Cá chép ở đồng Bương Cấn

Cá chép, tên chữ Hán gọi là Lý ngư. Trong dân gian cá chép được coi là loài cá tôn quý, gắn với tích cá chép vượt vũ môn hóa thành rồng vào dịp tháng Ba: “Bao giờ cá chép hóa rồng/ Đền ơn cha mẹ bế bồng ngày xưa” Cá chép cũng là vật linh, được nhân dân ta cung kính dâng lên tổ tiên, các vị thần thánh và Táo Quân vào dịp Tết ông Công ông Táo 23 tháng Chạp. Có biết bao thơ văn, tranh hoạ về đề tài cá chép. Dòng tranh dân gian Hàng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cá chép ở đồng Bương Cấn Cá chép ở đồng Bương CấnCá chép, tên chữ Hán gọi là Lý ngư. Trong dân gian cá chép được coi là loài cá tônquý, gắn với tích cá chép vượt vũ môn hóa thành rồng vào dịp tháng Ba: “Bao giờcá chép hóa rồng/ Đền ơn cha mẹ bế bồng ngày xưa”Cá chép cũng là vật linh, được nhân dân ta cung kính dâng lên tổ tiên, các vị thần thánhvà Táo Quân vào dịp Tết ông Công ông Táo 23 tháng Chạp. Có biết bao thơ văn, tranhhoạ về đề tài cá chép. Dòng tranh dân gian Hàng Trống có tranh Lý Ngư vọng nguyệt nổitiếng. Trong đông y, ăn cá chép kết hợp với các vị thuốc có thể chữa được một số bệnhnhư gan, thận, kể cả bệnh ung thư bởi cá chép bổ tì, lợi tiểu, tiêu phù, thông sữa, chữa ho,lở loét, bổ thai…Với những người làm nghề chài lưới thì cá chép là giống mang lại điều may mắn, tốtlành. Thế nên đến dịp xuân về, khi những hạt mưa xuân lất phất rơi cũng là lúc cá chépvào bờ đẻ trứng và dân chài lưới, dân thuỷ cơ lại rủ nhau đi săn cá chép.Cá chép thì nơi nào trên đất Việt Nam chẳng có. Nhưng chẳng ở đâu có giống cá chépđẹp và ngon như cá chép ở vùng Bương Cấn . Người dân Bương Cấn thường tự hào vềgiống chép quý quê mình bởi nó đẹp hơn cả cá chép trong tranh Lý ngư Vọng nguyệt.Theo cụ Sỹ Danh Tuyên 84 tuổi và cụ Cấn Văn Tính 75 tuổi người Cấn Xá Thượng thìgiống cá ấy có đôi mắt rất to, màu hồng đỏ, vẩy cũng rất to, hình tròn, mềm, có ánh vànglấp lánh.Đặc biệt đầu cá chép có khuôn hình giống đầu rồng, béo múp, mang màu đỏ hồng, mìnhthuôn dài, da cá có màu vàng, đuôi màu đỏ hồng, ánh vàng nhũ. Dân Bương Cấn Hữucòn gọi là cá Gáy. Cá nặng trung bình từ 2-3kg/con, con to nặng từ 5-7kg. Cá chỉ sốngtrong đầm lầy nước sâu, chỉ ăn cỏ, ăn rong, tắm bùn nên thịt rất ngon. Khi ăn, thịt cá béomà không ngấy, mềm mà không nát và rất thơm nếu như không cho gia giảm.Cá được người Cấn Hữu chế biến thành nhiều món như cá rán, cá nấu (gồm nấu riêu, omdưa) và cá hấp. Ngon nhất là cá hấp vì nó giữ được hương vị thơm, béo, ngậy, ngọt đậmđà của cá. Cá thường được hấp bằng rượu nếp trắng. Dù hấp, dù rán, dù nấu riêu hay omdưa thì gia giảm không thể thiếu được cho cá chép đó là gừng và hành tăm, mà phải làloại gừng già và hành tươi mới ngon. Khi mổ cá, người ta phải mổ rất khéo sao cho ruộtcá không vỡ. Bởi ruột cá chép Đầm Bung ngon, giòn, thơm, bùi, béo do các lá mỡ quấnquanh nên không ai vứt bỏ như cá chép thông thường. Vẩy cá cũng mềm và ngon nên ítkhi người ta đánh vẩy mà để nguyên rồi chế biến.Trước Cấn Hữu là một chằm lầy, trước núi ven sông. Chính địa thế ấy đã tạo ra nhiềuđầm hồ, trong đó có một cánh đồng rộng lớn rất trũng lầy, gọi là Đầm Bung hay đồngBung cũng thế. Đầm còn có tên gọi khác là cánh đồng Thập Cửu bởi có 19 làng của 2huyện Quốc Oai, Chương Mỹ vây quanh, muốn qua đầm phải dùng đò di chuyển. ĐầmBung sâu đến nỗi người dân quanh vùng thường răn bảo nhau: “Con một thì chớ đi đòĐầm Bung”. Trong cánh đầm sâu và rộng ấy chỉ toàn cỏ lăn, cỏ lác mọc cao quá đầungười khiến cánh đầm trở nên huyền bí, xa vời. Dưới đầm sâu chỉ có cỏ chân vịt sống nênnước rất trong và ngọt.Đầm Bung nước sâu nên khó đánh bắt vì vậy cá tôm ở đây rất nhiều. Nhất là khi mùamưa đến nước sông Tích, sông Cấn gần đó tràn vào khiến lượng cá về đây nhiều vô kể.Dân Quốc Oai thường có câu ví: “Đòn Cấn Xá, cá Đầm Bung” (đòn Cấn Xá là đòn đánhvõ hiểm hóc của dân Cấn Xá. Cá Đầm Bung là chỉ cá ở đây nhiều vô tận và ngon, nhất làloài cá chép sống trong đầm). Theo các cụ già ở Cấn Xá thì cá chép Đầm Bung chỉ ưasống ở nước sâu và sạch, đẻ ít, khó nuôi, lại chỉ xuất hiện vào những ngày trời trong,nắng đẹp.Cùng với 3 vật quý khác, cá chép Đầm Bương Cấn Hữu đã trở thành vật quý được baođời nay truyền tụng: “Sài Sơn chi biển bức, Cấn Xá chi lý ngư, Khánh Hiệp chi kỳ bành,Linh Chiểu chi úng thái”(Dơi ngựa Sài Sơn, cá chép Cấn Xá (đều thuộc huyện QuốcOai), cua đồng Khánh Hiệp, rau muống Linh Chiểu (của huyện Phúc Thọ)). Sách “SơnTây tỉnh địa chí” của Phạm Xuân Độ khẳng định đó là tứ dị – 4 của ngon vật lạ của đấtSơn Tây dùng để cung tiến vua chúa.Loài dơi quý ở Sài Sơn thịt rán thơm, ngon mà không cần ướp gia vị. Khi đặt miếng thịtdơi vào lưỡi cảm nhận có mùi thơm của quả chín. Thịt loài dơi này còn chữa được nhiềubệnh. Đây là loài dơi quý mà trong sách Đại Nam nhất thống chí có nói đến.Cua Khánh Hiệp (thuộc xã Tam Hiệp, huyện Phúc Thọ) sống ở gò Ma Khống. Cua đómình to bằng cái bát ăn cơm, mai mầu vàng rộm. Mỗi năm, người ta chỉ thấy cua bò rangoài một lần vào một ngày bất thường. Nên ai trông thấy phải thông báo để mọi ngườiđến bắt đem tiến vua.Rau muống tiến vua ở Linh Chiểu (Phúc Thọ) được trồng một cách độc đáo: Người ta bắtnhững con ốc to đem về làm cho ốc chết, rồi cấy mầm rau muống vào từng con ốc đó.Mầm rau muống sống lớn lên nhờ chất của con ốc. Khi rau muống dài độ một gang taythì người ta mang những con ốc – rau muống (để nguyên như thế) đem tiến vua.Lại nói về vùng Bương Cấn , Trải qua bao đời, những cánh đồng bát ngát mênh mông ...