Cách để có điểm cao về văn xuôi tự sự

Tác phẩm văn xuôi tự sự chiếm tỉ lệ lớn trong các bài học của các học sinh ôn thi tốt nghiệp THPT và thi vào đại học. Bài viết sau giúp các bạn học và có điểm thi cao về văn xuôi tự sự. 1. Vấn đề tóm tắt cốt truyện tác phẩm văn xuôi tự sự Tự sự là phương thức tái hiện đời sống qua các sự kiện, biến cố và hành vi con người trong toàn bộ tính khách quan của nó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách để có điểm cao về văn xuôi tự sự Cách để có điểm cao về văn xuôi tự sựTác phẩm văn xuôi tự sự chiếm tỉ lệ lớn trong các bài học của các học sinh ônthi tốt nghiệp THPT và thi vào đại học. Bài viết sau giúp các bạn học và cóđiểm thi cao về văn xuôi tự sự.1. Vấn đề tóm tắt cốt truyện tác phẩm văn xuôi tự sựTự sự là phương thức tái hiện đời sống qua các sự kiện, biến cố và hành vi conngười trong toàn bộ tính khách quan của nó. Ở đây, tư tưởng và tình cảm của nhàvăn thâm nhập sâu sắc vào sự kiện và hành động của con người, nhà văn kể lại, tảlại những gì xảy ra bên ngoài mình, khiến cho người đọc có cảm giác rằng hiệnthực được phản ánh trong tác phẩm là một thế giới tạo hình xác định đang tự tồntại, phát triển, không phụ thuộc vào tình cảm, ý muốn của người viết.Để hiểu được nội dung phản ánh, để phân tích được các giá trị về mặt tư tưởng lẫnnghệ thuật của một tác phẩm tự sự, cần tóm tắt chính xác cốt truyện của nó. Có thểxem tóm tắt cốt truyện là yêu cầu có tính chất tạo nền, là cơ sở để từ đó tìm hiểucác vấn đề khác của tác phẩm. Cách tóm tắt cốt truyện thể hiện mức độ thâm nhậptác phẩm, năng lực bao quát và khả năng diễn đạt cô đúc, gãy gọn của người tómtắt.Hiểu một cách ngắn gọn, cốt truyện là hệ thống sự kiện cụ thể được tổ chức theoyêu cầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định của nhà văn. Nhờ cốt truyện, nhà văn thểhiện sự hình thành, đặc điểm của mỗi tính cách cũng như sự tác động qua lại giữacác tính cách. Cũng nhờ cốt truyện, nhà văn tái hiện các xung đột xã hội, chứng tỏnăng lực, cách thức chiếm lĩnh thực tại khách quan của mình. Dù đa dạng, mọi cốttruyện đều trải qua một tiến trình vận động có hình thành, phát triển và kết thúc.Mỗi cốt truyện thường bao gồm các thành phần sau:- Trình bày: giới thiệu thời kì lịch sử, khung cảnh cụ thể của sự việc.- Khai đoan: nêu tình huống, vấn đề nảy sinh để người đọc chú ý theo dõi.- Phát triển: diễn tả sự tiến triển của hành động, của tính cách, của mâu thuẫn,xung đột.- Đỉnh điểm (hoặc cao trào): hành động, tính cách, mâu thuẫn được phát triển đếnđộ cao nhất, căng thẳng nhất.- Kết cục (hoặc mở nút): giải quyết, kết thúc một quá trình phát triển của mâuthuẫn.Đó là kể một cách đầy đủ, theo trình tự thông thường. Tuy nhiên, không phải bấtcứ cốt truyện nào cũng bao hàm đầy đủ các thành phần như vậy. Mặt khác, trình tựcác thành phần ấy cũng biến hóa sinh động như cuộc sống muôn màu và tùy theo ýđồ nghệ thuật của nhà văn.Từ khái niệm xác định như trên, muốn tóm tắt được cốt truyện một tác phẩm tự sự,trước tiên cần đọc kĩ tác phẩm và trả lời được những câu hỏi sau:- Hoàn cảnh xã hội, thời kì lịch sử mà tác phẩm phản ánh, tái hiện?- Chủ đề của tác phẩm?Cách tổ chức cốt truyện của nhà văn bao giờ cũng gắn với sự thể hiện có hiệu quảchủ đề, tư tưởng của tác phẩm. Vì thế, hiểu chủ đề, ý đồ tư tưởng của nhà vănchúng ta mới định hướng đúng dòng phát triển của cốt truyện cũng như nội dungcụ thể, trực tiếp của tác phẩm.- Nhân vật chính của tác phẩm và các bước phát triển của tính cách, của số phậnnhân vật ấy? Các chi tiết, sự kiện quan trọng trong tác phẩm tác động tới cuộc đờinhân vật?Trên cơ sở đọc kĩ tác phẩm, nắm vững kiến thức cơ bản theo yêu cầu trên mới cóthể đi đến xây dựng văn bản tóm tắt. Một văn bản tóm tắt cốt truyện thông th ườngcó hai bước chính sau:- Giới thiệu ngắn gọn về xuất xứ tác phẩm, về đề tài và chủ đề của tác phẩm.- Tóm tắt các bước phát triển của dòng cốt truyện dựa vào những sự kiện nổi bật,những chặng đường diễn biến của tính cách, số phận các nhân vật chủ yếu.Khi tóm tắt cốt truyện, cần chú ý vị trí của các nhân vật và mối quan hệ tương tácgiữa chúng. Nhân vật chính thường xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm, có vai tròchi phối đối với các nhân vật khác và góp phần chủ yếu thể hiện nội dung, bộc lộchủ đề của tác phẩm. Bởi thế, cần quan tâm đến những bước ngoặt trên đường đờinhân vật chính. Chẳng hạn, cốt truyện của truyện ngắn Chí Ph èo (Nam Cao) xoayquanh trục hai nhân vật điển hình Chí Phèo – Bá Kiến và diễn biến mối quan hệgiữa hai nhân vật này. Tóm tắt cốt truyện của Chí Phèo, phải dựa vào lai lịch, thânphận của Chí từ một đứa bé bị bỏ rơi đến đi ở, làm thuê rồi vô cớ bị cụ Bá đẩy đi ởtù, dựa vào những lần Chí Phèo đến nhà Bá Kiến sau khi ở tù về để thấy được quátrình tha hóa tất yếu của Chí khi gặp phải kẻ thống trị xảo quyệt, gian ngoan nh ưBá Kiến, thấy được số phận bi thảm của kẻ trượt quá xa khỏi xã hội loài người.Mặt khác, khi tóm tắt truyện ngắn này, cần đặc biệt chú ý đến thời điểm Chí Phèotình cờ gặp Thị Nở, được người đàn bà ấy thương yêu, chăm sóc. Người cố nônglương thiện với những ước muốn bình dị bấy lâu nay bị vùi lấp trong con quỉ dữChí Phèo sống dậy… Năm ngày đêm được làm người… Rồi Thị Nở đột ngột cựtuyệt chung sống. Sự kiện này khiến Chí Phèo vỡ lẽ, tự ý thức ra tấn bi kịch bị cựtuyệt quyền làm người ở mình để từ đó đi đến hành động trả thù quyết liệt cuối tácphẩm.Cần chú ý rằng các sự kiện, bước ngoặt trong cuộc đời nhân vật không phải baogiờ cũng được bố cục theo trình tự thời gian bởi phụ thuộc vào cách tổ chức nghệthuật của nhà văn. Ví dụ, Kim Lân mở đầu Vợ nhặt bằng miêu tả cuộc trở về lạlùng của Tràng với người phụ nữ lạ tới căn nhà tồi tàn cuối xóm ngụ cư lúc cuốichiều. Sự xuất hiện của người phụ nữ đi sau Tràng đã khuấy động không khí tốisầm của xóm ngụ cư nghèo khổ, khiến mọi người phải chú ý, ngạc nhiên. Rồichính Tràng cũng ngạc nhiên với việc mình đã có vợ. Tại sao có cuộc trở về ấy?Tại sao có những ngạc nhiên ấy? Đặt người đọc trước sự chờ đợi, từ đó, như đểgiải đáp, Kim Lân mới ngược dòng thời gian kể lại hai lần tình cờ gặp gỡ, tầm phơtầm phào mà được vợ của Tràng. Cốt truyện được nhà văn tổ chức làm sao thểhiện có hiệu quả nghệ thuật chủ đề, tư tưởng của tác phẩm, làm sao lôi cuốn, hấpdẫn được người đọc. Đặc biệt, cách tổ chức cốt truyện, kết cấu tác phẩm th ườnggắn với sự lựa chọn điểm nhìn, lựa chọn nhân vật trần thuật. Nguyễn Trung Thànhkhông đóng ...