Bệnh Horton: Từ đau đầu tới mù vĩnh viễn

Bệnh Horton là bệnh viêm động mạch toàn thân nhưng biểu hiện khu trú chủ yếu ở động mạch thái dương, lứa tuổi hay mắc là người trên 60 tuổi, nữ bị nhiều hơn nam. Triệu chứng lâm sàng nổi bật nhất của bệnh là đau đầu dai dẳng vùng thái dương kèm theo những rối loạn thị giác có thể nhanh chóng dẫn đến mù mắt vĩnh viễn nếu không được xử trí kịp thời.Horton là bệnh do nguyên nhân tự miễn dịch làm viêm lớp chun trong của nhiều động mạch, đặc biệt là động mạch thái dương...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bệnh Horton: Từ đau đầu tới mù vĩnh viễn Bệnh Horton: Từ đau đầu tới mù vĩnh viễnBệnh Horton là bệnh viêm động mạch toàn thân nhưng biểu hiệnkhu trú chủ yếu ở động mạch thái dương, lứa tuổi hay mắc làngười trên 60 tuổi, nữ bị nhiều hơn nam. Triệu chứng lâm sàng nổibật nhất của bệnh là đau đầu dai dẳng vùng thái dương kèm theonhững rối loạn thị giác có thể nhanh chóng dẫn đến mù mắt vĩnhviễn nếu không được xử trí kịp thời.Horton là bệnh do nguyên nhân tự miễn dịch làm viêm lớp chuntrong của nhiều động mạch, đặc biệt là động mạch thái dương nôngvà các nhánh của động mạch cảnh ngoài. Đây là một bệnh có tínhchất di truyền.Đau vùng thái dương là dấu hiệu điển hình của bệnhĐể chẩn đoán bệnh Horton cần dựa vào các triệu chứng lâm sàngvà cận lâm sàng, trong đó đau đầu là nhóm triệu chứng nổi bậtnhất, đau ở vùng thái dương thường là đau một bên, đôi khi cả haibên. Cơn đau xuất hiện một cách tự nhiên hay do một kích thích dùchỉ là rất nhẹ vào da đầu như chải đầu, đeo kính, gội đầu… Đau cótính chất dai dẳng, cảm giác tê buốt như kim châm dưới da đầu, từvị trí khởi điểm ở thái dương đau có thể lan ra cả vùng trán, hốcmắt hoặc đỉnh chẩm cùng bên, đau tăng lên khi lạnh, đau nhiều vềđêm làm bệnh nhân mất ngủ. Trên nền đau đầu dai dẳng kiểu tăngcảm đó thỉnh thoảng có những cơn đau kịch phát dữ dội nhưkhoan, dùi ở thái dương làm người bệnh không chịu nổi phải lấytay ôm đầu vật vã, kêu la, mỗi cơn đau kịch phát này kéo dài 2-3giờ, trung bình 1-2 cơn/ngày.Một đặc điểm nữa là quan sát vùng thái dương của bệnh nhân thấyhơi sưng nề, màu da đỏ, sờ vào nóng hơn các vùng khác, đồng thờicó cảm giác thấy một đoạn mạch máu dày, cứng, ngoằn ngoèo,mạch đập yếu hoặc không đập, ấn rất đau. Tất cả những triệuchứng trên là biểu hiện của viêm động mạch thái dương nông, tuynhiên, ở đầu ngoài động mạch thái dương bị tổn thương thì một sốđộng mạch khác như động mạch mắt, chẩm và đặc biệt là độngmạch mặt cũng bị viêm gây thiếu máu cục bộ ở những cơ nhai làmcho bệnh nhân đau nhiều khi làm động tác nhai, giảm hoặc hết đaukhi ngừng nhai gọi là triệu chứng “khập khễnh của hàm”.Ngoài ra, một số bệnh nhân còn đau cả lưỡi, họng, nuốt, nói khódo tổn thương những động mạch chi phối vùng đó. Một nhóm triệuchứng rất hay gặp nữa là các triệu chứng về thị giác, tùy theo mứcđộ tắc mạch máu của hệ thống động mạch cảnh ngoài mà rối loạnthị giác biểu hiện khác nhau. Những biểu hiện thường gặp là sợánh sáng, nhìn đôi, lác mắt (do liệt cơ vận nhãn), mù thoảng qua,màn sương mù trước mắt, ảo thị, rối loạn thị trường… và cuốicùng là mù mắt. Những biến chứng này có thể xuất hiện đột ngột,tiến triển nhanh, không hồi phục làm mất thị lực bệnh nhân chỉtrong vòng vài giờ đến vài ngày nếu không được điều trị kịp thời.Chính vì vậy, bệnh Horton là một cấp cứu nội khoa. Bên cạnh đó,người bệnh thường mất ngủ, chán ăn, gầy sút và sốt theo nhiềudạng khác nhau từ hâm hấp sốt cho đến sốt rất cao, tuy vậy, khôngphải bệnh nhân nào cũng có đầy đủ các triệu chứng trên, một sốbệnh nhân chỉ có duy nhất một triệu chứng sốt đơn độc kéo dài màkhông tìm thấy nguyên nhân gì. Một số trường hợp khác lại cóbiểu hiện giả viêm đa khớp gốc chi, người bệnh đau nhiều khớp,đặc biệt là đau khớp vai hai bên nhưng không bị hạn chế vận độngkhớp, những dấu hiệu viêm khớp này thường xuất hiện trước hoặcđi kèm theo triệu chứng đau đầu.Điều trị bệnh càng sớm càng tránh được nhiều biến chứngTuy nhiên, để chẩn đoán chính xác bệnh Horton thì cần phải làmthêm một số xét nghiệm như máu lắng tăng, rối loạn đông máu, rốiloạn miễn dịch và đặc biệt là sinh thiết động mạch thái dương cóchọn lọc dựa trên siêu âm Doppler hoặc chụp động mạch cảnhngoài để kết quả chính xác hơn.Về vấn đề điều trị bệnh Horton, thuốc corticoid (như prednison,solu-medrol) là biện pháp điều trị duy nhất có hiệu quả, điều trịbằng corticoid càng sớm thì càng tránh được những biến chứng vềmắt cho người bệnh, có thể nói khi người thầy thuốc đã nghi ngờ làbệnh Horton thì không cần chờ kết quả sinh thiết động mạch tháidương nữa mà nên điều trị corticoid ngay cho bệnh nhân.Đánh giá hiệu quả điều trị, tức thời là giảm sốt và giảm đau ngaytrong ngày, các dấu hiệu viêm nhiễm và tốc độ máu lắng dần trở lạibình thường trong 1-2 tháng. Trong một số trường hợp, người ta cóthể dùng một vài thuốc khác như dapson hoặc thuốc chống viêmnon-steroid kết hợp với corticoid trong giai đoạn điều trị củng cố,ngoài ra nếu có viêm các động mạch lớn thì phải dùng cả thuốcchống đông để dự phòng huyết khối. Tuy nhiên, không được tự ýdùng thuốc corticoid mà phải dùng theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyênkhoa. ...