Bi kịch hóa trần thuật - Một phương thức tự sự (Trên cứ liệu

Bi kịch hóa trần thuật - Một phương thức tự sự (Trên cứ liệu "Cánh đồng bất tận" của Nguyễn Ngọc Tư)Văn xuôi Vi ệt Nam th ời gian g ần đây thiên v ề tìm tòi đ ổi m ới cách k ể. Hứ ng
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bi kịch hóa trần thuật - Một phương thức tự sự (Trên cứ liệu Bi kịch hóa trần thuật - Một phương thức tự sự (Trên cứ liệu Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư) Văn xuôi Vi ệt Nam th ời gian g ần đây thiên v ề tìm tòi đ ổi m ới cách k ể.Hứ ng thú c ủa các nhà văn cũng nh ư các nhà nghiên c ứu phê bình là v ấnđề cách k ể nh ư th ế nào hơn là vấn đ ề kể cái gì . Đây cũng là đi ều h ợp quyluật, nó đ ẩy cách sáng t ạo, cách hi ểu, cách ti ếp nh ận v ề g ần h ơn v ới đ ặctrưng th ẩm m ỹ c ủa văn h ọc. M ột trong nh ững cách k ể đ ượ c nhi ều ng ườiquan tâm và đã có nh ững v ận d ụng thành công nh ất đ ịnh là bi k ịch hoá tr ầnthu ật . Ở bài vi ết này chúng tôi xin đi tìm hi ểu cách k ể này d ựa trên c ứ li ệuh ai tác ph ẩm đ ượ c gi ải th ưở ng H ội Nhà văn: Cánh đ ồng b ất t ận củ aNguy ễn Ngọc T ư (Gi ải th ưở ng năm 2006) và V à khi tro b ụi củ a Đoàn MinhPhượ ng (Gi ải th ưở ng năm 2007). Lý thuy ết t ự s ự tr ướ c nay ghi nh ận hai hình th ức tr ần thu ật c ơ b ản:trần thu ật ở ngôi th ứ ba (khách quan hoá) và tr ần thu ật ở ngôi th ứ nh ất (ch ủquan hoá). Cách phân bi ệt này m ới ch ỉ d ừng ở hình th ức b ề ngoài ch ứ ch ưađi sâu vào ph ươ ng th ức t ự s ự bên trong. Đi ều này cũng ch ứng t ỏ ng ười tach ưa xem ng ườ i k ể đ ứng g ần hay xa các s ự ki ện, nhân v ật trong truy ện m ộtcách c ụ th ể. Chúng tôi đ ặt v ấn đ ề bi k ịch hoá tr ần thu ật, c ụ th ể h ơn là bikịch hoá nhân v ật ng ườ i k ể chuy ện đ ể tìm hi ểu sâu h ơn m ột b ước c ụ th ểh oá hình th ức tr ần thu ật ở ngôi th ứ nh ất. Theo chúng tôi khi ng ười k ể đ ượcnhân v ật hoá s ẽ tho ả mãn hai ch ức năng: ch ức năng miêu t ả hoàn c ảnh,không gian, th ời gian, các bi ến c ố s ự ki ện và ch ức năng phát hi ện ra th ế gi ớibên trong c ủa nhân v ật ng ườ i k ể chuy ện. Ng ười k ể không ch ỉ k ể mà cònđóng vai là m ột nhân v ật, do v ậy t ất y ếu ph ải bi ểu hi ện nh ững quan ni ệm,s uy nghĩ, tình c ảm v ới ngôn ng ữ, gi ọng đi ệu c ủa m ột con ng ười c ụ th ể. Vìthế câu chuy ện không ch ỉ lôi cu ốn s ự chú ý c ủa ng ười đ ọc theo dòng các s ựki ện mà còn lôi cu ốn ng ườ i đ ọc vào c ả l ời k ể, cách k ể. Nh ờ th ế đã t ạo rah ai hi ệu qu ả : t ạo ra ảo giác ở đ ộc gi ả v ề tính khách quan c ủa n ội dung câuchuy ện và th ể hi ện đ ậm nét d ấu ấn ch ủ quan c ủa ng ười k ể chuy ện. Đi ềunày đã đượ c hai nhà văn Nguy ễn Ng ọc T ư và Đoàn Minh Ph ượng v ận d ụngkhá thành công trong tác ph ẩm c ủa mình. 1. Bi k ịch hoá tình hu ống Chúng ta đ ều cho r ằng đ ể t ạo ra đ ượ c m ột truy ện hay ng ườ i vi ết ph ảis áng t ạo ra đ ượ c m ột tình hu ống h ấp d ẫn. Ở c ả hai truy ện Cánh đ ồng b ấtt ận và V à khi tro bụi đều t ạo ra một tình hu ống bi k ịch. Ở Cánh đ ồng b ấtt ận là bi k ịch gia đình tan v ỡ b ắt đ ầu t ừ chuy ện ngo ại tình c ủa ng ười m ẹ.Hậ n đ ời, h ận tình ng ườ i cha phóng l ửa đ ốt nhà r ồi đ ưa hai con lênh đênhtrên chi ếc thuy ền nh ỏ làm ngh ề chăn v ịt, nay đây mai đó ki ếm s ống. Ở Vàkhi tro bụi là bi k ịch c ủa m ột ng ườ i v ợ có ng ườ i ch ồng ch ết b ất đ ắc kỳ t ửv ì tai n ạn giao thông. Không ch ịu n ổi n ỗi đau, n ỗi cô đ ơn, ng ười v ợ cũng đit ìm cái ch ết b ằng cách lên m ột chuy ến xe l ửa đ ịnh đ ến mộ t nơi b ất kỳ và s ẽt ự vẫn trên cu ộc hành trình b ằng cách u ống thu ốc ng ủ. Nh ững tình hu ốngnày không m ới. Chúng đ ều là nh ững tình hu ống bi k ịch mang tính gi ải thoát.Ngườ i cha đ ưa hai con lên m ột chi ếc thuy ền cũng là m ột cách gi ải thoátkhỏi bi k ịch gia đình b ị tan v ỡ, bi k ịch b ị ph ản b ội. Hành đ ộng phóng l ửa đ ốtnhà c ủa ngườ i cha ( Cánh đồng b ất t ận ), hành động rũ b ỏ không th ươ ng ti ếcnhà c ửa, c ủa c ải, k ỉ ni ệm c ủa ng ườ i v ợ ( Và khi tro b ụi ) là nh ững hành đ ộngcự tuy ệt tuy ệt đ ối v ới hi ện t ại. Đó là nh ững hành đ ộng tiêu c ực. Xét d ướigóc đ ộ c ấu trúc th ể lo ại, nh ững tình hu ống này tăng c ường tính bi k ịch chocâu chuy ện, lôi cu ốn s ự chú ý dõi theo nh ững s ự ki ện ti ếp theo. Không ng ẫunhiên, hai tác gi ả đ ều đ ể cho nhân v ật c ủa mình gi ải thoát” b ằng cách dichuy ển trong m ột không gian vô đ ịnh. Cánh đ ồng có th ể là không gian xácđịnh nh ưng cánh đồng b ất t ận l ại là không xác đ ịnh, không gi ới h ạn,không ph ươ ng h ướ ng. Xét d ướ i góc đ ộ ý nghĩa, nó kh ơi g ợi lòng c ảmthươ ng, xót xa cho s ố ph ận con ng ườ i, nh ất là đ ối v ới ng ười ph ụ n ữ b ơ v ơt ứ cố vô thân n ơi đ ất khách (Và khi tro b ụi) , v ới trẻ em nghèo không đ ượ cs ự chăm sóc đ ầy đ ủ c ủa cha m ẹ ( Cánh đ ồng b ất t ận) . 2. Bi kịch hoá không - th ời gian Ch ọn ng ườ i k ể chuy ện là m ột cô gái m ới l ớn (N ương) th ất h ọc ch ưat ừng trải còn ng ỡ ngàng tr ướ c nh ững sóng gió va đ ập c ủa cu ộc đ ời, h ồnnhiên k ể l ại chuy ện c ủa gia đình mình và c ủa chính mình đã góp ph ần t ạo ram ộ t đ ặc đi ểm d ễ th ấy ở Cánh đ ồng b ất t ận là s ự h ồn nhiên. Chính đi ều nàyđã nói rõ m ặt m ạnh, m ặt y ếu (mà ...