Các phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kinh tế: Khái niệm luận và phân loại

Bài viết được xây dựng dựa trên khuôn mẫu của một nghiên cứu khái niệm luận nhằm đưa ra một cái nhìn khái quát về các cách thức phân loại phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kinh tế, tập trung vào sự khác biệt giữa các phương pháp luận. Một số nghiên cứu liên quan đến khoa học nghiên cứu và thống kê được sử dụng để làm cơ sở lý thuyết cho việc phân tích, đánh giá khung phân loại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kinh tế: Khái niệm luận và phân loại CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG LĨNH VỰC KINH TẾ: KHÁI NIỆM LUẬN VÀ PHÂN LOẠI ThS.Trần Thùy Nhung & Lê Thị Xuân Thu Khoa Quản trị, Trường Đại học Luật TP.HCM TÓM TẮT Bài viết được xây dựng dựa trên khuôn mẫu của một nghiên cứu khái niệm luận nhằm đưa ra một cái nhìn khái quát về các cách thức phân loại phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực kinh tế, tập trung vào sự khác biệt giữa các phương pháp luận. Một số nghiên cứu liên quan đến khoa học nghiên cứu và thống kê được sử dụng để làm cơ sở lý thuyết cho việc phân tích, đánh giá khung phân loại. Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến phương thức phân loại phương pháp nghiên cứu gồm loại hình nghiên cứu, tính chất nghiên cứu, thiết kế nghiên cứu và đặc điểm dữ liệu… Trong đó, bài viết đi sâu vào trình bày các phương pháp nghiên cứu thuộc phương pháp luận bộ môn kinh tế dưới góc nhìn hẹp. Hệ thống quan điểm và ứng dụng thuộc phương pháp luận chung chỉ được đề cập dưới hình thức tổng quan. 1. Giới thiệu Về mặt lý thuyết nghiên cứu khoa học, kinh tế là một bộ môn khoa học xã hội, đòi hỏi phải có những nghiên cứu mang tính hệ thống quan điểm và tri thức kinh nghiệm, đồng thời phải bám sát và phản ánh vấn đề thực tiễn. Vì vậy, việc lựa chọn phương pháp nghiên cứu thích hợp là một yêu cầu cơ bản của mọi nghiên cứu khoa học thuộc lĩnh vực kinh tế. Mặc dù trong thực tế, phương pháp phân loại theo dữ liệu đang chiếm ưu thế, đặc biệt trong các nghiên cứu thực nghiệm, nhưng các phương pháp tiếp cận khác đều có đóng góp hữu ích vào việc nâng cao kiến thức và cải thiện chất lượng nghiên cứu (Jemna, 2016). Theo đó, phương pháp nghiên cứu (Research Methods) là toàn bộ các công cụ hỗ trợ cho quá trình nghiên cứu khoa học, bao gồm việc thu thập dữ liệu hoặc bằng chứng để phân tích nhằm khám phá thông tin mới hoặc tạo ra sự hiểu biết tốt hơn về một vấn đề đang được nghiên cứu. Có nhiều loại phương pháp nghiên cứu khoa học. Các phương pháp khác nhau được sử dụng tùy thuộc vào hình thái của nghiên cứu khoa học (Palmatier & Houston, 2018) và góc độ mà nhà nghiên cứu muốn thực hiện (Buckley, 1976). Đồng thời, phương pháp nghiên cứu khoa học là hệ thống các nguyên lý, quan điểm liên quan đến thế giới quan (Žukauskas và đồng sự, 2018), là khung lý luận cơ sở của nghiên cứu. Do đó, phân loại dựa trên phương pháp luận là cách thức cơ sở và cần thiết trù bị cho hoạt động lựa chọn phương pháp nghiên cứu thích hợp. Mặt khác, là một công cụ chủ chốt có thể khái quát và xây dựng lý thuyết, các nghiên cứu khái niệm luận đang là một xu thế tất yếu của hoạt động nghiên cứu kinh tế, đặc biệt là nghiên cứu marketing (Jaakkola, 2020). Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu thường gặp rủi ro trong việc đề xuất khuôn mẫu và thiết kế nghiên cứu cơ sở vì tính chính thống của tổng quan nghiên cứu tham khảo. Vì vậy, mặc dù vấn đề phân loại phương pháp nghiên cứu khá phổ biến trong 169 các nghiên cứu khoa học thực nghiệm nhưng thường tập trung vào phương pháp thu thập dữ liệu. Mục đích của bài viết này là làm nổi bật việc phân chia căn cứ theo phương pháp luận với lập luận rằng hệ thống quan điểm, đánh giá về nhân sinh quan, thế giới quan không chỉ phụ thuộc vào tri thức kinh nghiệm mà còn có sự khác biệt giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau (tri thức khoa học). Bài viết dựa trên khuôn mẫu của bài báo khái niệm luận dưới dạng Tổng hợp lý thuyết và giải thích, phân loại mô hình. Vì vậy, kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm nền tảng để thiết kế nghiên cứu khác trong tương lai, đồng thời, cung cấp một cái nhìn khái quát về những cách thức triển khai nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế. 2. Cơ sở luận và tổng quan nghiên cứu liên quan 2.1. Cơ sở luận về nghiên cứu khoa học Nghiên cứu khoa học là một hoạt động thuộc về xã hội, nhằm khám phá và tích lũy những hiểu biết về bản chất, quy luật tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư duy một cách có hệ thống. Nghiên cứu khoa học cũng có thể là những quá trình áp dụng các ý tưởng, nguyên lý để tìm ra tri thức (Babbie, 1986). Hệ thống tri thức này hình thành trong lịch sử và không ngừng phát triển trên cơ sở thực tiễn xã hội, được phân biệt thành 2 hệ thống tri thức gồm: tri thức kinh nghiệm và tri thức khoa học. Nghiên cứu khoa học được triển khai thông qua một quy trình cụ thể gồm xác định đề tài nghiên cứu, đối tượng và phạm vi, xem xét tính khả thi, tìm kiếm cách thức thu thập và xử lý dữ liệu thích hợp, … Theo đó, phương pháp nghiên cứu là lý luận mang tính thực tiễn của nghiên cứu (Slick, 2002), là cách thức thu thập lý thuyết để kiểm định lý thuyết của nghiên cứu (Bernstein, 1983), là một trong những bước cần thiết và bắt buộc trong một nghi ...