Bệnh Liệt Rung ( Parkinson )

Không biết bắt đầu tự bao giờ, mà trong việc nghiên cứu y khoa học, có một thói quen lấy tên người khám phá ra sự việc để đặt cho kết quả một công trình nghiên cứu của người đó. Vi khuẩn gây ra bệnh lao mang tên vi trùng Koch, là tên của bác sĩ người Ðức Robert Koch đã tìm ra vi sinh vật này vào năm 1882;
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bệnh Liệt Rung ( Parkinson )Bệnh Liệt Rung ( Parkinson ) BS Nguyễn Ý Ðức , Kiều bào MỹKhông biết bắt đầu tự bao giờ, mà trong việc nghiên cứu y khoa học, cómột thói quen lấy tên người khám phá ra sự việc để đặt cho kết quả mộtcông trình nghiên cứu của người đó. Vi khuẩn gây ra bệnh lao mang tên vitrùng Koch, là tên của bác sĩ người Ðức Robert Koch đã tìm ra vi sinh vậtnày vào năm 1882; bệnh phong mang tên bác sĩ người Na Uy GerardHansen; phương pháp khử trùng bằng sức nóng mang tên nhà bác họcLouis Pasteur của Pháp...và cả trăm tên riêng khác. Thật là một vinh dự chocác nhà nghiên cứu và cũng là để tỏ lòng tri ân của quần chúng đối với cácvị này..Bệnh Liệt Rung thường được gọi nhiều hơn với tên Bệnh Parkinson.Parkinson là tên của vị bác sĩ giải phẫu người Anh, James Parkinson, sinhnăm 1755 và mất năm 1824. Năm 1817, ở tuổi 62, ông xuất bản tác phẩm“Eassay on the Shaking Palsy”, diễn tả rõ ràng hơn về những cơn rung củamột số bệnh nhân mà các thầy thuốc đương thời nói tới. Ông thấy rằng,người bệnh bắt đầu có cơn rung giật cách hồi ở một chi, rồi cơn rung trởnên không kiểm soát được. Khi người bệnh thay đổi vị trí bất thình lình thìcơn rung ở chi đó ngừng để rồi lại rung ở chân hoặc cánh tay phía bên kia.Ông cũng nhấn mạnh tới sự liên hệ giữa rung với liệt, với bước đi lảo đảongắn-đi đâm vầm- (festination), với dáng điệu khom khom lưng, cứng nhắccủa người bệnh. Theo ông, liệt chỉ tạm thời mặc dù bệnh có trầm trọng.Tình trạng rung của các cơ đã được diễn tả trong các văn bản y học từnhiều ngàn năm về trước bởi nhiều nhà nghiên cứu như Galen, Leonardo daVinci, Franciscus de la Boe... Tiếp nối công trình của Parkinson, nhiều nhàkhoa học khác đã công bố các khám phá mới về bệnh rung liệt, cả vềnguyên nhân bệnh cũng như về trị liệu.Trước đây, người ta cho rằng liệt rung gây ra do tai biến não, bệnh của tủysống, của cơ...Một trăm năm sau khi bác sĩ Parkinon diễn tả bệnh, người tađã khám phá ra nguyên nhân chính của Liệt rung. Ðó là sự hoại tử của vùngchất xám (substantia nigra) trong não bộ. Vào thập niêm 1800, bác sĩ Thầnkinh nổi danh Jean M. Charcot của Pháp đã đề nghị đặt tên của bác sĩParkinson cho bệnh Liệt Rung.Parkinson là bệnh thoái hóa dần dần của hệ thần kinh trung ương, thườngthấy ở lớp người ngoài 50 tuổi, rất ít khi thấy ở tuổi trẻ. Nam giới bị bệnhnhiều hơn nữ giới một ít. Bệnh vừa mãn tính vừa tăng lên đều đều. Mãntính vì bệnh kéo dài một thời gian lâu. Tăng đều đều có nghĩa là bệnh trởnên trầm trọng với thời gian. Diễn tiến và các triệu chứng của bệnh thay đổitùy từng cá nhân.Nguyên nhânParkinson vẫn còn được coi như vô căn (idiopathic), có nghĩa là một bệnhmà nguyên nhân chưa được biết rõ. Một số yếu tố có thể có liên hệ vớibệnh liệt rung là tác dụng phụ của vài loại thuốc trị bệnh tâm thần(phenothiazine, thioxanthene, reserpine...), viêm nhiễm virus não, ngộ độckhí carbon monoxide, khoáng manganese, một loại thuốc gây nghiện tổnghợp từ chất gây mê (narcotic), thiểu tuần hoàn não, tuổi cao, di truyền...Ðiều mà y khoa học biết rõ về bệnh Parkinson là: não bộ người bệnh khôngsản xuất được chất dopamine.Dopamine là một trong nhiều chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter),chuyển tín hiệu điện năng giữa các tế bào thần kinh, tới các cơ quan để tạora hành động. Các công việc như học hỏi, suy nghĩ, cất bước đi, giơ taycầm đồ vật... đều do não bộ điều khiển và chất dẫn truyền thần kinh chuyểnmệnh lệnh tới các bộ phận liên hệ để hành động. Dopamine do một nhóm tếbào não gọi là substantia nigra xản xuất. Trong bệnh Parkinson, tế bào củavùng xám đen này bị hủy hoại và không sản xuất ra dopamine. Các tín hiệuxuất phát từ não bảo cơ thể khi nào cử động, cử động ra sao... bị gián đoạn,khiến cho người bệnh không khởi sự và kiểm soát được các cử động, dángđiệu... của mình một cách bình thường.Nhưng nguyên do gây ra sự hủy hoại các tế bào của substantia nigra vẫnchưa được biết rõ.Triệu chứngCác dấu hiệu của bệnh xuất hiện từ từ, không rõ rệt nên rất khó mà nhận ravà nhiều khi có thể nhầm lẫn với các bệnh khác. Thường thường, người nhàhoặc bạn bè lại phát hiện một vài dấu hiệu sớm ở người bệnh, như nét mặtvô cảm, dáng đi cứng nhắc, rung bàn tay... Có người thấy cơ bắp cứng, đilại không vững, mất thăng bằng; có người bắt đầu bằng rung tay, dễ mệtmỏi, bước chân kéo lê, nét mặt thẫn thờ, phát ngôn khó khăn...Người tuổicao, người yếu sức khỏe cũng có thể có các dấu hiệu này. Cho nên, khó màxác định thời gian khởi đầu của bệnh. Nhưng khi đã tới giai đoạn xa, bệnhParkinson có một số dấu hiệu chính sau đây :1. Rung khi nghỉDấu hiệu này thường thấy ở hầu hết các bệnh nhân Parkinson. Ðặc điểmcủa rung là sụ chuyển động nhịp nhàng, đều đều, từ 4 tới 6 lần trong mộtgiây, thường là ở bàn tay, khi người bệnh không làm việc, và họ khôngkiểm soát được. Ðôi khi rung cũng xảy ra ở cánh tay, chân, cằm, mặt, cổ,môi, lưỡi...Cường độ rung thay đổi tùy theo thời gia ...