BỆNH HỌC THỰC HÀNH - SÁN KHÍ (Hernia - Hernie)

Bệnh Sán theo sách cổ chép, có hàm hai ý nghĩa khác nhau: Một là chỉ về trong bụng đau do bị kích thích, chỉ về bệnh đau lan từ bụng dưới đến dịch hoàn. Hai là dịch hoàn sưng đau. Sách ‘Nho Môn Sự Thân’ bàn về 7 chứng sán là: Hàn sán. Thủy Sán,Hồ Sán, Can Sán, Huyết Sán, Đồi Sán Và Khí Sán. Trương Tử Hòa dựa vàolý luận của người xưa, kết hợp với kinh nghiệm lâm sàng mà suy xét kỹthêm. Các chứng mà ông trình bày, trừ chứng Huyết Sán, Can Sán, thuộc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH HỌC THỰC HÀNH - SÁN KHÍ (Hernia - Hernie)BỆNH HỌC THỰC HÀNH - SÁN KHÍ (Hernia - Hernie) ……….., tháng … năm ……. BỆNH HỌC THỰC HÀNH SÁN KHÍ (Hernia - Hernie) Đại Cương Bệnh Sán theo sách cổ chép, có hàm hai ý nghĩa khác nhau: Một là chỉ về trong bụng đau do bị kích thích, chỉ về bệnh đau lan từbụng dưới đến dịch hoàn. Hai là dịch hoàn sưng đau. Thiên ‘Cốt Không Luận’ (Tố Vấn 60) viết: Mạch nhâm sinh bệnhcon trai là 7 chứng sán kết ở trong (7 chứng Sán là Quyết Sán (?????????),Xung Sán (???????), Hà Sán (???? ???), Hồ Sán (???????), Lung Sán(???????), Đồi Sán ????? ???), Đồi Sán ?????????). Chứng Hàn Sán trong sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’ chỉ nêu về chứngđau bụng, cho nên chép ở thiên đau bụng. Sách ‘Chư Bệnh Nguyên Hậu Luận ‘ gọi 7 chứng sán là: Quyết Sán(?????????), Trưng Sán (???????), Hàn Sán (???????), Khí Sán (???????),Bàn Sán (????????), Phụ Sán (??????) và Lang Sán (???????). Sách ‘Nho Môn Sự Thân’ bàn về 7 chứng sán là: Hàn sán. Thủy Sán,Hồ Sán, Can Sán, Huyết Sán, Đồi Sán Và Khí Sán. Trương Tử Hòa dựa vàolý luận của người xưa, kết hợp với kinh nghiệm lâm sàng mà suy xét k ỹthêm. Các chứng mà ông trình bày, trừ chứng Huyết Sán, Can Sán, thuộc vềbệnh ngoại khoa, còn phần lớn đều thuộc về chứng sán khí đau rút dịchhoàn. Chứng Bôn đồn khí, chứng trạng giống với chứng Xung Sán mô tảtrong sách Nội Kinh (từ bụng dưới xông lên tim mà đau; đại tiểu tiện khôngđược là Xung sán), có chỗ hơi giống nhau, vì vậy chúng tôi xếp vào đây đểgiúp dễ dàng cho việc biện chứng. Nguyên Nhân Bệnh sán tuy được coi là do mạch Nhâm gây nên, nhưng có quan hệrất mật thiết với tạng Can. Thiên ‘Kinh Mạch’ (Linh Khu 10) viết: Mạch túc quyết âm Can điqua bộ phận sinh dục, đến bụng dưới, đàn ông sinh chứng hội sán, đàn bàbụng dưới sưng, chủ yếu là ở Can sinh ra. Thiên ‘Cốt Không Luận’ (Tố Vấn 60) viết: “Nhâm mạch gây bệnh, ởnam giới thì bên trong kết thành chứng Thất Sán, ở phụ nữ thì thành chứngĐới Hạ”. Sách ‘Nho Môn Sự Thân’ viết: Các chứng sán đều thuộc về Cankinh. Sách ‘Chư Bệnh Nguyên Hậu Luận’ viết về chứng sán: Các chứngsán là âm khí tích ở trong, lại bị hàn khí lấn vào, làm cho vinh vệ không điềuhòa, huyết khí hư nhược cho nên gió lạnh lọt vào trong bụng mà thành bệnhsán. Sách ‘Cảnh Nhạc Toàn Thư’ viết: Bệnh sán khí, có hàn chứng, cũngcó nhiệt chứng, tất nhiên trước vì phong thấp, hoặc ăn thức nóng lạnh, sốnglàm cho tà tụ lại ở phần âm, đó là lúc đầu đều do hàn thấp sinh ra. Như thếđủ thấy rằng tà khí phong, hàn, thấp, nhiệt, đều có thể phát ra bệnh sán khí.Ngoài ra do khóc, giận dữ, khí mất sự thông lợi, khí hư hãm xuống, cũng cóthể gây nên bệnh. Sách ‘Chứng Trị Chân Thuyên’ viết: Cách chung, 7 chứng sán gâybệnh nếu không phải là phong lao gây nên, thì cũng là do đi đường xa giankhó, lội nước dầm băng. Sách ‘Y Học Nhập Môn’ viết: Chứng khí, sán khí, trên liền với thậndu, dưới vào bìu dái, mắc bệnh là do khóc, giận dữ sinh uất mà sưng lên,hoặc làm việc nặng nhọc cưỡi ngựa, đến nỗi hòn dái sưng trướng. Cũng có thể do tiên thiên mà thành. Sách ‘Nho Môn Sự Thân’ viết:Trẻ nhỏ cũng có bệnh này, tục gọi là tiên khí, là bệnh từ trong thai. Sách ‘Châm Cứu Học Giảng Nghĩa’ (Sán Khí) viết: “Nguyên nhângây nên bệnh Sán Khí rất nhiều nhưng không ngoài sự xâm nhập của hàn,nhiệt và thấp khí, khiến cho khí huyệt bị ủng trệ ở mạch Nhâm và kinh Cangây ra bệnh”. Biện Chứng 7 chứng Sán theo Nan Kinh là: + Lung Sán: Tiểu không thông. + Xung Sán: Đau từ bụng dưới có khí đưa lên trên. + Quyết Sán: Chứng khí công kích, bốc lên bất cứ trên dưới, phải trái,tay chân lạnh. + Hà Sán: Trong bụng có khối u (trưng hà) nóng mà đau. + Đồi Sán ????? ???): Khí làm đau nhức từ bụng dưới lan xuống đếndịch hoàn làm cho dịch hoàn sưng to như cái đấu. + Hồ Sán: Dịch hoàn chạy vào trong bụng, khi nằm xuống nó sẽ chạyra khỏi bụng, khi đứng lên nó lại tụt vào bên trong. + Đồi Sán ?????????): Dịch hoàn sưng to, cứng như đá, đau lan đếnrốn. 7 chứng sán khí do Trương Tử Hòa phân loại đã lưu truyền từ lâu, saunày vẫn theo như thếû, trong đó, trừ chứng Huyết sán, Can sán, không thuộcvào bệnh ở dịch hoàn hoặc bìu dái, còn chứng trạng của 5 thứ sán khí kháctheo sách ‘Nho Môn Sự Thân’ là: . Hàn sán: Bìu dái lạnh, cứng như đá, ngọc hành không cử động được,hoặc hòn dái bị co rút gây đau. . Đồi sán: Bìu dái sệ xuống, như cái thúng, cái đấu, không ngứa,không đau. . Thấp sán: Bìu dái không đau, mồ hôi thường ra ở âm nang, hoặc bìudái sưng đau, hình dạng giống như thủy tinh, hoặc bìu dái ngứa mà khô,chảy nước vàng, hoặc ấn vào bụng dưới có tiếng ọc ạch. 3 thứ bệnh sán ở trên, đêàu là bệnh ở bìu dái, hòn dái, hoặc sưng ...