Bảo hiểm xã hội tự nguyện với thúc đẩy phát triển tài chính toàn diện

Kết cấu bài viết gồm các nội dung: (i) các quan niệm và các tiêu chí đánh giá sự thuận tiện và phù hợp trong tiếp cận dịch vụ tài chính; (ii) Khái quát về Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm xã hội tự nguyện; (iii) Đánh giá về sự thuận tiện, phù hợp trong tiếp cận Bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Việt Nam hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảo hiểm xã hội tự nguyện với thúc đẩy phát triển tài chính toàn diện BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN VỚI THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN TS. Phạm Thị Hoàng Phương Học viện Tài chính Đặt vấn đề Trong những năm gần đây, việc thúc đẩy phát triển tài chính toàn diện được đặt ra trên nhiều góc độ với các phạm vi nghiên cứu khác nhau, quan điểm khoa học khác nhau. Tuy nhiên, hội tụ lại các quan điểm đều đồng tình về vai trò quan trọng của tài chính toàn diện đối với nền kinh tế như: đảm bảo thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua thúc đẩy tăng trưởng việc làm và các hoạt động kinh tế, phát triển ổn định hệ thống tài chính và góp phần giảm chênh lệch giàu nghèo trong xã hội. Để phát triển tài chính toàn diện theo mục tiêu “tất cả người dân và doanh nghiệp tiếp cận và sử dụng các sản phẩm dịch vụ tài chính cơ bản một cách thuận tiện, phù hợp với nhu cầu và chi phí hợp lý” cần sự tổng hoà của nhiều yếu tố. Các dịch vụ tài chính trong tài chính toàn diện gồm có: thanh toán, chuyển tiền, tiết kiệm, tín dụng và bảo hiểm. Trong bài viết này tác giả đề cập đến phát triển tài chính toàn diện đối với Bảo hiểm xã hội (BHXH) và tập trung vào nội dung Bảo hiểm xã hội tự nguyện, tiếp cận đánh giá ở các góc độ: sự thuận tiện, phù hợp trong tiếp cận BHXH tự nguyện của người lao động. Kết cấu bài viết gồm các nội dung: (i) các quan niệm và các tiêu chí đánh giá sự thuận tiện và phù hợp trong tiếp cận dịch vụ tài chính; (ii) Khái quát về Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm xã hội tự nguyện; (iii) Đánh giá về sự thuận tiện, phù hợp trong tiếp cận Bảo hiểm xã hội tự nguyện ở Việt Nam hiện nay. Từ khoá: tài chính toàn diện, tiếp cận dịch vụ, bảo hiểm xã hội tự nguyện, người lao động, khu vực phi chính thức. 1. Các quan niệm về tài chính toàn diện và các tiêu chí đánh giá tiếp cận dịch vụ tài chính Theo quan điểm của Ngân hàng Thế giới (WB) một trong các quan điểm hiện nay được nhiều quốc gia trên thế giới tham khảo thì tài chính toàn diện được hiểu là “việc các cá nhân và doanh nghiệp có thể tiếp cận với các sản phẩm dịch vụ tài chính hữu ích với giá cả phải chăng đáp ứng được các nhu cầu của họ bao gồm: chuyển tiền, thanh toán, tiết kiệm, tín dụng và bảo hiểm - được cung cấp một cách có trách nhiệm và bền vững” [5]. Quan điểm của Viện chiến lược ngân hàng - Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: “Tài chính toàn diện là việc cung cấp dịch vụ tài chính phù hợp, thuận tiện cho mọi cá nhân và tổ chức đặc biệt đối với người có thu nhập thấp và dễ bị tổn thương nhằm tăng cường cơ hội tiếp cận tài chính, góp phần tạo cơ hội sinh kế, luân chuyển dòng vốn đầu tư và tiết kiệm trong xã hội, qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế” [6]. Như vậy, theo khái niệm tài chính toàn diện của World Bank hay theo khái niệm của Việt Nam, tài chính toàn diện đều được hiểu là việc “tất cả người dân và doanh nghiệp tiếp cận và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính cơ bản một cách thuận tiện, phù hợp với nhu cầu và với chi phí hợp lí”. Trong đó, đối tượng được quan tâm nhiều hơn là các đối tượng người có thu nhập thấp và dễ bị tổn thương. Vì vậy, khi xem xét đánh giá khả năng tiếp cập dịch vụ tài chính nào trong 5 dịch vụ: thanh toán, chuyển tiền, tiết kiệm, tín dụng, bảo hiểm đều nên xuất phát từ đánh giả khả năng tiếp cận dịch vụ một cách thuận tiện, phù hợp của các nhóm đối tượng thu nhập thấp, dễ bị tổn thương trước. Các chỉ tiêu đánh giá tài chính toàn diện được tiếp cận từ nhiều tiêu chí: (1) Đối với người sử dụng dịch vụ sử dụng tiêu chí khả năng tiếp cận dịch vụ; (2) Đối với người cung ứng dịch vụ sử dụng tiêu chí: sản phẩm đa dạng và phù hợp, khả năng thương mại và tính bền vững của dịch vụ; (3) Đối với thị trường sử dụng tiêu chí: sự phát triển của thị trường tài chính, các công cụ tài chính phòng tránh rủi ro; (4) Phương tiện hỗ trợ và ứng dụng công nghệ thông tin. 229 Trong phạm vi bài viết này, tác giả tập trung vào tiêu chí đánh giá mức độ thuận tiện, phù hợp để người sử dụng dịch vụ có thể tiếp cận dịch vụ. Các yếu tố có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến việc người sử dụng dịch vụ tài chính có thể thuận tiện, phù hợp tiếp cận dịch vụ gồm: - Môi trường pháp lý cho sự tồn tại của dịch vụ tài chính đó. Một dịch vụ muốn được đưa ra trên thị trường phải có đầy đủ các yếu tố là dịch vụ hợp pháp, được quy định rõ về giá, về quyền và nghĩa vụ trong sử dụng dịch vụ để người sử dụng tiếp cận một cách chính thức về quyền và nghĩa vụ hợp pháp của mình khi sử dụng dịch vụ đó. - Dịch vụ có được biết đến hay không, một dịch vụ tốt nhưng nếu thiếu tuyên truyền, phổ biến về lợi ích của dịch vụ mang lại sẽ không thể tác động đến người mua và gia tăng số lượng người mua dịch vụ. - Giá của dịch vụ cao hay thấp, trong nhiều trường hợp đây là yếu tố quyết định đến khả năng tiếp cận dịch vụ của người sử dụng dịch vụ. Trong khả năng thu nhập dù mong muốn sử dụng dịch vụ nhưng không có khả năng thanh toán người sử dụng dịch vụ sẽ không thể tiếp cận dịch vụ. - Các giá trị mang lại của dịch vụ, nếu dịch vụ chưa có đủ các giá trị thuyết phục người sử dụng thì người mua cũng sẽ từ chối tiếp cận dịch vụ. - Nhận thức của người sử dụng dịch vụ, nếu dịch vụ có giá hợp lý, mang lại giá trị sử dụng cao nhưng người sử dụng không nhận thức được thì cũng không thể tiếp cận được dịch vụ. 2. Khái quát về Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội tự nguyện Theo Tổ chức lao động quốc tế ILO “Bảo hiểm xã hội là sự bảo vệ của xã hội với các thành viên của mình khi họ gặp khó khăn khi bị mất hoặc giảm thu nhập gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già, tàn tật và chết” [2]. Theo Luật BHXH số 58 năm 2014: “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao độ ...