BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis ) (Kỳ 1)

Leishmaniasis là tên gọi một nhóm bệnh với nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau do một loại ký sinh trùng sống trong tế bào thuộc ngành đơn bào, giống Leishmania gây ra. Bệnh được lây truyền từ động vật sang người, đôi khi từ người sang người bằng loài muỗi cát (Phlebotomus hoặc Lutzomyia).1.2. Mầm bệnh: Hiện nay, cách phân loại các Leishmania còn chưa thật thống nhất giữa các tài liệu, nhất là các Leishmania gây bệnh ở Nam Mỹ. Tuy vậy, có thể xếp thành bốn loài Leishmania gây bệnh chính cho người.Trong mỗi loài có...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis ) (Kỳ 1) BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis ) (Kỳ 1) 1. ĐẠI CƯƠNG: 1.1. Định nghĩa: Leishmaniasis là tên gọi một nhóm bệnh với nhiều biểu hiện lâm sàng khácnhau do một loại ký sinh trùng sống trong tế bào thuộc ngành đơn bào, giốngLeishmania gây ra. Bệnh được lây truyền từ động vật sang người, đôi khi từ ngườisang người bằng loài muỗi cát (Phlebotomus hoặc Lutzomyia). 1.2. Mầm bệnh: Hiện nay, cách phân loại các Leishmania còn chưa thật thống nhất giữa cáctài liệu, nhất là các Leishmania gây bệnh ở Nam Mỹ. Tuy vậy, có thể xếp thànhbốn loài Leishmania gây bệnh chính cho người.Trong mỗi loài có nhiều chủng gâybệnh ở các địa phương khác nhau: - L. donovani, gây Leishmaniasis phủ tạng (còn gọi là bệnh Kala azar). - L. tropicana, gây bệnh Leishmaniasis ngoài da ở thế giới cũ (Old worldcutaneous Leishmaniasis). - L. mexicana, gây bệnh Leishmaniasis ngoài da ở thế giới mới (Newworld cutaneous Leishmaniasis). - Các Leishmania khác ở Nam Mỹ. Trước đây, các Leishmania này xếptrong tổ hợp của L. braziliensis, hiện nay gọi là L. viannia. Ở trong cơ thể muỗi và ở môi trường nuôi cấy, Leishmania có đuôi và diđộng dễ dàng, kích thước 1,5-4 x 14-20 mm, hình bầu dục. Khi trong cơ thể vậtchủ (động vật có vú và người), thì mất đuôi, sống trong tế bào (nhất là các tế bàođơn nhân), chúng nhỏ lại 2-5 mm và phát triển tại đây. 1.3. Dịch tễ học: 1.3.1. Nguồn bệnh: - Nguồn bệnh chính là động vật có vú (chó, chuột, các loài gậm nhấm...) - Người cũng được coi là nguồn bệnh. 1.3.2. Đường lây truyền: Lây truyền qua vết đốt củ muỗi cát. Leishmania nhân lên trong ruột muỗicát khoảng 8-20 ngày sau khi muỗi hút máu động vật và người có KST. Khi muỗiđốt người thì truyền bệnh. Ở người và động vật, Leishmania xâm nhập vào các tếbào đơn nhân, đại thực bào... - Ở những vùng Châu lục cũ (Châu Á, Châu Âu, Châu Phi): do giống muỗicát Phlebotomus truyền bệnh. - Ở những vùng Châu lục mới (Châu Mỹ) do giống muỗi cát Lutzomyiatruyền bệnh. 1.3.3. Đặc điểm dịch tễ, tính cảm thụ và miễn dịch: - Bệnh có ở toàn thế giới, trừ Australia chưa thấy có bệnh. - Mọi người đều có thể nhiễm bệnh. Những bệnh nhân suy giảm miễn dịch(bệnh nhân AIDS) thường dễ nhiễm bệnh và bị thể nặng hoặc từ thể ẩn thành thểcó biểu hiện lâm sàng... - Có miễn dịch suốt đời sau khi khỏi bệnh, nhưng chỉ có miễn dịch với loàiđã mắc bệnh, không bảo vệ được với những loài khác. 2. LÂM SÀNG LEISHMANIASIS PHỦ TẠNG (BỆNH KALAAZAR): Lâm sàng bệnh Kala azar giống nhau trên toàn thế giới. Tuy vậy, từngvùng có những khác nhau riêng do các chủng của L. donovani gây ra: - L. (donovani) donovani: gây bệnh ở Trung quốc, vùng Nam Á, Su dan,Kenia, Ethiopia, đôi khi ở Nam Sahara... - L. (donovani) infantum: gây bệnh ở các nước quanh Địa Trung Hải, BắcPhi, Trung Đông, Nam Âu, Trung và Tây-Nam Á, Trung quốc... - L. (donovani) chagasi: gây bệnh ở Trung và Nam Mỹ. Ngoài ra, một số chủng Leishmania khác gây bệnh da cũng có thể gâybệnh nội tạng như L. tropicana, L. amazonensis... 2.1. Thời kỳ nung bệnh: Thường 2-6 tháng (có thể 10 ngày - 24 tháng). Tại chỗ muỗi đốt nổi lên nốt sẩn nhỏ, rắn, to bằng hạt đậu, mầu hồng nhạthoặc nâu, không bị loét (khác Leishmaniasis thể da), đôi khi có vẩy trên mặt. Tìmtrong nốt sẩn sẽ thấy KST Leishmania. 2.2. Thời kỳ khởi phát: Khởi phát thường âm ỉ, không rõ. Nhưng có thể thấy mệt mỏi toàn thân,sức khoẻ suy giảm, da tái, chán ăn, sốt nhẹ, lách hơi to. Thời kỳ này chưa có thayđổi về số lợng hồng cầu, bạch cầu; chỉ có tốc độ lắng máu tăng nhẹ. 2.3. Thời kỳ toàn phát: - Sốt: kéo dài, thất thường hoặc thành cơn giống cơn sốt rét (10-20% bệnhnhân có 2 cơn sốt trong 24 giờ). Có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao. Tuy nhiên, một số ítbệnh nhân không sốt trong 2-3 tháng đầu (nhất là trẻ em). - Lách to và rắn chắc: là triệu chứng phổ biến nhất. Lách to các chiều, cóthể quá rốn hoặc vượt qua đường trắng giữa. Lách to nhưng ít đau, nếu có đau(thường gặp ở người lớn) cũng chỉ đau âm ỉ, bứt rứt ( do vỏ lách căng to nhanh). - Gan to: thường gặp, nhưng không to nhiều bằng lách. 2.4. Thời kỳ suy mòn: - Do lách to, kèm theo đói ăn và giảm trương lực cơ nên da bụng căngmỏng, lách sa, bụng ỏng, người gầy còm, suy kiệt, phù... - Da toàn thân (nhất là ở mặt) có ban sẩn to, nhỏ không đều, thường bằnghạt đậu, ban mầu nâu đỏ, sau thâm đen. Vết thâm đen tồn tại lâu nhiều năm, nêncòn gọi là bệnh hắc nhiệt (Black fever). Trong nốt sẩn có KST Leishmania. Bangặp nhiều ở người lớn, ít thấy ở trẻ em. - Thiếu máu: hồng cầu và huyết cầu tố giảm, ...