Bệnh cây chuyên khoa - Chương 8

CHƯƠNG 8. BỆNH VIRUS HẠI CÂY LƯƠNG THỰC VÀ CÂY RAU. BỆNH VIRUS HẠI LÚA.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bệnh cây chuyên khoa - Chương 8 Ph n 3 B NH DO VIRUS Chương VIII B NH VIRUS H I CÂY LƯƠNG TH C VÀ CÂY RAU1. B NH VIRUS H I LÚA (Rice virus diseases)1.1. Tên b nh B nh virus h i lúa Vi t Nam có nhi u tên g i khác nhau như b nh lúa th t, b nhlúa vàng l i, b nh lúa l i m , lúa c , b nh vàng lá lúa, b nh xoăn ng n lá lúa ... Nguyênnhân chính là vì b nh virus h i lúa do nhi u nguyên nhân gây b nh, m i nguyên nhân t ora m t tri u ch ng hoàn toàn khác nhau. Vì v y, tên c a b nh khá ph c t p, bi n ñ i theot ng tri u ch ng, t ng b nh h i.1.2. Tên khoa h c Tên b nh virus lúa cũng như các b nh virus h i ngư i, ñ ng v t và th c v t kháctheo quy ñ nh qu c t ñư c vi t b ng ti ng Anh. Các b nh virus h i lúa chính ñư c pháthi n trên th gi i và Vi t Nam là: 1. B nh vàng lá tungro (Rice tungro bacilliform virus - RTBV) Rhabdoviridae 2. B nh vàng lá tungro (Rice tungro spherical virus - RTSV) Sequiviridae 3. B nh lúa c (Rice grassy stunt virus - RGSV) Tenuivirus 4. B nh lúa lùn xoăn lá (Rice ragged stunt virus - RRSV) Reoviridae 5. B nh vàng lá di ñ ng (Rice transitory yellowing virus - RTYV) Rhabdoviridae 6. B nh lúa lùn (Rice dwarf virus - RDV) Reoviridae 7. B nh vàng lá tàn l i (Rice yellow stunt virus - RYSV) Rhabdoviridae 8. Virus t o v t u lùn cây lúa (Rice gall dwarf virus - RGDV) Reoviridae 9. B nh tr ng lá lúa (Rice hoja blanca - RHBV) TenuivirusTrư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây chuyên khoa------------------------------------------------ 170 10. B nh kh m ch t mô lá lúa (Rice necrosis mosaic virus - RNMV) Potyviridae 11. B nh s c lá lúa (Rice stripe virus - RSV) Tenuivirus 12. B nh s c ch t trên gân lá (Rice stripe necrosis virus - RSNV) Furovirus 13. B nh s c ñen lùn (Rice black streaked dwarf virus - RBSDV) Reoviridae 14. Rice giallume virus - RGV - Luteoviridae 15. Virus héo tàn l i lúa (Rice wilted stunt virus - RWSV) Tenuivirus 16. Virus ñ m vàng lúa (Rice yellow mottle virus Satellite) Satellite.1.3. M t s b nh virus lúa chính ñư c phát hi n Vi t Nam B nh virus lúa gây tác h i r t l n Vi t Nam. Trong l ch s tr ng lúa nư c ta ñãx y ra r t nhi u tr n d ch l n vào các năm 1910, 1920, 1940 -1945, 1964 -1969, b nh xu thi n t mi n núi Tây B c, L ng Sơn cho ñ n vùng ð ng b ng sông H ng, các vùng lúaven bi n Nam Trung B và Nam b có nh ng tr n d ch ñã tiêu hu m y ch c v n ha lúa,t c ñ lây lan r t nhanh. Cây lúa b b nh lúc ñ u lá s m màu, sau ñó cây lùn th p lá xoèngang, thâm lâu r ñen, cây ch t l i nhanh chóng. B nh có th xu t hi n t m t vài m2 sauñó lây lan ra hàng trăm, hàng nghìn ha. Làm cánh ñ ng lúa t màu xanh bi n thành màunâu và ch t l i trong vòng 10 -15 ngày sau khi phát hi n b nh. R t nhi u ñ a phươngmi n B c và mi n Trung, mi n Nam ñã hoàn toàn không ñư c thu ho ch lúa. Ví d : H ptác xã C L - Nam ð nh trư c khi có b nh thu ho ch 120 t n lúa m i năm. Sau khi cób nh ch còn thu ho ch 1 t n lúa. G o thu ñư c t lúa b b nh thư ng có màu s m, ñ ngkhông ăn ñư c. Do ñó, thi t h i c a b nh có th tính là 100% (1964 - 1968); ñ c bi t d chb nh lúa lùn xo n lá, lúa c , lúa vàng lùn ñã phá ho i mi n tây Nam b trên di n tíchtrên 500.000 ha (năm 2006 - 2007). Nhi u tác gi ñã nghiên c u d ch b nh virus h i lúaVi t Nam và phòng tr như ðư ng H ng D t, ð ng Thái Thu n, Nguy n H u Thu , VũKh c Như ng, Lê Văn Thuy t, Phan ðình Ph ng,....(1965 - 1970); Hà Minh Trung, NgôVĩnh Vi n, Nguy n Văn Bi u (1979 - 1985); Vũ Tri u Mân, Nguy n Thư, Ph m VănKim, Ngô Vĩnh Vi n (1998 - 2007) và nhi u tác gi khác. a) B nh Tungro h i lúa B nh tungro h i lúa hay vàng ñ , lá lúa ñ , do nhóm b nh g m 2 nguyên nhân ñólà: - Virus tungro d ng hình vi khu n (Rice tungro bacilliform virus - RTBV)Rhabdoviridae. Virus này thư ng gây b nh trên các gi ng lúa Oryza sativa v i tri uch ng lá bi n vàng màu da cam và cây tàn l i. B nh ph bi n vùng ðông Á và TrungQu c, Vi t Nam. Virus có hình vi khu n, có kích thư c dài x r ng bi n ñ ng t 110 -400nm x 30 - 35nm. Virus truy n b ng b rày xanh ñuôi ñen ñ c bi t là b ràyNephotetlix virencens và 5 loài b rày khác (Cicadelidae), theo ki u truy n n a b n v ng(semi-persistant). - Virus tungro d ng c u (Rice tungro spherical virus - RTSV) Sequiviridae. Virusnày cũng thư ng gây b nh trên các gi ng lúa Oryza sativa v i tri u ch ng y u t tàn l i.Trư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây chuyên khoa------------------------------------------------ 171B nh ph bi n vùng ðông Á, Trung Qu c, Vi t Nam và Nh t B n. Virus d ng c u cóñư ng kính 30nm, b nh truy n b ng b rày Nephotetlix virencens và h Cicadelidae, theoki u truy n n a b n v ng (semi-persistant). ð c ñi m c a hai virus này là luôn ph i h p cùng nhau trên ...