BỆNH HỌC THỰC HÀNH - TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO

Bệnh mạch máu não cấp cũng gọi là tai biến mạch máu não là một chứng bệnh cấp tính thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Đặc điểm lâm sàng chủ yếu của bệnh là: Phát bệnh đột ngột, hôn mê và bán thân bất toại. Bệnh có thể chia làm 2 loại: Xuất huyết não (Hémorragie cérébrale) và Nhũn não (Ramollissement cérébral). Xuất huyết não bao gồm chảy máu não và chảy máu dưới màng cứng. Nhũn não bao gồm sự hình thành huyết khối và sự tắc nghẽn mạch não. Trừ thể xuất huyết dưới...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH HỌC THỰC HÀNH - TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO BỆNH HỌC THỰC HÀNH TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Accidents vasculaires cérébraux - Cerebral vascular accidents) Bệnh mạch máu não cấp cũng gọi là tai biến mạch máu não là mộtchứng bệnh cấp tính thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Đặc điểmlâm sàng chủ yếu của bệnh là: Phát bệnh đột ngột, hôn mê và bán thân bấttoại. Bệnh có thể chia làm 2 loại: Xuất huyết não (Hémorragie cérébrale) vàNhũn não (Ramollissement cérébral). Xuất huyết não bao gồm chảy máunão và chảy máu dưới màng cứng. Nhũn não bao gồm sự hình thành huyếtkhối và sự tắc nghẽn mạch não. Trừ thể xuất huyết dưới màng cứng, sách Yhọc cổ truyền Đông phương gọi một tên chung là chứng ‘Trúng Phong’. Đông y đã có nhận thức sớm về chứng tai biến mạch máu não. Cáchđây hơn hai nghìn năm, trong sách ‘Linh Khu’ đã ghi các chứng: ‘KíchBộc’, ‘Thiên Khô, ‘Phong Phì’, có các triệu chứng ghi như: Đột nhiên hônbộc, một nửa người không cử động tự chủ. Và chứng ‘đại quyết’ trong sáchTố Vấn ghi vềø cơ chế bệnh là do khí huyết cùng thượng nghịch, và nói đếntiên lượng bệnh là: ‘Khí hồi phục (phản phục) được là sống, còn không phảnphục được là chết. Sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’ gọi là chứng ‘trúng phong’ vàmô tả các triệu chứng của trúng phong như sau: Bán thân bất toại, miệngméo, nói khó, nặng thì bất tỉnh nhân sự. Sách vở đời nhà Đường (701 - 704)và đời Tống (973 - 1098) nhận thức về nguyên nhân bệnh là do hư tồn, cácthời đại sau bổ sung thêm nhiều luận thuyết, về nguyên nhân như LưuHàGian cho là do ‘hỏa’, Lý Đông Viên cho là do ‘khí hư’, Chu Đan Khê cholà ‘đờm nhiệt’. Các học giả sau này như Trương Cảnh Nhạc (đời nhà Minh),Diệp Thiên Sĩ (đời nhà Thanh) đều cho rằng bệnh là do ‘nội thương’, ‘tíchtổn’ mà thành chứ không phải do phong tà bên ngoài xâm nhập cơ thể. Vềtạng phủ mắc bệnh, các học giả Đông y đều cho rằng sách ‘Nội kinh’ viếtrằng: ‘Giận dữ nhiều thì hình khí bị tuyệt mà huyết tràn lên trên’, và ‘huyếtkhí cùng thượng nghịch’, phía trên là chỉ về não, một trong những phủ kỳhằng, là bể của tủy, khí của não, có liên hệ thông với thận. Không chỉ nhậnđịnh rằng bệnh do não, Đông y cũng cho rằng bệnh có liên hệ đến nhiều tạngphủ khác như Can, Thận, Tâm, Tỳ, Vị v.v... Việc phân loại ‘trúng kinh lạc’ và trúng tạng phủ’ chủ yếu dựa vàotriệu chứng lâm sàng: nặng nhẹ mà phân loại: Nhẹ là trúng kinh lạc, nặng làtrúng tạng phủ. Triệu chứng trúng kinh lạc thường là: Chân tay tê dại, miệngméo, hoặc nói khó, bán thân bất toại nhưng không có hôn mê. Triệu chứngtrúng tạng phủ thì bệnh nặng mê man hoặc hôn mê bất tỉnh các triệu chứnglâm sàng nặng hơn. Kết hợp với nhận thức của y học hiện đại, trước tiên cần xác định làchứng trúng phong do xuất huyết não hay do nhũn não. Nếu do xuất huyếtnão thì dùng phép thanh nhiệt, thông phủ, bình Can, tức phong, hoạt huyết,chỉ huyết là chính. Nếu là nhũn não phép chữa chủ yếu là ích khí, hóa ứ,dưỡng âm, hoạt huyết là chính. Đông y còn cho rằng ‘trúng phong là chứng bệnh dẫn đầu trong 4 loạibệnh lớn nội khoa và gắn triệu chứng bệnh với các tạng phủ c ùng tiên lượngbệnh như sau: ‘Miệng há, tay buông thông là tỳ tuyệt; Mắt nhắm là Cantuyệt; Hôn mê bất tỉnh, mũi phập phồng là Phế tuyệt; đái dầm là Thận tuyệt;Lưỡi ngắn không nói được là Tâm tuyệt; Nấc cụt không dứùt là Vị khí tuyệt. Những nghiên cứu gần đây cho thấy số người bị tai biến mạch máunão ở tuổi trung niên khá đông. Điều này cho thấy thể chất con người trên 40tuổi thường chuyển từ thịnh sang suy và bệnh tai biến mạch máu não thườngliên quan đến các bệnh mà người trên 40 tuổi hay mắc như xơ mỡ mạchmáu, cao huyết áp, bệnh tim, tiểu đường, bệnh béo phì... mà các bệnh nàythường là ‘hư chứng’ hoặc trong hư kiêm thực chứng, phù hợp với nhâïnthức của Y học cổ truyền đã ghi trong sách ‘Nội Kinh’: ‘Người ta 40 tuổi làkhí âm còn một nửa, đứng ngồi yếu. Do đó càng thấy rõ tai biến mạch máu não là bệnh nội thương mà bảnchất bệnh là hư chứng. Những tác động bên ngoài như thời tiết thay đổi độtngột hoặc những kích động tâm thần đột ngột làm cho can phong nội động,khí huyết nghịch loạn, hoặc uống rượu nhiều, ăn nhiều chất béo mỡ gây tíchtrệ tại tỳ vị tích cũng hóa nhiệt c ũng gây ra phong động, cho thấy bệnh bảnchất là hư nhưng thường kèm phong, đờm, nhiệt, ứ là vì vậy. Nói chung, tai biến mạch máu não thường có 2 thể bệnh: Xuất huyếtnão và Nhũn não có nguyên nhân và cơ chế bệnh khác nhau, triệu chứng lâmsàng có những đặc điểm riêng. Xuất huyết não thường khởi phát đột ngột,phần lớn hôn mê, bệnh cảnh lâm sàng nặng dễ dẫn đến tử vong (hôn mêcàng sâu càng kéo dài tử vong càng cao). Nhũn não thường phát bệnh từ từhơn, có những tiền triệu chứùng ít có hôn mê, tinh thần phần lớn là tỉnh táo,chỉ có liệt nửùa người, nói khó, bệnh chứng trên lâm sàng nhẹ hơn dễ hồiphục hơn. Nhưng cũng có những trường hợp nhất là những trường hợp ...