Cái nhìn ngược sáng từ

Sau hai mươi năm đi vào cõi vĩnh hằng, giờ đây những di cảo và di bút của Nguyễn Minh Châu vốn được vợ ông - bà Nguyễn Thị Doanh - cất giữ, đã được công bố một cách khá đầy đủ với tên sách Di cảo Nguyễn Minh Châu do Nhà xuất bản Hà Nội vừa phát hành trong tháng 7 năm 2009, với gần 500 trang.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cái nhìn ngược sáng từ Cái nhìn ngược sáng từ Di cảo Nguyễn Minh Châu Sau hai mươi năm đi vào cõi vĩnh hằng, giờ đây những di cảo và di bút củaNguyễn Minh Châu vốn được vợ ông - bà Nguyễn Thị Doanh - cất giữ, đã được công bốmột cách khá đầy đủ với tên sách Di cảo Nguyễn Minh Châu do Nhà xuất bản Hà Nộivừa phát hành trong tháng 7 năm 2009, với gần 500 trang. Hai mươi năm là quãng thờigian không thật dài nhưng nó cũng đủ để có thể sàng lọc những giá trị thật ảo trong vănchương đương đại. Nguyễn Minh Châu là một trong những người tiên phong trong côngcuộc đổi mới văn học mà ngoài những truyện ngắn, tiểu thuyết được nhiều độc giả biếtđến, còn là những tiểu luận xung quanh văn chương và nghề nghiệp đã được tuyển chọntrong Trang giấy trước đèn. Còn nhớ đời sống văn chương hồi cuối những năm bảymươi từng ồn lên vì thuật ngữ văn chương phải đạo ra đời trong bài viết của HoàngNgọc Hiến mà thật ra không nhiều người biết rằng ý tưởng đó thoát thai từ bài tiểuluận Viết về chiến tranh của Nguyễn Minh Châu đăng trên tạp chí Văn nghệ quân đội số11.1978. Rồi khi làn gió đổi mới bùng thổi trong toàn xã hội, báo Văn nghệ số 51 ra cuốitháng 12 năm 1987 đăng bài Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minhhoạ mà lẽ ra đã được đọc trong buổi gặp của Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh với vănnghệ sỹ tổ chức vào cuối tháng 11. Nhắc lại những mốc này trong lịch sử phát triển củavăn chương thời hậu chiến là để thấy được ý thức đổi mới tư duy nghệ thuật của NguyễnMinh Châu luôn luôn là nỗi trăn trở, day dứt khôn nguôi trong hơn chục năm cuối đờiđược thể hiện rõ trong một loạt những truyện ngắn ra đời vào những năm tám mươi từngtrở nên một hiện tượng trên văn đàn. Di cảo Nguyễn Minh Châu ra đời đã cho chúngta thấy rõ hơn phần chìm của những tảng băng đó. Nó thể hiện một cách trực diện tưtưởng cấp tiến, đặc biệt là những đau xót, suy tư của ông về chiến tranh, về con người,khi con người và dân tộc bị buộc phải đặt vào cuộc chiến, về trách nhiệm của ngườinghệ sỹ trước thời cuộc. Cùng với toàn bộ những sáng tác đã xuất bản của ông, Di cảoNguyễn Minh Châu đã góp phần hoàn chỉnh thêm bức chân dung về ông - một nhà văn -chiến sỹ suốt đời không ngừng trăn trở, âu lo về số phận con người, về dân tộc, cho sựtồn tại của ngòi bút mình trước sự sàng lọc nghiệt ngã của thời gian và bạn đọc. 2. Từ hai mươi ba cuốn sổ ghi chép của Nguyễn Minh Châu để lại, những ngườilàm sách đã xếp lại trong ba phần. Phần I:Tiếng vọng, phần II: Nghề văn và phầnIII: Riêng tư. Sự phân chia này chỉ có tính tương đối bởi những ghi chép về những câuchuyện, những cảnh đời mà ông gặp trong những lần đi vào Quảng Trị nằm trongphần Tiếng vọng hoặc phần Tự ngẫm trongRiêng Tư cũng thể hiện rất rõ quan niệmvề nghề văn của ông. Những ghi chép ấy cho thấy ông là người đi nhiều, quan sát và ghichép kỹ. Thật ra thời bấy giờ gần như không riêng gì ông, không riêng gì giới nhà văn màviệc ghi nhật ký đã trở thành thói quen của rất nhiều người. Cho nên khoảng mươi nămtrở lại đây đã xuất hiện nhiều nhật ký chiến tranh của các nhà văn và cả những thanh niênhọc sinh - những trang viết đã làm sống dậy và khơi gợi lên ngọn lửa ấm nóng trong đờisống lắm lo toan của thời kinh tế thị trường. (Di cảo và di bút mà Nguyễn Thi để lại saukhi hy sinh dễ phải đến hàng ngàn trang trong đó có những ghi chép đã gần như là mộtbản thảo khá hoàn chỉnh). Phần I của tập Di cảo hầu hết gồm những ghi chép của ông trong chuyến đi chiếntrường Quảng Trị từ năm 1967 trở đi. Đây là quãng thời gian xảy ra chiến dịch Đường 9- Nam Lào, bối cảnh mà sau này ông chọn để viết nên Dấu chân người línhvà một sốtruyện ngắn khác. Đọc những trang ghi chép tỉ mỉ về chiến trường Quảng Trị: Làng Vây,trận đánh Dốc Miếu (ghi ngày 20.3.1967), trận Đông Hà... với những con người cụ thểmà Nguyễn Minh Châu gặp trên đường, từ vị chính uỷ đến các anh lái xe, từ quang cảnhhành quân của những người lính trên đường vào chiến dịch đến cảnh vượt sông Bến Hải,về phong cảnh những con sông Lam, Sebangchiêng, đến dải Trường Sơn mà ông gọilà con trăn xanh... người đọc thấy như hiện ra mồn một trước mắt mình tất cả cái ngổnngang, bộn bề của những năm chiến tranh ác liệt. Khó khăn, gian khổ hy sinh diễn rahàng ngày, mọi nơi, mọi lúc vừa dữ dội lại vừa âm thầm mà khốc liệt. Vào thời điểmbây giờ những người sinh ra và lớn lên sau chiến tranh thật khó hình dung ra những cuộcđi bộ luồn rừng hàng tháng trời trải bao gian nan và hiểm hoạ giữa đại ngàn Trường Sơnđể tìm đường, mở đường rồi làm đường; để ban đầu là đưa người, sau đấy là đưa quân,chuyển vũ khí, đạn dược vào chiến trường. Những ghi chép của Nguyễn Minh Châu đãghi lại một cách thật cụ thể, tỉ mỉ và từ những ghi chép này, ông đã cho chúng ta thấyđược những hy sinh vô bờ bến của nhân dân và bộ đội cũng như tình quân dân, nghĩatình đồng đội trong bối cảnh ác liệt khôn cùng của chiến tranh. Những mẫu người chiếnsỹ trong ghi chép của ông đều hiện lên với một vẻ quả cảm trong chiến đ ...