BỆNH THIẾU VITAMIN A Ở TRẺ EM (Kỳ 1)

Bệnh khô mắt do thiếu vitamin A là một bệnh thiếu dinh dưỡng thường gặp ở trẻ dưới 3 tuổi. Là nguyên nhân chính gây mù lòa cho trẻ em trước đây và hiện nay vẫn là mối đe dọa lớn cho trẻ em các nước đặc biệt là các nước đang phát triển. Đây là bệnh có tính chất xã hội liên quan đến tình trạng vệ sinh, chế độ ăn của trẻ em.1. Chuyển hóa và vai trò sinh lý của vitamin A trong cơ thể: 1.1. Nguồn cung cấp vitamin A: Vitamin A có trong thức...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH THIẾU VITAMIN A Ở TRẺ EM (Kỳ 1) BỆNH THIẾU VITAMIN A Ở TRẺ EM (Kỳ 1) Bộ môn Nhi Trường Đại học Y dược Huế Bệnh khô mắt do thiếu vitamin A là một bệnh thiếu dinh dưỡng thườnggặp ở trẻ dưới 3 tuổi. Là nguyên nhân chính gây mù lòa cho trẻ em trước đây vàhiện nay vẫn là mối đe dọa lớn cho trẻ em các nước đặc biệt là các nước đang pháttriển. Đây là bệnh có tính chất xã hội liên quan đến tình trạng vệ sinh, chế độ ăncủa trẻ em. 1. Chuyển hóa và vai trò sinh lý của vitamin A trong cơ thể: 1.1. Nguồn cung cấp vitamin A: Vitamin A có trong thức ăn từ 2 nguồn: - Retinol: chỉ có trong thức ăn động vật đặc biệt là gan cá thu, sữa, trứng, dễhấp thu. - Thức ăn thực vật có nhiều tiền vitamin A (sắc tố carotenoide), khi vào cơthể chuyển thành vitamin A. Khó hấp thu hơn 6 lần so với Retinol. Trong nhómnày thì carotene có hoạt tính sinh học gấp 2 lần các carotenoide khác. Các raumàu xanh đậm, các loại củ, quả màu da cam có chứa nhiều carotene: rau ngót, càchua, cà rốt. Vitamin A và các carotenoide rất nhạy cảm với oxy trong không khí và ánhsáng, bền vững với nhiệt độ vừa phải, tan trong chất béo, không tan trong nước,tích lũy trong tế bào mỡ của gan nhưng trong thịt và mỡ gia súc thì không đángkể. 1.2. Chuyển hóa vitamin A: Vitamin A được hấp thu qua ruột non nhờ mỡ, muối mật, và dịch tụy. Phầnlớn vitamin A được vận chuyển tới gan và tích lũy ở gan dưới dạng ester trong cáctế bào mỡ. Khoảng 80% vitamin A trong thức ăn được hấp thu trong đó 60% tíchlũy ở gan, 40% nhanh chóng chuyển hoá và bài tiết theo phân và nước tiểu. Ởngười bình thường dự trữ ở gan chiếm khoảng 90% lượng vitamin A trong cơ thể.Khi ra khỏi gan, ester retinin thủy phân thành retinol, kết hợp với một protein đặchiệu: protein gắn retinol (retinol binding protein: RBP). RBP được tổng hợp ở ganvà chỉ giải phóng vào máu dưới dạng kết hợp RBP-Retinol. RBP vận chuyểnretinol từ gan tới các cơ quan đích. Khi thiếu vitamin A, giải phóng RBP bị ứcchế, retinol và RBP trong huyết thanh bị giảm. Thiếu kẽm có liên quan đến chuyểnhóa vitamin A và cản trở sự oxy hóa ở võng mạc. 1.3. Vai trò của vitamin A trong cơ thể: - Vitamin A có tác dụng góp phần trong quá trình tăng trưởng. Thiếuvitamin A sẽ làm cho trẻ chậm lớn. - Ở mắt, vitamin A kết hợp với một protein để tổng hợp Rhodopsin cần chosự nhìn khi thiếu ánh sáng. Do đó biểu hiện sớm của bệnh là quáng gà: giảm khảnăng nhìn trong bóng tối. - Vitamin A cần thiết cho quá trình biệt hoá các tổ chức biểu mô, khi thiếuvitamin A sự sản xuất các niêm dịch bị giảm, da khô và sừng hoá các niêm mạcphế quản, dạ dày, ruột… Biểu mô giác mạc, kết mạc và và ống dẫn các tuyến lệ bịsừng hoá dẫn đến bệnh khô mắt. Từ kết mạc, sự sừng hóa lan sang giác mạc gây ranhuyễn giác mạc. - Vitamin A tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch. Tỷ lệ mắc bệnh ỉachảy, và viêm đường hô hấp ở trẻ thiếu vitamin A nhiều hơn ở trẻ bình thường. Vìthế người ta gọi vitamin A là vitamin chống nhiễm khuẩn. - Phòng ngừa ung thư nhưng chưa rõ ràng. 1.4. Nhu cầu viatamin A: Thay đổi theo lứa tuổi và giới hoặc tình trạng củaphụ nữ. Đối với trẻ < 1 tuổi là 300 g/ngày. Phụ nữ cho con bú nhu cầu cao nhất là 850 g/ngày. Trong cơ thể, cứ 2 g Caroten cho 1g Retinol. Sự hấp thu Caroten ở ruột nonkhông hoàn toàn, khoảng 1/3. Như vậy cần có 6g Caroten để có 1g Retinol; đốivới các Carotenoid khác là 12g. 1 đơn vị quốc tế (UI) tương đương 0,3g Retinol kết tinh. 2. Dịch tễ học: - Theo Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG) hàng năm có trên 500.000 trẻ embị mù do thiếu vitamin A và 2/3 số đó đã chết. Ngoài ra có 6 - 7 triệu trẻ em bịthiếu vitamin A ở mức độ nhẹ và vừa, số trẻ này thường dễ mắc các bệnh nhiễmkhuẩn hô hấp, ỉa chảy. - Ở nước ta bệnh lưu hành ở tất cả các địa phương, nhất là nơi có nền kinhtế kém và là bệnh có ý nghĩa sức khoẻ cộng đồng. Năm 1988: trẻ < 5 tuổi bị mắcbệnh là 0,78%, trong đó tổn thương giác mạc là 0,07% và sẹo giác mạc là 0,12%cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn của TCYTTG (0,05%). Hầu hết các trường hợpkhô, nhuyễn giác mạc hoạt tính gặp ở trẻ 12 - 36 tháng. Trẻ 25 - 36 tháng mắcbệnh nhiều nhất với biểu hiệu lâm sàng nặng nhất. - Từ năm 1995-2000, nhờ chương trình phủ vitamin A toàn quốc, chúng tađã đẩy lùi được bệnh mù dinh dưỡng mà trước đây có khoảng 5 - 7 ngàn trẻ bị đedoạ mù vĩnh viễn do thiếu vitamin A. Tỷ lệ khô loét giác mạc hoạt tính dẫn tớimù loà từ chỗ 7 lần cao hơn so với ngưỡng quy định của TCYTTG, nay giảmxuống thấp hơn mức có ý nghĩa sức khoẻ cộng đồng. Hiện nay, thiếu vitamin Athể tiền lâm sàng vẫn còn cao (10,8% ở trẻ em và trên 30% ở b ...