Các biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông

Trong dạy học lịch sử ở Trường phổ thông, do đặc trưng môn học, tài liệu nói chung và đồ dùng trực quan quy ước1 cùng với tài liệu thành văn2 nói riêng đóng vai trò rất quan trọng. Nó không chỉ phục vụ cho việc hình thành tri thức, mà còn góp phần giáo dục và rèn luyện kỹ năng học tập bộ môn. Trong phạm vi bài viết này, tác giả chỉ trình bày vắn tắt một số biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn và lấy ví dụ qua dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1975 đến 1986.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thôngTẠP CHÍ KHOA HỌC, ðại học Huế, Số 66, 2011CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG ðỒ DÙNG TRỰC QUAN QUY ƯỚCKẾT HỢP VỚI TÀI LIỆU THÀNH VĂN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬỞ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNGNguyễn Tuấn AnhTrường ðại học Sư phạm, ðại học HuếTÓM TẮTTrong dạy học lịch sử ở Trường phổ thông, do ñặc trưng môn học, tài liệu nói chung và12ñồ dùng trực quan quy ước cùng với tài liệu thành văn nói riêng ñóng vai trò rất quan trọng.Nó không chỉ phục vụ cho việc hình thành tri thức, mà còn góp phần giáo dục và rèn luyện kỹnăng học tập bộ môn. Trong phạm vi bài viết này, tác giả chỉ trình bày vắn tắt một số biện phápsử dụng ñồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn và lấy ví dụ qua dạy học lịchsử Việt Nam từ năm 1975 ñến 1986 (chương trình nâng cao).1. ðặt vấn ñềHiện nay, trong công cuộc ñổi mới ñất nước, khi mà “ñầu tư cho giáo dục làñầu tư phát triển” và “giáo dục là quốc sách hàng ñầu” [1, trang 151], ðảng và Nhànước ta ñã rất quan tâm ñến giáo dục. Tuy nhiên, trong thực tiễn chất lượng dạy và họclịch sử ở trường phổ thông chưa ñáp ứng ñược yêu cầu ñặt ra. Một trong những nguyênnhân dẫn ñến tình trạng này là do phương pháp dạy của giáo viên còn nặng về nhồi nhétkiến thức, chưa phát huy ñược tính tích cực, chủ ñộng, sáng tạo của học sinh. Vấn ñề ñặtra là phải tìm ra phương pháp dạy học thích hợp hơn, tạo ñược say mê, hứng thú chongười học.Do ñặc ñiểm nhận thức của môn lịch sử là học sinh không thể trực tiếp quan sátñối tượng vì tất cả ñã lùi về quá khứ. Việc học tập lịch sử cũng phải tuân thủ các nguyêntắc của con ñường biện chứng của việc nhận thức mà V.I. Lênin ñã nêu “từ trực quansinh ñộng ñến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng ñến thực tiễn” [4, trang 270].Vì vậy việc tạo biểu tượng, hình thành khái niệm, nêu quy luật và rút ra bài học lịch sửlà yêu cầu cần thiết ñối với việc dạy học lịch sử. Và một biện pháp quan trọng ñể tạobiểu tượng, hình thành khái niệm lịch sử cho học sinh là sử dụng ñồ dùng trực quan quyước kết hợp với tài liệu thành văn. Qua ñó giúp học sinh rút ra ñược quy luật và bài học1ðồ dùng trực quan quy ước gồm các loại bản ñồ lịch sử, ñồ thị, sơ ñồ, niên biểu…Tài liệu thành văn ñược hiểu là những sử liệu cho ta những thông tin về các sự kiện ñã xảy ra ñược ghilại bằng chữ viết qua các kênh thông tin khác nhau.219lịch sử; nhận thức về lịch sử một cách sinh ñộng, sâu sắc; nhớ lâu nhớ kĩ các sự kiện,hiện tượng lịch sử và khắc phục tình trạng “hiện ñại hóa” lịch sử của học sinh.ðể góp phần vào việc ñổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở Trường trung họcphổ thông hiện nay, theo chúng tôi, giáo viên phải xem việc sử dụng ñồ dùng trực quanquy ước kết hợp với tài liệu thành văn trong dạy học lịch sử là cần thiết. Bài viết này sẽñề cập ñến biện pháp của việc sử dụng ñồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệuthành văn.2. Các trường hợp và biện pháp sử dụng ñồ dùng trực quan quy ước kết hợp vớitài liệu thành văn trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông2.1. Sử dụng ñồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn ñể cụthể hóa các sự kiện, hiện tượng lịch sửViệc sử dụng ñồ dùng trực quan quy ước kết hợp với tài liệu thành văn hướng ñếncụ thể hóa về không gian, thời gian, ñặc ñiểm và bản chất… của sự kiện lịch sử sẽ gópphần kích thích hứng thú học tập của học sinh, giúp học sinh nhớ và khắc sâu, có ấntượng mạnh về sự kiện và do ñó khó phai mờ những kiến thức lịch sử ñã ñược tiếp nhận.Ví dụ khi giảng bài 29: Việt Nam trong năm ñầu sau ñại thắng mùa xuân 1975,Mục I. Tình hình hai miền Bắc – Nam sau ñại thắng mùa xuân 1975. Giáo viên nên chohọc sinh ñọc trước nội dung mục này và nêu câu hỏi: Phân tích những thuận lợi và khókhăn của hai miền sau 1975?. Sau khi học sinh suy nghĩ và trả lời, giáo viên chốt lạibằng cách ñưa: “Sơ ñồ những thuận lợi và khó khăn của hai miền sau năm 1975”.Thuận lợiKhó khănMiền Nam hoàn toàn giải phóng, cả nước bước vào kỉnguyên ñộc lập, thống nhất tiến lên chủ nghĩa xã hội.- Miền Bắc: Bị tàn phá nặng nề- Miền Nam: + Chính trị: Chính quyền Sài Gòn ở ñịaphương vẫn còn tồn tại+ Cơ sở xã hội bị tàn phá nặng nề+ Cơ sở kinh tế: Nhỏ bé, phân tán, lệ thuộcKết hợp cung cấp cho các em một ñoạn tài liệu thành văn: “Chủ nghĩa thực dânmới của ñế quốc Mĩ tăng cường thống trị và sự lũng ñoạn của tư sản nước ngoài ñã tạora tầng lớp tư sản mại bản ở miền Nam nước ta… Ngày nay chúng là bọn ñầu sỏ ñầu cơtích trữ phá rối thị trường, gây tác hại ñến ñời sống nhân dân… Tình hình chính trị xãhội ở miền Nam hiện nay còn phức tạp; bọn phản ñộng chưa bị quét sạch, vẫn tiếp tụchoạt ñộng phá hoại. Các tệ nạn xã hội do chế ñộ cũ ñể lại rất nặng nề” [2, trang 406407] ñể giúp các em lĩnh hội kiến thức một cách nhanh chóng và sâu sắc dung lượngkiến thức như ñã nêu ở sơ ñồ trên.20Tiếp theo, giáo viên nêu thêm một câu hỏi: Từ những thuận lợi và ...