Cải lương – Thăng trầm cùng thời gian

Miền Tây Nam bộ là chiếc nôi của cải lương, một thể loại ca kịch sân khấu dựa trên những điệu ca của đờn ca tài tử. Từ khi hình thành, cải lương luôn phát triển, dung hợp được tinh hoa của các thể loại khác làm phong phú thêm cho mình. Cải lương phát triển tuồng truyện theo kịch nói Tây phương như chia màn, hồi; thay đổi lối ước lệ tượng trưng của hát bội, trích đoạn các điệu ca của đờn ca tài tử, bổ sung dân ca để phong phú bài bản, thậm chí cả tân...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cải lương – Thăng trầm cùng thời gian C i lương – Thăng tr m cùng th i gian Mi n Tây Nam b là chi c nôi c a c i lương, m t th lo i ca k ch sân kh u d a trên nh ng i u ca c a n ca tài t . T khi hình thành, c i lương luôn phát tri n, dung h p ư c tinh hoa c a các th lo i khác làm phong phú thêm cho mình. C i lương phát tri n tu ng truy n theo k ch nói Tây phương như chia màn, h i; thay i l i ư c l tư ng trưng c a hát b i, trích o n các i u ca c a n ca tài t , b sung dân ca phong phú bài b n, th m chí c tân nh c phù h p v i th i i. C i lương ch m i hình thành không lâu, nhưng nó ã vư t tr i nhi u th lo i ca k ch cũ. Nó ã vui bu n, n i trôi cùng v i bao th h ngư i Vi t su t t Nam ra B c, khi th nh khi suy, chìm n i theo dòng th i gian… C i lương xu t phát t th lo i n ca tài t mà ra. Vào cu i th k 19, n ca tài t ã phát tri n hoàn ch nh t n, ca, bài b n. Ngư i ca di n c tâm tr ng c a bài hát b ng nh ng i u b , g i là l i ca ra b , là hi n tư ng t phát theo t ng bài b n riêng m t. Ca ra b xu t hi n u tiên Vĩnh Long trong nhóm n ca tài t c a ông T ng H u nh. Nhưng khi nó ư c ưa lên sân kh u M Tho, ra m t qu n chúng r ng rãi, thì m i ư c chú tr ng. Lúc ó, TP M Tho có r p chi u bóng Casino c a ông Châu Văn Tú, lôi cu n khách coi hát bóng (cinéma), Th y 5 Tú m i nhóm n ca tài t c a ông Nguy n T ng Tri u ph di n văn ngh trư c khi chi u bóng. Các ngư i ca u ng i trên b ng a sân kh u, khi ca i u T i oán c a bài Bùi Ki m - Bùi Ông - Nguy t Nga c a ông Trương Duy To n vi t (1885 - 1957) v i bút hi u M ng T , các nhân v t i áp nhau: - Ki m t thi r t tr v Bùi Ông m ng nhi c nhún tr Trách cháng quá ham b vui chơi. - Ki m thưa tài b t th ng th i Con l nào không lo b công danh Tu i con còn xuân xanh Ơn cha m con chưa n áp, ó cha ơi!... Cô Ba c di n vai Nguy t Nga v a hát v a ra b v i các di n viên khác. Khán gi ng d y v tay hoan hô. êm nào cũng v y, khán gi ch t c ng r p, coi h t ph n di n n ca tài t có ca ra b , nhi u khán gi tho mãn ra v không coi chi u bóng, sau tr thành di n chính, hát bóng là ph . Năm 1914-1915 ca ra b phát tri n t i i m nh, nó c n m t hình th c m i phát tri n, vì l i chơi c a n ca tài t h n h p. Th là ban nh c ư c ưa vào cánh gà sân kh u, các di n viên ca di n ra b theo bài b n tu ng tích, m i u tu ng ng n sau tu ng dài, cu n hút ngư i xem t u n cu i. Năm 1917 Sa éc có gánh xi c c a th y André Th n, i lưu di n kh p nơi, th y l i ca ra b ư c qu n chúng khán gi yêu thích, th y Th n d p luôn gánh xi c l p gánh hát, m i ông Trương Duy To n v d ng v L c Vân Tiên, chia làm nhi u màn, h i theo truy n cùng tên c a C Chi u, ây là lo i tu ng sơ khai u tiên, di n âu cũng ông khách. Th y gánh hát c a th y Th n làm ăn khá, th y 5 Tú ch r p M Tho li n chuy n t nhóm n ca tài t thành gánh hát, thuê ho sĩ v phông, màn trang trí, t ch c ban nh c có c nh c Tây, ào kép luy n t p k lư ng… sân kh u hoàn ch nh g n gi ng như hi n nay. Ngày 15.3.1918 ra m t v Kim Vân Ki u cũng c a ông Trương Duy To n t i r p M Tho (nay là nhà hát Ti n Giang). Ngày này ư c coi là ngày c i lương chính th c hình thành, TP M Tho là nơi sinh ra nó, và ông Trương Duy To n ư c coi là th y tu ng u tiên. Sau s thành công r c r c a gánh hát Th y Năm Tú, các gánh hát khác m c lên như n m: Sài Gòn có Văn Hí Ban, Long Xuyên có Sĩ ng Ban, Vĩnh Long có Kỳ Lân Ban, Sóc Trăng có Tân Phư c Nam… Trong giai o n u, các gánh hát u do tư nhân là nh ng nhà hào phú, công t mê ngh thu t ng ra thành l p. Sau các ngh sĩ có uy tín ng ra l p gánh như gánh ng Bào Nam c a Cô Tư S , Nam ng Ban c a ông Hai Cu, Tái ng Ban r i N ng Ban c a gia ình ngh sĩ nòi M Tho thành l p, b u gánh là cô Tr n Ng c Vi n (cô ru t GS-TS Tr n Văn Khê và ngh sĩ Tr n Văn Tr ch)… Các ngh sĩ tr c a th i kỳ này v sau tr thành các cây i th c a ngành c i lương như cô Năm Ph , Tư S ng, B y Phùng Há, các ông Năm Châu, Ba Vân… V gánh hát l n nh t là gánh hát Phư c Cương thu c lo i i ban th i ó, do B ch Công T M Tho là Lê Công Phư c cùng ông Nguy n Ng c Cương thành l p; do là dân Tây có trình và nhi u ti n c a, nên ã qui t nhi u tài danh c i lương th i ó, có áp d ng k thu t sân kh u phương Tây nên r t hoành tráng, gánh ã ư c m i sang Pháp bi u di n Paris, và kh p ông Dương; qua ó n n ca k ch c i lương c a mi n Nam ư c báo chí ca ng i và ánh giá cao. - V so n gi o di n g i là th y tu ng, nh c sĩ g i là th y n, di n viên g i là ào, kép - tùy vai di n mà g i là ào thương, kép c… Ngoài ông Trương Duy To n, th y tu ng còn ph i k n các ôn ...