Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ

Bài viết nhằm nghiên cứu ứng dụng mô hình lực hấp dẫn trong thương mại của Timbergen để phân tích tình hình xuất khẩu, nhằm nhận diện và đánh giá tác động của các nhân tố đến kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG HOA KỲ TS. Đỗ Thị Hương Trường Đại học Kinh tế Quốc dân ThS. Nguyễn Thị Thơ Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh Tóm tắt Hoa Kỳ là thị trường dẫn đầu nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam hàng năm và là thị trường mà Việt Nam đạt thặng dư thương mại lớn nhất trong năm 2016. Tốc độ tăng trưởng thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong 10 năm trở lại đây luôn đạt mức tăng trưởng cao, cán cân thương mại hàng hóa song phương đạt mức thặng dư về phía Việt Nam. Để các thành quả trên được duy trì và phát triển, chúng ta cần phải xác định và làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ, từ đó có các giải pháp thích hợp nhằm đẩy mạnh hơn nữa hoạt động xuất khẩu hàng hóa vào thị trường này. Bài viết nhằm nghiên cứu ứng dụng mô hình Lực hấp dẫn trong thương mại của Timbergen để phân tích tình hình xuất khẩu, nhằm nhận diện và đánh giá tác động của các nhân tố đến kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ. Từ khóa: Nhân tố ảnh hưởng, Hoa Kỳ, xuất khẩu. 1. Các mô hình và cách tiếp cận về thƣơng mại quốc tế Nhà kinh tế học Tinbergen năm 1962 đã đưa mô hình lực hấp dẫn để nghiên cứu dòng chảy thương mại song phương trong kinh tế quốc tế. Mô hình này giải thích kim ngạch trao đổi thương mại song phương giữa các quốc gia tùy thuộc vào GDP, khoảng cách địa lý. Timbergen cho rằng, xuất khẩu tỷ lệ thuận với quy mô kinh tế các nước xuất khẩu và nhập khẩu (GDP) và tỷ lệ nghịch với khoảng cách địa lý giữa hai nước. Sau hơn 40 năm ra đời, mô hình hấp dẫn trong thương mại quốc tế đã được ứng dụng phổ biến, để phân tích xu hướng và yếu tố tác động thương mại quốc tế. Từ nghiên cứu cơ bản của Timbergen năm 1962, các học giả sau này đã thêm vào mô hình các nhân tố khác có ảnh hưởng kim ngạch xuất khẩu, như: dân số, GDP bình quân đầu người, ngôn ngữ chung, biên giới chung, các hiệp định 463 thương mại khu vực, thuế quan và các chính sách phi thuế quan,… Joel Hynaunye Eita (năm 2008) trong nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu của Mamibia: Tiếp cận theo mô hình lực hấp dẫn”[5] đã chứng minh, kim ngạch xuất khẩu của Namibia chịu ảnh hưởng tích cực từ GDP của Namibia và nước nhập khẩu, biến giả là thành viên của EU, Cộng đồng phát triển Nam Phi (S DC), có chung biên giới với Namibia, ảnh hưởng tiêu cực từ GDP bình quân đầu người nước nhập khẩu và khoảng cách địa lý giữa hai nước, GDP bình quân đầu người nước xuất khẩu và tỷ giá hối đoái không có ý nghĩa trong mô hình. Hatab, Romstad, Huo (năm 2010) trong đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu nông nghiệp i Cập: Tiếp cận theo mô hình lực hấp dẫn”[6] đã áp dụng mô hình hấp dẫn và cho rằng GDP i cập, GDP nước nhập khẩu, biến chung biên giới và ngôn ngữ tác động cùng chiều đến kim ngạch xuất khẩu nông sản của i Cập, GDP bình quân đầu người i Cập, khoảng cách địa lý 2 nước tác động ngược chiều. Qua các nghiên cứu thực nghiệm ứng dụng lớp mô hình lực hấp dẫn của Timbergen cho thấy, các yếu tố tác động tích cực đến xuất khẩu của một ngành, một quốc gia gồm: GDP nước xuất khẩu, nước nhập khẩu, dân số nước nhập khẩu, GDP bình quân đầu người nước nhập khẩu, yếu tố, như: có chung biên giới,… Yếu tố tác động tiêu cực là khoảng cách địa lý giữa hai nước. Các yếu tố như tỷ giá, hiệp định thương mại, thành viên của các tổ chức kinh tế,… tác động tích cực hay tiêu cực đến xuất khẩu lại phụ thuộc rất nhiều vào việc vận dụng chính sách của các quốc gia. 2. Mô hình đề xuất và phƣơng pháp nghiên cứu Dựa trên cơ sở lý thuyết và những nghiên cứu đã được các nhà kinh tế học thực hiện trước đây, nhóm tác giả đã đề xuất mô hình lực hấp dẫn cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ như sau: LnEXP01t = β0+β1LnGDP1t+β2LnGDP2t+β3LnGDPPC2t+ β4LnERt+β5D1+  t Trong đó: - EXP01t: Kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Hoa Kỳ trong năm t, được tính bằng triệu USD - GDP1t: GDP Việt Nam năm t, được tính bằng triệu USD - GDP2t: GDP Hoa Kỳ trong năm t, được tính bằng triệu USD 464 - GDPPC2t: GDP bình quân đầu người Hoa Kỳ trong năm t, được tính bằng triệu USD - D1: xem xét có sự khác biệt về giá trị xuất khẩu giữa việc ký hết hiệp định song phương Việt Nam - Hoa kỳ hay không. Do đó, tác giả giả định năm có Hiệp định thương mại song phương giữa Việt Nam Hoa kỳ đã được ký kết, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ sẽ tăng lên. - ε t : sai số ngẫu nhiên - β0: là hệ số chặn của mô hình - β1, β2, β3, β4, β5: mức tác động của từng yếu tố đến mô hình - Dấu kỳ vọng: β1, β2, β3, β4, β5 > 0 Nghiên cứu này sử dụng phương pháp bình phương nhỏ nhất (Ordinary Least Squares - OLS) để ước lượng mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến Giá trị xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ. Các biến thời gian được sử dụng trong nghiên cứu này là dữ liệu theo quý, từ năm 2000 đến năm 2016. Cụ thể như sau: Bảng 1. Mô tả các biến sử dụng trong mô hình nghiên cứu Ký hiệu Đơn vị Tên biến Nguồn số liệu biến tính EXP01t Kim ngạch xuất khẩu từ Triệu USD Tổng cục Thống kê Việt Nam sang Hoa Kỳ trong năm t GDP1t GDP Việt Nam năm t Triệu USD Thông tin thị trường Hoa Kỳ (VCCI) GDP2t GDP Hoa Kỳ trong năm t Triệu USD Bộ Thương mại Hoa Kỳ và Ngân hàng ...