Cây thuốc vị thuốc Đông y - CHU SATHẦN SA

CHU SA- THẦN SA (朱砂) CinnabarisTên khác: Đan sa, xích đan, cống saTên khoa học: CinnabarisMô tả:Chu sa là khoáng chất có nhiều hình dạng khác nhau như hình mảnh, sợi, cục, màu đỏ hoặc nâu hồng, có những vết bóng sáng, rắn nhưng rất giòn, thường được tán thành bột, chế biến thường được thủy phi nên rất mịn, lấy ngón tay xát màu không ra tay là thứ tốt. Chu sa thường ở thể bột đỏ, Thần sa thường ở thể cục thành khối óng ánh, màu đỏ tối hay đỏ tươi, nâu hồng. Thuốc không tan...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cây thuốc vị thuốc Đông y - CHU SATHẦN SA Cây thuốc vị thuốc Đông y - CHU SA- THẦN SA Chu sa-Thần saCHU SA- THẦN SA (朱砂)CinnabarisTên khác: Đan sa, xích đan, cống saTên khoa học: CinnabarisMô tả:Chu sa là khoáng chất có nhiều hình dạng khác nhau như hình mảnh, sợi, cục, màuđỏ hoặc nâu hồng, có những vết bóng sáng, rắn nhưng rất giòn, thường được tánthành bột, chế biến thường được thủy phi nên rất mịn, lấy ngón tay xát màu khôngra tay là thứ tốt. Chu sa thường ở thể bột đỏ, Thần sa thường ở thể cục thành khốióng ánh, màu đỏ tối hay đỏ tươi, nâu hồng. Thuốc không tan trong nước, cho vàoống nghiệm đun nóng, chuyển thành Thủy ngân sulfua màu đen, rồi tiếp tục phânhủy ra khí lưu huỳnh dioxid bốc lên và kim loại thủy ngân bám vào thành ống.Phân bố: Hiện nay ta còn phải nhập Chu sa của Trung quốc. Thuốc dạng thiênnhiên ở các tỉnh Hồ nam, Tứ xuyên, Liêu ninh, Vân nam, Quí châu, Hà bắc; thứsản xuất ở Thần châu là thứ tốt và gọi là Chu sa. Trên thị trường có bán loại Chusa nhân tạo (Vemilion), nhưng người ta cho là Chu sa thiên nhiên tốt hơn.1. Tác dụng dược lý: Muối HgSe dưới dạng keo có trong Chu sa hây Thần sa hoặctổng hợp được ít độc và có tác dụng:+ An thần rất mạnh, chống co giật mạnh hơn hẳn các chất an thần thường dùngnhư Bromua.Tác dụng ở vỏ não không làm thay đổi nhịp tim và không chốngđược nôn do apomorphin.+ Kéo dài giấc ngủ do các barbituric lên 2 - 3 lần và kéo dài thời gian mê dopentothal cũng 2 - 3 lần (Báo cáo của Hoàng tích Huyền, Bộ môn Dược lý TrườngĐại học Y Hà nội) về thí nghiệm các muối selenua natri, kali, muối selenit vàmuối selenua thủy ngân do Đàm trung Bảo tổng hợp từ Selen trong Chu sa, Thầnsa.2. Theo các tạp chí nước ngoài, một số hợp chất selen được dùng với những côngdụng như Chu sa, Thần sa. Một số hợp chất của selen (Anh, ấn độ) được dùng làmthuốc an thần.3. Thuốc có tác dụng giải độc, chống mốc thối. Dùng ngoài thuốc có tác dụng ứcchế, sát khuẩn ngoài da, ký sinh trùng. Hợp chất selen được các nhà nghiên cứuLiên xô cũ thí nghiệm thấy có tác dụng diệt nấm. Trị một số bệnh ngo ài da. Hoạtchất chủ yếu phần nhiều do muối selen.4. Chu sa rất độc khi nung vào lửa vì lửa tách thủy ngân theo công thức:HgS + O2 (lửa) Þ SO2¬ + HgThành phần hoá học: Thuỷ ngân sulfua, selenua thuỷ ngân (trong Thần sa nhiềugấp 10 lần Chu sa).Công năng: Trấn tâm an thần, thanh nhiệt giải độc.Công dụng: An thần, chữa điên cuồng, mất ngủ, ác mộng, dùng ngoài trị mụnnhọt.Cách dùng, liều lượng:- Dùng trong, ngày 0,3 - 1g. Phối hợp trong các phương thuốc trấn kinh, an thần,dùng dạng hoàn tán. Các sách Y học cổ truyền ghi: Chu sa, Thần sa uống phảidùng sống tuyệt đối, dùng lửa có thể gây chết người (nhiệt độ cao làm muối thuỷngân tan nhiều). Khi dùng thường chế theo phương pháp thuỷ phi với nam châmnhằm loại hết tạp sắt.- Dùng ngoài: Nghiền thành bột bôi vào mụn nhọt.Bào chế: Mài Chu sa (Thần sa) trong cối đá hay bát sứ, thêm ít nước mưa haynước cất, để lắng một lúc thấy có màng nổi lên thì vớt bỏ đi, khuấy nhẹ lên gạn lấynước đỏ. Làm như vậy nhiều lần, đến khi nước không còn đỏ nữa thì thôi. Cặn cònlại màu đen bỏ đi. Nước gạn được để lắng gạn bỏ nước trong, cặn còn lại dùnggiấy bản hay vải bịt lại phơi khô để dùng. Chu sa và Thần sa là thuốc độc bảng B,đựng trong lọ thủy tinh kín màu vàng để chỗ khô ráo.Bài thuốc:1.Trị chứng suy nhược thần kinh, tnh thần bứt rứt, khó ngủ, tim hồi hộp:+ Thần sa (tán mịn) 1g, tim lợn 1 cái. Cho Thần sa và giữa tim lợn, hấp chín, ănmỗi ngày 1 cái.+ Chu sa an thần hoàn (Lam thất bí tàng): Chu sa 4g, Hoàng liên 6g, Sinh địa,Đương qui, Chích thảo đều 2g, Chu sa thủy phi, tất cả tán bột mịn làm hoàn (theotỷ lệ các vị thuốc, có thể làm nhiều hay ít tùy nhu cầu). Mỗi lần uống 3 - 4g, ngày2 lần ( 1 lần trước ngủ) với nước ấm.2.Trị trẻ em khóc đêm, ngủ hay giật mình:+ Bột Chu sa (Thần sa) 0,3 - 1g dạng bột hay viên, uống với nước sắc Thảo quyếtminh 10g trước lúc ngủ.3.Trị phụ nữ sau sanh chóng mặt, hoa mắt do mất máu:+ Bột Chu sa ( Thần sa)1,5 - 3g, uống với giấm nóng hoặc nước tiểu trẻ em. Đã trị16 ca đều khỏi, thường sau khi uống bệnh nhân tỉnh táo, hết chảy máu ( Báo cáocủa Lưu Thiên Phùng, Báo Tân trung y 1975, 5:27).4.Giải đậu độc lúc sắp mọc hay mới mọc:+ Bột Chu sa 1g, hòa mật uống.5.Trị di tinh:+ Chu sa ( thủy phi) 1 - 2g cho vào quả tim lợn lấy chỉ buộc, nấu hoặc chưng cáchthủy, ăn mỗi tối trước lúc ngủ.6.Trị trẻ em sốt cao co giật hôn mê, nói sảng, dùng bài:+ Ngưu hoàng thanh tâm hoàn (Đậu chẩn thế y tâm pháp): Ngưu hoàng 1g, Chu sa6g, Sinh Hoàng liên 15g, Hoàng cầm 12g, Sơn chi 12g, Uất kim 8g. Tất cả tán bộtmịn làm hồ, mỗi lần uống 1 - 3g với nước thang Đăng tâm.Chú ý: Phương pháp cấp cứu:+ Dùng 2% Bicacbonat natri dung dịch hoặc nước sôi ấm rửa bao tử.+ Cho uống sữa lòng trắng trứng gà để kết với thủy ngân thành hợp chất khó hấp ...