CÁC VẤN ĐỀ TÂM LÝ GIA ĐÌNH MỘT GÓC NHÌN THEO QUAN ĐIỂM HỆ THỐNG

Cây có cội, nước có nguồn Không ai lại không được sinh ra và lớn lên từ gia đình. Trong xã hội đang phát triển hôm nay, dường như các mối quan hệ gia đình ngày một xa cách hơn, mờ nhạt hơn trước đây rất nhiều. Tuy nhiên, những nghiên cứu vẫn cho thấy, dù cá nhân chúng ta có trưởng thành, rời xa gia đình, hoặc thậm chí có "đoạn tuyệt" với gia đình, thì đâu đó vẫn tồn tại một số quy luật vận hành từ nguồn cội gia đình ngấm ngầm chi phối và ảnh hưởng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁC VẤN ĐỀ TÂM LÝ GIA ĐÌNH MỘT GÓC NHÌN THEO QUAN ĐIỂM HỆ THỐNG CÁC VẤN ĐỀ TÂM LÝ GIA ĐÌNH MỘT GÓC NHÌN THEO QUAN ĐIỂM HỆ THỐNG Cây có cội, nước có nguồn Không ai lại không được sinh ra và lớn lên từ gia đình. Trong xã hội đang phát triển hôm nay, dường như các mối quan hệ gia đình ngày một xa cách hơn, mờ nhạt hơn trước đây rất nhiều. Tuy nhiên, những nghiên cứu vẫn cho thấy, dù cá nhân chúng ta có trưởng thành, rời xa gia đình, hoặc thậm chí có đoạn tuyệt với gia đình, thì đâu đó vẫn tồn tại một số quy luật vận hành từ nguồn cội gia đình ngấm ngầm chi phối và ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta hôm nay. Có một tổ chức bên trong gia đình Bình thường, chúng ta vẫn hình dung về gia đình chỉ đơn giản như một nơi hội tụ, gắn bó những con người thân thương, cùng huyết thống, và cùng chia sẻ cùng một nơi cư trú... Thế nhưng, cuộc sống của những con người ấy lại luôn chịu ảnh hưởng bởi những những luật lệ, những trật tự sắp xếp, c ùng những vai trò của từng cá nhân thành viên bên trong gia đình - những điều mà tự lúc nào đã hình thành bên trong gia đình gốc của chúng ta, những quy định bất thành văn, từ đó khiến gia đình trở thành một thực thể có tổ chức riêng, có đặc tính phát triển đặc thù riêng của từng gia đình, dù vẫn tuân theo các quy luật vận hành chung của cả xã hội. Có thể nói một cách khái quát, gia đình là tập hợp các thành viên có mối dây liên hệ gắn bó hoặc do cùng một huyết thống (cha mẹ - con, anh chị em ruột...) hoặc do luật định (vợ-chồng, con nuôi...), và những thành viên ấy cùng chia sẻ chung một (nhiều) nơi cư trú, và cùng chịu ảnh hưởng chung từ những quy luật vận hành nêu trên. Những quy luật ấy là gì? Những khái niệm gia phong hoặc nối dõi từ lâu đã được nhắc đến và phân tích nhiều tại Việt Nam, một đất nước ở phương Đông vốn rất coi trọng vấn đề nguồn cội của một cá nhân. Gia phong là một hệ thống các khuôn mẫu, phép tắc, nhằm quy định, cho phép các thành viên trong gia đình tương tác, trao đổi với nhau, thông qua đó mỗi cá nhân trong gia đình phải tuân thủ các quy tắc và làm tốt các vai trò theo sự đòi hỏi của gia đình. Sự nối dõi lại nhấn mạnh không phải ở cơ cấu sắp xếp hiện thời, mà thể hiện ở chỗ tính kế thừa các giá trị truyền thống xuyên qua nhiều thế hệ trong tộc họ, thông qua đó những hành vi ứng xử và chuẩn mực sống của một người trong hiện tại, dù ít hay nhiều, vẫn chịu sự ảnh hưởng của những kỳ vọng và đòi hỏi của tộc họ từ quá khứ. Cấu trúc gia đình Salvador Minuchin, một nhà tâm lý trị liệu gia đình nổi tiếng người Mỹ gốc Argentina, quan niệm gia đình như một cơ cấu tổ chức, trong đó các thành viên được sắp xếp vào những thang bậc (hierarchy) có trật tự, mỗi người đảm nhận những chức năng và vai trò cụ thể. Trong cơ cấu ấy, có những đường ranh giới (boundary) phân chia giữa những người hoặc nhóm người có vai trò khác nhau. Một sơ đồ cấu trúc gia đình có thể được phác họa một cách đơn giản như sau: B M -------------------- T1 G2 G3 (B: Bố - M: Mẹ - T1: con trai đầu - G2 và G3: hai con gái) Có một đường ranh giới phân chia giữa bố mẹ và ba người con thành hai tiểu hệ thống: tiểu hệ thống bố mẹ và tiểu hệ thống con cái; cả hai tiểu hệ thống đều thuộc về một hệ thống chung là cả gia đình và mỗi tiểu hệ lại có những vai trò, chức năng phụ thuộc qua lại với tiểu hệ kia. Bố và Mẹ đồng thời cũng tạo thành tiểu hệ vợ chồng - tương tự như vậy, ba người con cũng tạo thành tiểu hệ anh chị em - khi ta xem xét vai trò và chức năng giữa họ với nhau. Minuchin nhấn mạnh vào vào tính chất linh hoạt của những đường ranh giới ấy; tính chất linh hoạt nhiều hay ít của các đường ranh giới thể hiện bản chất các mối quan hệ và sự giao tiếp giữa các thành viên, giữa các tiểu hệ bên trong gia đình. Các đường ranh giới phân chia giữa các cá nhân hoặc giữa các tiểu hệ thống với nhau có thể ở một trong ba trạng thái sau: Ranh giới cứng nhắc: là loại ranh giới thể hiện sự xa cách rõ ràng giữa các thành viên, ngăn trở sự giao lưu, thông hiểu giữa các thành viên và các tiểu hệ. Ranh giới lỏng lẻo: là loại ranh giới không rõ ràng, nó xóa nhòa tính cách riêng tư của các cá nhân, khiến các thành viên như bị kết dính lại, khó phân định được cái riêng và cái chung, làm hạn chế sự phát triển tính độc lập và bản sắc của các cá nhân. Đường ranh giới được xem là lành mạnh gọi là ranh giới uyển chuyển (hay ranh giới rõ ràng): là loại ranh giới thể hiện trạng thái trong đó từng thành viên, từng cá nhân vẫn được phép phát triển như một chủ thể độc lập, trong khi vẫn duy trì những gắn bó tình cảm, giao lưu, trao đổi các thông tin hiệu quả với những thành viên khác bên trong gia đình. Đường ranh giới có thể thay đổi tùy theo giai đoạn phát triển của gia đình. Khi cần một sự kết dính, để gia tăng sự gắn bó giữa các thành viên thành một khối, các đường ran ...