c −u tiªn chÝnh lµ sù c¶m dÞch ng÷ nghÜa hay ®−îc dïng, v¨nth«ng hiÓu, sù dÔ dµng tiÕp nhËn th«ng b¶n th«ng b¸o hoÆc kªu gäi thuyÕt phôc®iÖp cÇn truyÒn t¶i cïng t¸c ®éng cña nã th−êng hay ®−îc dÞch b»ng ph−¬ng ph¸p®èi víi ng−êi nhËn. DÞch ng÷ nghÜa th«ng b¸o. Nh−ng cã nh÷ng tr−êng hîph−íng tíi viÖc x©y dùng b¶n dÞch sao cho hai ®−êng h−íng dÞch t−ëng chõng nh−trung thµnh víi b¶n gèc vÒ néi dung ng÷(*) PGS.TS., Khoa Sau ®¹i häc, Tr−êng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia H Néi. 12 Lª Hïng TiÕnkh¸ xa nhau nµy l¹i trïng hîp ë lo¹i v¨n b¶n chøa th«ng ®iÖp mang tÝnh v¨n ho¸b¶n chuyÓn t¶i th«ng ®iÖp cã tÝnh phæ ®Æc thï, khi mµ néi dung ®−îc biÓu ®¹tqu¸t chung chung mµ kh«ng ph¶i lµ v¨n ...